2010-2019: Το αναπάντεχο χρονικό μια θητείας
Πάνος Καρβούνης, Πρώην Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα
Ιούλιος 2010
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, με καλούσε σε μια συνάντηση στο γραφείο του. Κατάλαβα αμέσως. Το ραντεβού θα είχε χαρακτήρα «υψίστης σημασίας».
Έχοντας στην πλάτη μου τριάντα σχεδόν χρόνια ανέλιξης στην ιεραρχία της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής, είχα συλλέξει εμπειρίες και ερμήνευσα γρήγορα τη σημειολογία μιας τέτοιας
«πρόσκλησης».
«Η Ελλάδα, η πατρίδα σου, δοκιμάζεται βαθιά. Είναι καιρός να επιστρέψεις. Θα αναλάβεις
Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Κομισιόν στην Ελλάδα. Εκεί θα είσαι πιο χρήσιμος…» μου είπε και το δικό μου «ναι» ήταν αυτονόητο. Τριάντα τρία χρόνια μέτοικος στη Γαλλία και στο Βέλγιο, η ξένη γη με είχε αγκαλιάσει, με είχε στηρίξει. Εκεί μεγάλωσα τα παιδιά μου. Με κατέλαβε μεγάλη αγωνία στην ιδέα της επανόδου, γιατί ήξερα ότι η χώρα μου κλονιζόταν συθέμελα από τα οικονομικά –και όχι μόνο– προβλήματα. Ήμουν ένας Έλληνας του εξωτερικού, που θα επέστρεφε στη χώρα του ως «πρέσβης της ΕΕ», τη στιγμή που το σύνηθες παιχνίδι πολλών κύκλων ήταν ότι «για την κρίση της Ελλάδας φταίει η Ευρώπη»…
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε μόλις εγκρίνει το πακέτο διάσωσης από τη βέβαιη πτώχευση των
110 δισ. ερώ προς την Ελλάδα και η αποστολή μου ήταν να κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου στον δύσβατο δρόμο της εξόδου από την κρίση.
Νοέμβριος 2010
Το αεροπλάνο της γραμμής Βρυξέλλες-Αθήνα τροχοδρομούσε στο «Ελευθέριος Βενιζέλος».
Κατακλυζόμουν από σκέψεις, αναμνήσεις και συγκίνηση. Επέστρεφα για να ξαναζήσω στη χώρα όπου γεννήθηκα, μεγάλωσα και σπούδασα. Στη χώρα όπου αναπαύονται για πάντα οι
πολυαγαπημένοι μου γονείς. Στη χώρα όπου με περίμεναν πολλά αγαπημένα πρόσωπα. Πίσω στην πατρίδα μου, στις εικόνες, στα ακούσματα, στις γεύσεις, στους ίδιους περήφανους ανθρώπους, στους συμπατριώτες μου. Και το «δέος» που είχα αισθανθεί μεμιάς εξαφανίστηκε. Με κυρίευε μόνο η ευγνωμοσύνη γιατί η ζωή με έφερνε πίσω στην Ελλάδα. Και με κατέλαβε η αδημονία να ξανακοιτάξω βαθιά στην ψυχή του λαού μας.
Ξεκίνησα με υπομονή, που την ενδυνάμωνε ο διακαής μου πόθος της επιστροφής στη
γενέτειρά μου, σε συνδυασμό με την αποστολή που μου είχαν αναθέσει οι Βρυξέλλες: «Να
βοηθήσω».
Ήταν ένας πολύ υψηλός στόχος, τον οποίο με ταπεινότητα ήθελα να πετύχω: να εισφέρω με
την εμπειρία μου στη δαιδαλώδη Κομισιόν, ώστε να ξετυλίξει η Αριάδνη τον μίτο. Δεν ήξερα ότι ο ταύρος θα ήταν μόνιμα σε οργή και θα παρέμενε στον λαβύρινθο τουλάχιστον οκτώ χρόνια περιπλανώμενος στον δαίδαλο των τριών μμνημονίων. Ο Πρόεδρος Μπαρόζο μού είχε άλλωστε αναγγείλει ότι «τα δύσκολα» θα κρατούσαν μόλις τρία χρόνια…
Αυτό το ξέφρενο ασανσέρ συναισθημάτων και ρεαλιστικής ανάγκης προσγείωσης
αντιμετώπιζα κάθε μέρα: στους δρόμους, με τα νεύρα των διαδηλωτών στα κάγκελα, στα σπίτια φίλων όπου άρχισα να συχνάζω, στα πάνελ των καναλιών.
Α, ξέχασα! Έφτασα τη στιγμή που το «λεφτά υπάρχουν» ως σύνθημα της τότε κυβέρνησης
είχε γίνει ορμητικό «λεφτά δεν υπάρχουν», εξού και το πρώτο μνημόνιο έναντι του πακέτου
διάσωσης των 110 δισ. ευρώ.
Θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει το πρώτο μνημόνιο; Ίσως ναι, αν αρχές του 2009, ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης στήριζε την κυβέρνηση όταν εκείνη δήλωνε ότι θα άλλαζε πολιτική, ότι θα έπαιρνε μέτρα για να «μαζέψει» το δημοσιονομικό έλλειμμα που είχε εκτροχιαστεί. Στο μεταξύ αποκαλύφθηκε ότι η Ελλάδα κοινοποιούσε στις Βρυξέλλες ανακριβή στοιχεία σχετικά με την πορεία της οικονομίας της χώρας, που έκτοτε καθιερώθηκαν διεθνώς με τον όρο «Greek statistics». Το «μάρμαρο» της διόρθωσης των στατιστικών στοιχείων που ακολούθησε το χρέωσαν, όλα σχεδόν τα κόμματα, στον Επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ, ο οποίος κυριολεκτικά διαπομπεύθηκε και άδικα σύρεται ακόμα στα δικαστήρια και ζει εκτός Ελλάδος. Τα δύο μεγαλύτερα σήμερα κόμματα της χώρας δεν έχουν ακόμα πει ξεκάθαρα ποιος ευθύνεται πραγματικά για την οικονομική κατάσταση της χώρας τη δεκαετία του 2000, ενώ η λαθροχειρία που αποκαλύφθηκε επιτάχυνε την είσοδό μας στην κρίση με απαξιωτικούς για την Ελλάδα χαρακτηρισμούς στη διεθνή σκηνή.
Ο αρχηγός της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης, όπως και όλοι οι αρχηγοί της αξιωματικής
αντιπολίτευσης στη συνέχεια, διείδαν τη κρίση σαν ευκαιρία ν’ αναλάβουν τη διακυβέρνηση της χώρας –έτσι είναι η πολιτική–, οπότε οδηγηθήκαμε σε πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2009. Έναν μήνα αργότερα, ο Πρόεδρος του Eurogroup, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, εκπροσωπώντας τους Υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης, αποφαινόταν, απευθυνόμενος στον νεοδιορισθέντα Υπουργό Οικονομικών της Ελλάδας: «The game is over». Έτσι άρχιζε η κάθοδος της Ελλάδας στην κόλαση.
Ιανουάριος-Ιούνιος 2011
Έξι μήνες η χώρα έβραζε. Οι Έλληνες συμπατριώτες μου είχαν φτάσει ή ξεπεράσει τα όρια
αντοχής, με το ποτήρι να έχει ξεχειλίσει προ πολλού. Οι «αγανακτισμένοι» βγήκαν στους δρόμους τον Μάιο. Δεν έβλεπα έξω από τα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρά μόνο διαδηλώσεις.
Τον Ιούνιο η κρίση κορυφωνόταν και την ημέρα που ο Πρωθυπουργός καλούσε χωρίς επιτυχία την αντιπολίτευση σε σύμπραξη, είχα την αίσθηση ότι το κράτος είχε καταλυθεί. Με έπιανε κόμπος στον λαιμό καθώς παρατηρούσα την εχθρότητα που αναπτυσσόταν εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την οποία εγώ εκπροσωπούσα. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν να πέφτει θεαματικά η εμπιστοσύνη των Ελλήνων στην Ευρώπη. Τα πολύ δύσκολα ξεκινούσαν. Η Ευρώπη είχε γίνει εχθρός για τόσους Έλληνες. Κι εγώ; Η ζωή ποτέ δεν είναι καθαρή στις αποφάσεις της, αλλά, παρά τη δύσκολη θέση μου, ουδέποτε οι πράξεις μου ή οι εντολές που λάμβανα από τις Βρυξέλλες ήρθαν σε σύγκρουση με τον πατριωτισμό μου.
Νοέμβριος 2011
Κρατούσα το κεφάλι μου μη σπάσει. Η κυβέρνηση έπεφτε, έτσι απλά. Είχα φτάσει στην Ελλάδα για μια σύντομη και δύσκολη μεν αποστολή, εξελισσόταν όμως σε Οδύσσεια. Μια ακόμα Οδύσσεια για την Ελλάδα. Κι ένας ακόμα Τρωικός πόλεμος ξεσπούσε εκείνο το βράδυ της 2ας Νοεμβρίου.
Ο Πρωθυπουργός είχε ρίξει το φιτίλι για δημοψήφισμα.
«Mr. Representative of the European Commission in Greece, could I have your assessment on the referendum? »
Διακρίνω καθαρά και απευθείας στην τηλεφωνική γραμμή τον Πρόεδρο Μπαρόζο…
«Η άποψή μου, κύριε Πρόεδρε, είναι ότι θα έπρεπε να υπάρξει πολιτική συναίνεση, κάτι που
δεν συμβαίνει εδώ, και τυχόν δημοψήφισμα θα μας οδηγήσει πιθανότατα εκτός ευρωζώνης».
Εξάλλου, τόσο η ΝΔ αλλά και το αναδυόμενο τότε κόμμα του Σύριζα είχαν ταχθεί κατά της
διεξαγωγής δημοψηφίσματος.
Η φωτιά έφτασε ως τις Κάννες, όταν ο Πρωθυπουργός κλήθηκε επειγόντως στη Διάσκεψη
των G8. Εκεί κατέγραψε ο δημοσιογράφος Peter Spiegel ότι είδαν τη Μέρκελ να κλαίει, ενώ
ακολούθησε η παραίτηση του Πρωθυπουργού. Το δράμα κλιμακωνόταν.
Φεβρουάριος-Μάιος 2012
Δεκατέσσερις μήνες ακριβώς μετά την άφιξή μου στην Αθήνα, έζησα μία από τις χειρότερες
βραδιές. Η Αθήνα στις φλόγες, τα σινεμά Αττικόν και Απόλλων που τόσο αγάπησα νέος, ως
μαθητής και φοιτητής της Νομικής αργότερα, δεν υπήρχαν πια. Στάχτη, εικόνες χίλιες λέξεις
ταξιδεύουν παντού. Κατακλύζομαι από αιτήματα ξένων δημοσιογράφων που έχω καλέσει στη χώρα σε μια προσπάθεια να μετριάσω την αρνητική εικόνα της χώρας που προβάλλεται στο εξωτερικό.
Θέλουν να ξέρουν αν… όλα τελείωσαν. Δεν μας γνωρίζουν καλά εμάς τους Έλληνες, βλέπετε, αλλά και εκείνοι που μας γνωρίζουν αγνοούν πόσο ανθεκτικοί είμαστε ως λαός. Μετά την τραγωδία, ξαναστεκόμαστε στα πόδια μας. Μετά τα αποκαΐδια, τα κύτταρά μας αναπλάθονται.
Τον Μάρτιο habemus νέο μνημόνιο και κούρεμα του χρέους υπό την καθοδήγηση ενός
τεχνοκράτη-Πρωθυπουργού, που κατείχε με κάθε λεπτομέρεια τα ζητούμενα ως πρώην
αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Τη μη αξιοζήλευτη θέση του Υπουργού
Οικονομικών την κρίσιμη αυτή περίοδο είχε θαρραλέα αναλάβει ο νέος Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος εργάστηκε με αυταπάρνηση κι επιτυχία σε έναν χώρο που του ήταν αρχικά άγνωστος και κανείς, λόγω της βαθιάς κρίσης, δεν ήθελε να αναλάβει.
Ενώ όμως πολλοί συμφωνούσαν ότι ο τεχνοκράτης Πρωθυπουργός είναι ο σωστός άνθρωπος to do the job, μέσα μου έλεγα ότι δεν υπάρχει περίπτωση μια τόσο πολιτικo-κομματικοποιημένη κοινωνία να μείνει με σταυρωμένα χέρια και να δώσει πάσο σε έναν μη πολιτικό για διάστημα μεγαλύτερο από λίγους μήνες. Κι αυτό συνέβη. Η ΝΔ διείδε την ευκαιρία να κερδίσει τις εκλογές και επιτάχυνε τη διεξαγωγή τους.
Πάμε λοιπόν σε διπλές εκλογές με υπηρεσιακό Πρωθυπουργό τον πρώην πρόεδρο του
Συμβουλίου της Επικρατείας Τάκη Πικραμμένο, μια ευχάριστη αποκάλυψη από κάθε άποψη:
εύστροφος, μορφωμένος, πολύγλωσσος, με δεινές οργανωτικές και διπλωματικές ικανότητες, το όνομά του θα συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των επιτυχημένων Πρωθυπουργών της νεότερης ιστορίας μας.
Ιούλιος 2012
Έχουμε εκλεγμένο νέο Πρωθυπουργό, ο οποίος βάσισε την καμπάνια του στην
επαναδιαπραγμάτευση του δεύτερου μνημονίου. Προτού αναλάβει, οι σχέσεις του με την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν οριακές. Ευτυχώς υπήρχαν οι δύο φιλοευρωπαίοι Αντιπρόεδροι του κόμματός του, οι οποίοι κράτησαν, στα πέτρινα χρόνια του αντιμνημονιακού μένους, τον άρρηκτο κρίκο με την «παράταξη που έβαλε την Ελλάδα στην Ευρώπη».
Η συνέχεια ήταν τελείως διαφορετική. Ο νέος Πρωθυπουργός μας κατέπληξε. Του είχα
επανειλημμένα μεταφέρει τις ενστάσεις της ευρωζώνης σχετικά με το αίτημά του για «άμεση
επαναδιαπραγμάτευση» των όρων του μνημονίου, διεκδίκηση που είχε κάνει σημαία για την
εκλογή του. Όμως εισάκουσε τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ο οποίος, μόλις μπήκαμε στο γραφείο του στο Μαξίμου, τέλος Ιουλίου, τον συμβούλευσε, πριν ζητήσει να διαπραγματευτεί νέους όρους, να εφαρμόσει πρώτα τα συμφωνημένα, γιατί η χώρα κινδύνευε με Grexit.
Ακολούθησε μια μακρά περίοδος δύο ετών, οπότε η χώρα αποκατέστησε τη χαμένη
αξιοπιστία της, με πολύ δύσκολες αποφάσεις και σκληρά μέτρα, τα οποία κατέστησαν για πρώτη φορά ορατή την έξοδό μας από τον λαβύρινθο. Η ιστορία δεν έχει όμως πλήρως αναγνωρίσει όσους ήταν στο τιμόνι εκείνη τη σκληρή περίοδο και επωμίσθηκαν ένα βαρύτατο φορτίο, ενώ παράλληλα τόλμησαν να βάλουν στη φυλακή την ηγετική ομάδα της φασιστικής ακροδεξιάς, τη στιγμή που εκπροσωπούνταν στη Βουλή, γεγονός πρωτοφανές στα χρονικά που κατέπληξε την υφήλιο.
Νοέμβριος 2012
Αν ήταν σκληρές ή δύσκολες οι περισσότερες μέρες, μια στιγμή έφτασε για να αισθανθώ ότι άξιζε να είμαι εδώ σε τόσο χαλεπούς καιρούς: Η στιγμή που ο «κακός» Γερμανός Χορστ Ράιχενμπαχ, Επικεφαλής της Task force for Greece, που παρείχε ευρωπαϊκή τεχνική βοήθεια για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στη χώρα, επισκέφθηκε τον αγωνιστή Μανόλη Γλέζο στο σπίτι του. Έκλαιγαν και οι δύο. Έμειναν αγκαλιασμένοι πολλή ώρα. Ο καλός φίλος καθηγητής Γιάννης Μηλιός κι εγώ, οι μόνοι παρόντες, αισθανθήκαμε αμηχανία, αλλά και καμάρι για αυτούς τους δυο άνδρες που ξεπέρασαν κάθε προκατάληψη, στερεότυπο ή μισαλλοδοξία και άφησαν τις καρδιές δυο Ευρωπαίων να μιλήσουν. Η αφιέρωση του Χορστ Ράιχενμπαχ στον Μανόλη Γλέζο, όταν μερικούς μήνες αργότερα του χάρισε ένα CD κλασικής μουσικής, τα λέει όλα, αφού τον χαρακτήρισε ως τον αδελφό που δεν είχε. Οι Γερμανοί κατακτητές είχαν εκτελέσει τον Νίκο, τον μοναδικό αδελφό του Μανόλη Γλέζου, τον Μάιο του 1944.
«Dear Manolis,
My favorite piano-CD starts with the piece “On the departure of a brother” and I think of your brother, I never had one.
Thank you for our encounter.
Yours
Horst»
Ιανουάριος 2015 -Ιούνιος 2016
Οι 18 μήνες που δεν θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου. Εγώ και 11 εκατομμύρια Έλληνες μαζί.
Ο νέος Πρωθυπουργός ήρθε με την ακλόνητη δύναμη των νιάτων και μέγα πάθος. Δεν
δίστασε να οδηγήσει κι αυτός τη χώρα σε πρόωρες εκλογές, μέσω της καταψήφισης του υποψήφιου Προέδρου της Δημοκρατίας, Σταύρου Δήμα, ενός σοφού, μετριοπαθούς και πολύπειρου ευπατρίδη, προκειμένου να μη χαθεί το πολιτικό momentum που του υπόσχονταν οι δημοσκοπήσεις. Η νέα κυβέρνηση αναλάμβανε τη στιγμή που το προηγούμενο πολιτικοοικονομικό σύστημα κατέρρεε. Η ύστατη προσπάθεια της αποχωρούσας «αστικής» συγκυβέρνησης, αν και επιτυχημένη, δεν επιβίωσε.
Επί ένα εξάμηνο ήμουν κομμένος στα δύο. Μια εγκεφαλική και συναισθηματική διχοτόμηση
άνευ προηγουμένου. Οι Ευρωπαίοι που εκπροσωπούσα ζητούσαν και είχαν live reports για τις συζητήσεις στη Βουλή, τις οποίες παρακολουθούσα ξενυχτώντας με τους άοκνους συναδέλφους μου. Αναλύαμε ως τα χαράματα τις θέσεις των κυβερνώντων, τον αντίκτυπο στον ελληνικό λαό, και τανάπαλιν, τις θέσεις των υπόλοιπων κομμάτων…
Οι φράσεις «διακομματική συναίνεση» ή «ιδιοκτησία του μνημονίου» για το καλό του τόπου
απουσίαζαν, ενώ η κυβέρνηση αποπειράθηκε επί μήνες να διαπραγματευθεί νέους όρους. Η
Ευρώπη είχε βάλει τους δικούς της και δεν μπορούσαν να αλλάξουν ριζικά: είχαμε κάνει εκλογές και είχαμε αναδείξει νέα κυβέρνηση που ήθελε να τα αλλάξει όλα. Αλλά και οι άλλες χώρες κι αυτές δημοκρατίες ήταν, όμως δεν καταφέρναμε να τις πείσουμε.
Η καινοφανής προσέγγιση των διαπραγματευτών και το στιλ «χωρίς γραβάτα» γέννησαν στην Ευρώπη, στην αρχή τουλάχιστον, ένα κύμα συμπάθειας. Αυτό ανεστράφη όταν διαπιστώθηκε ότι η ακολουθούμενη γραμμή ήταν δογματική, συχνά αλλοπρόσαλλη και τελικά επικίνδυνη. Η κάθε πλευρά πίεζε, και εγώ έκανα το εκκρεμές. Ο διεθνής Τύπος είχε αναγάγει τη χώρα σε καθημερινό πρωτοσέλιδο.
Προσπαθούσα να εξηγήσω στη νέα κυβερνητική ομάδα, να συμβουλεύσω, να βοηθήσω, αν
και έβρισκα αρκετές πόρτες κλειστές στο πρώτο εξάμηνο. Έτσι απορρίφθηκε από το Μαξίμου, για παράδειγμα, η πρότασή μου να γίνονται πλέον οι συναντήσεις των Υπουργών της ελληνικής κυβέρνησης και των εκπροσώπων των «Θεσμών», όπως μετονομάσθηκε η «Τρόικα», στο κτίριο της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής –δηλαδή στο σπίτι της Ευρώπης στην Ελλάδα, συνιδιοκτήτης του οποίου είναι και η χώρα μας– αντί, επί πληρωμή, σε ένα « κεντρικό ξενοδοχείο», που τελικά επιλέχθηκε.
Εντύπωση μου προκαλούσε επίσης η επαναλαμβανομένη διαβεβαίωση του Πρωθυπουργού,
καθ’ όλο το εξάμηνο, ότι η συμφωνία με τους εταίρους στο Eurogroup είναι ante portas. Το γεγονός ότι αυτό διαψευδόταν από τις πληροφορίες που έρχονταν από τις Βρυξέλλες μ’ έκανε να αναρωτηθώ αν ο Πρωθυπουργός είχε πάντα τη σωστή ενημέρωση. Έτσι, όταν τον Απρίλιο τον επισκεφθήκαμε μαζί με τον Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρώην Πρωθυπουργό της Φινλανδίας, Γιούρκι Κατάινεν, με ικανοποίηση μας ανήγγειλε ότι ο Υπουργός του επί των Οικονομικών μόλις τον είχε ειδοποιήσει από τη Ρίγα της Λετονίας, όπου συνεδρίαζε το Eurogroup, ότι ήμασταν στα πρόθυρα της συμφωνίας. Βγαίνοντας από το Μαξίμου, ο Αντιπρόεδρος Κατάινεν ετοιμαζόταν να κάνει σχετική δήλωση στα κανάλια της τηλεόρασης που μας περίμεναν στην αυλόπορτα, όταν ένας γνωστός μου δημοσιογράφος πρόλαβε να μου διαμηνύσει ότι το Eurogroup ήταν επεισοδιακό και είχε λήξει χωρίς καμιά συμφωνία.
#menoumevropi: Το tweet «We are staying in Europe» της Αντιπροσωπείας οδήγησε σε
εκατοντάδες retweets, πιο πολλά από του Ρόμπι Γουίλιαμς που η συναυλία του συνέπεσε τότε στην Αθήνα! Η Πρόεδρος της Βουλής μού επιτέθηκε ονομαστικά για «πολιτική παρέμβαση» στα βραδινά δελτία ειδήσεων, σαν να μπορούσα, εγώ, ο Εκπρόσωπος της ΕΕ, να υποστηρίξω άλλη θέση από το «μένουμε Ευρώπη»! Κι ο επικεφαλής της ομάδας των ευρωβουλευτών του Σύριζα κατέθεσε στην Ευρωβουλή επερώτηση εναντίον μου με το ίδιο σκεπτικό.
Ο νέος Πρόεδρος της Κομισιόν, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, το πήρε πάνω του, προσωπικά και με
αφοσίωση στο ελληνικό ζήτημα. Ενεπλάκη ο ίδιος στη διαπραγμάτευση καλλιεργώντας φιλικό κλίμα. Και απάντησε τα δέοντα στον επερωτώντα ευρωβουλευτή για τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του εκπροσώπου της στην Ελλάδα στη στήριξη της χώρας.
Η κυβέρνηση ήταν θυμωμένη με τις Βρυξέλλες. Το εμπεδώσαμε κατά τη διάρκεια της
συνάντησης της Ευρωπαίας Επιτρόπου για την περιφερειακή πολιτική, Κορίνα Κρέτσου, με τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, Υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Ενώ η Επίτροπος είχε έρθει να συζητήσει τις επιχορηγήσεις του ΕΣΠΑ στους τομείς του
Υπουργείου του, ο Υπουργός ξεκίνησε βγάζοντας έναν πύρινο λόγο κατά των μνημονίων.
Παρεμβλήθηκα εξηγώντας σεμνά στον Υπουργό τον διακριτό ρόλο της Επιτρόπου, αλλά αυτό δεν άλλαξε το κλίμα, το οποίο συνέχισε να είναι αρνητικό καθ’ όλη τη συνάντηση. Ευτυχώς η Επίτροπος δεν παρεξηγήθηκε γιατί προερχόταν από τη γειτονιά μας, ήταν Ρουμάνα κι είχε μεγαλώσει σε χώρα του υπαρκτού σοσιαλισμού. Όπως είπε, με την ευκαιρία άλλης επίσκεψης, αυτή τη φορά στην ελληνική Βουλή, απευθυνόμενη σε βουλευτή του ΚΚΕ που ασκούσε οξεία κριτική στην ΕΕ και αργότερα, απευθυνόμενη στη Ζωή Κωνσταντοπούλου, που της επιτέθηκε λεκτικά, κατά τη διάρκεια ομιλίας της Επιτρόπου στην Τεχνόπολη στο Γκάζι, «όποιος μέμφεται την Ευρώπη έχοντας σημείο αναφοράς τις σοσιαλιστικές χώρες, θα έπρεπε να έχει ζήσει στη Ρουμανία επί Τσαουσέσκου».
Οι πόρτες των Υπουργείων ξανάνοιξαν στο δεύτερο εξάμηνο και ειδικά μετά τις εκλογές του
Σεπτεμβρίου. Στο ενδιάμεσο, ζήσαμε βραδιές μεγάλου φόβου και απογοήτευσης, όταν ακραίοι διαδηλωτές έκαναν σάλτο στα μπαλκόνια των γραφείων μας, έριχναν κόκκινες μπογιές και έκαιγαν σημαίες επανειλημμένα. Έχοντας την ευθύνη της σωματικής ακεραιότητας των συναδέλφων μου και έχοντας κατά νου τη τραγωδία της Μαρφίν, έζησα μια από τις δυσκολότερες περιόδους της επαγγελματικής μου πορείας, ενώ ο Πρόεδρος Γιούνκερ, βλέποντας ένα βράδυ από την τηλεόραση φωτιές στην περιοχή των γραφείων μας, μου τηλεφωνούσε για να εκκενώσουμε αμέσως το κτίριο της Αντιπροσωπείας.
Πώς απετράπη το Grexit
Όταν έπεσε στο τραπέζι η λέξη δημοψήφισμά και οδηγηθήκαμε στο γνωστό αποτέλεσμα με την υπερψήφιση του «Όχι», έζησα μια αλησμόνητη νύχτα. Γύρω στις δέκα το βράδυ χτύπησε το τηλέφωνο από τις Βρυξέλλες και άναυδος έμαθα ότι διακυβευόταν η παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη αλλά ακόμα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεδομένου ότι δεν είχε προβλεφθεί από τις ευρωπαϊκές συνθήκες η έξοδος μόνο από την ευρωζώνη. Συγκαλείτο λοιπόν εντός 48 ωρών διπλή Σύνοδος Κορυφής της ευρωζώνης και της ΕΕ για τη διπλή αποπομπή της Ελλάδας. Χωρίς να έχω ειδικές οδηγίες από τις Βρυξέλλες για επικοινωνία με την κυβέρνηση, αλλά βασιζόμενος στην αποστολή που είχα αναλάβει, αρχίζω τα τηλέφωνα. Στο Μαξίμου κατ’ αρχάς, όπου, ενώ φυσικά επικρατεί ενθουσιασμός, καλούμαι να μεταφέρω τα δυσάρεστα. Ο Γενικός Γραμματέας του Πρωθυπουργού μού απαντάει με μεγάλη δυσπιστία και ενόχληση που με κάνουν να αμφιβάλλω αν το επείγον μήνυμα φτάσει εγκαίρως στον Πρωθυπουργό. Ερμηνεύοντας την παγωμάρα που ο Γιάνης Βαρουφάκης λίγο αργότερα διαπίστωσε εκεί, το μήνυμα είχε πράγματι διαβιβαστεί και το «ζύγιζαν».
Συνεχίζω, με πυρετό στην κυριολεξία και όντας σε εξαιρετικά δεινή θέση, την προσπάθεια με
τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ώστε να γίνει αντιληπτό το πώς εκλαμβανόταν εκτός Ελλάδας το συνταρακτικό «Όχι». Προς μεγάλη μου ανακούφιση, με ακούει με μεγάλη προσοχή και
κατανόηση.
Το ηθικό μου αναπτερώνεται. Επικοινωνούμε και πάλι εκείνη τη νύχτα. Αποδύεται σε
εκστρατεία για την παραμονή μας στην Ένωση: Συγκαλεί για το επόμενο πρωί Συμβούλιο
πολιτικών αρχηγών, όπου, υπό τη δαμόκλειο σπάθη της διπλής εξόδου, χαράσσεται επιτέλους εθνική γραμμή σωτηρίας.
Είχε γίνει στο μεταξύ γνωστό ότι η ΕΕ, ενόψει του πιθανολογούμενου Grexit, είχε έτοιμο
σχέδιο ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Ένωση θα παρείχε στη χώρα φάρμακα, τρόφιμα, καύσιμα κ.λπ., για ένα διάστημα, όταν έκλειναν οριστικά οι στρόφιγγες του ευρώ και οι εισαγωγές θα γίνονταν αδύνατες. Είχαμε αποφύγει την απόλυτη καταστροφή και ίσως έναν νέο εμφύλιο.
Αλλά ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Το αίτημα της κυβέρνησης στις Βρυξέλλες για
χρηματοδοτική βοήθεια φεύγει ανυπόγραφο κι εγώ τρέχω πίσω από το Μαξίμου και το Υπουργείο Οικονομικών για να πέσουν οι υπογραφές και να πειστούν όλοι οι εταίροι μας ότι τιμούμε τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνουμε έναντι του νέου πακέτου βοήθειας.
Το τρίτο μνημόνιο είναι πια γεγονός, ενώ η συμφωνία για τις ιδιωτικοποιήσεις και τη
διαχείριση της δημόσιας περιουσίας υπό ειδικό αυστηρό καθεστώς σφράγιζαν το τέλος μιας
πορείας που δεν θα είχε επιστροφή. Ένα καυτό καλοκαίρι ακολούθησε, με ουρές μέσα στον καύσωνα των πολιτών στις τράπεζες λόγω capital controls, τον Πρωθυπουργό να χάνει τους ασυμβίβαστους με τα δεδομένα συντρόφους του, τον χρόνο να τρέχει αδυσώπητα με την Πρόεδρο της Βουλής να κάνει παθητική αντίσταση για να μην εγκριθεί η νέα συμφωνία και, τελικά, να προκηρύσσονται νέες εκλογές.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, εκδηλώνεται μέσα στο καλοκαίρι μια άλλη κρίση, η
προσφυγική, που οδήγησε ένα περίπου εκατομμύριο ανθρώπους να αποβιβαστούν στα νησιά μας κι από εκεί να διασχίσουν τη χώρα με κατεύθυνση, οι περισσότεροι, άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τρέχω στα νησιά, συνοδεύοντας ευρωπαϊκά κλιμάκια που έρχονται να βοηθήσουν. Συμμετέχω σε επείγουσες επαφές και αναγνωριστικές αποστολές με τον ελληνικό στρατό –ο επαγγελματισμός και το επίπεδό του με καταπλήσσουν–, ο οποίος τείνει χείρα βοηθείας για τη δημιουργία κέντρων υποδοχής και καταγραφής αιτούντων άσυλο (hot spots).
Γίνομαι μάρτυρας της μεγάλης ανθρωπιάς με την οποία οι νησιώτες αντιμετωπίζουν τους
κατατρεγμένους, που φτάνουν κατά κύματα, οι περισσότεροι από τη σπαραζόμενη από τον εμφύλιο Συρία. Αργότερα τα βόρεια σύνορά μας θα κλείσουν, παγιδεύοντας χιλιάδες πρόσφυγες στη χώρα μας. Το έτος 2015 αναδεικνύεται σε annus horribilis για τη χώρα μας.
Μια θετική εξέλιξη είναι όταν, μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, επισκεπτόμαστε τον
Πρωθυπουργό μαζί με τον Ευρωπαίο Επίτροπο επί των οικονομικών και πρώην Υπουργό
οικονομικών της Γαλλίας Πιερ Μοσκοβισί, το κλίμα της συνάντησης είναι καλό. Η κυβέρνηση
υιοθετεί πλέον μια φιλοευρωπαϊκή γραμμή κι η Ευρώπη έρχεται και πάλι να στηρίξει ανεπιφύλακτα την Ελλάδα τόσο στα οικονομικά όσο και στο προσφυγικό πρόβλημα, που είχε έρθει για να μείνει.
Υπήρχαν και παράδοξα, τα οποία, αν οι ώρες δεν ήταν κρίσιμες, θα χαρακτήριζα
κωμικοτραγικά. Όπως όταν, κατά τη διάρκεια εκείνης της συνάντησης αρχές Φθινοπώρου στο Μαξίμου, όπου συζητήσαμε κομβικά θέματα για την πορεία της οικονομίας που ήταν σε
απελπιστική κατάσταση, προς μεγάλη μας έκπληξη μας ζητήθηκε να μην επιμείνει η ΕΕ σε νέα μείωση των τιμών των ιατρικών εξετάσεων από τα διαγνωστικά κέντρα. Η Τρόικα, λόγω του τεράστιου πανευρωπαϊκά αριθμού των απεικονιστικών εξετάσεων που εκτελούνται στη χώρα μας με έξοδα του δημοσίου, πίεζε για μείωση των τιμών, όπως έκανε και με τα φάρμακα, όπου επέβαλε την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Βγαίνοντας από το Μαξίμου, ο Πιερ Μοσκοβισί –που υποστήριζε σθεναρά τη χώρα μας ήδη από εποχή πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά, όταν ασκούσε τα καθήκοντα του Υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας– διερωτήθηκε πόσο σημαντικό ήταν αυτό το θέμα για να τεθεί στο τραπέζι σε μια τέτοια κρίσιμη σύσκεψη. Αναρωτήθηκε επίσης, ως σοσιαλδημοκράτης πολιτικός, γιατί μια αριστερή κυβέρνηση εμφανίζεται δυσαρεστημένη από τη μείωση μιας σημαντικής δαπάνης για το δημόσιο σε περίοδο κρίσης. Η νέα κυβέρνηση, σκέφτηκα, είχε πολύ δουλειά μπροστά της ώσπου να μάθει να ζυγίζει επωφελώς για τους φορολογούμενους τα αιτήματα των διάφορων επαγγελματικών κλάδων – κάτι που στη συνέχεια έμαθε να κάνει με αξιοσημείωτη ταχύτητα.
2016
Τέλος Ιουνίου, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ επισκεπτόταν την Αθήνα επισφραγίζοντας έτσι το almost happy end ενός «σκληρού» δωδεκαμήνου και έξι ετών φαγούρας, με τα μνημόνια να αιμοδοτούν, αν μη τι άλλο, τη συνέχεια της Ελλάδας!
Μερικές μέρες αργότερα, ο κολοσσός που λέγεται Ηνωμένο Βασίλειο αποκόπτεται από την
Ενωμένη Ευρώπη, με θραύσματα του διχασμού της να διασκορπίζονται ως τα Highlands της
Σκωτίας και τα docks της Βόρειας Ιρλανδίας, όπου είχε κατασκευαστεί ο… Τιτανικός.
Ο λαϊκισμός οδήγησε εκεί έναν Γολιάθ! Ένας Δαβίδ σαν την Ελλάδα μαζεύει τα κομμάτια
του, συμφιλιώνεται επιτέλους έπειτα από 70 χρόνια και η Αριστερά παίρνει κι αυτή το δικό της μερίδιο στην εξουσία, γεγονός που δύσκολα αποδέχεται το πολιτικό κατεστημένο της χώρας μας.
Με δικαιολογία τις ομολογουμένως πολλές αστοχίες της «πρώτης φοράς αριστερά», τα «αστικά» κόμματα θα θεωρήσουν τους αριστερούς κυβερνώντες «καταληψίες», που δεν έχουν θέση στο Μαξίμου. Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία θα προσπαθήσει, από τη μεριά της, να προσελκύσει και να εντάξει τον Σύριζα στους κόλπους της, μια άσκηση που πάντως δεν έχει ακόμα καταλήξει.
Μάιος 2017
Σε συνέντευξή μου στο κανάλι Action 24 με τον έγκριτο δημοσιογράφο Γιώργο Κουβαρά,
εξιστορώ την εμπειρία μου κατά τη νύχτα του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου 2015. Είχα
επιλέξει να μη μιλήσω γι’ αυτό όσο βρισκόμασταν κοντά στα γεγονότα. Αποφασίζω λοιπόν να δώσω κάποιες λεπτομέρειες, καθώς τέλη του 2017 αποχωρώ από τη θέση μου. Ενώ έχουν περάσει δύο σχεδόν χρόνια από τότε, η εξιστόρηση αναδεικνύεται σε αρκετά σημαντικό θέμα της επικαιρότητας, καθώς τα γεγονότα επιβεβαιώνονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, που είχε το κεντρικό ρόλο εκείνη τη βραδιά όταν η χώρα βρέθηκε στο χείλος του γκρεμού.
Παραφωνία σε αυτή την ατμόσφαιρα μια αγγλόφωνη εφημερίδα στις Βρυξέλλες που ζητάει
την απόλυσή μου (sic) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή γιατί ενήργησα χωρίς συγκεκριμένες οδηγίες από Βρυξέλλες, έχοντας σκοτεινές προθέσεις (αλήθεια, ποιες;). Α, να αναφέρω ότι ο εκδότης της εφημερίδας είναι Έλληνας!
Ιούλιος 2017
Έρχεται ο Πιερ Μοσκοβισί για 24 ώρες στην Αθήνα και οργανώνω ένα δείπνο εργασίας με τον Υπουργό και τον Αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών σε βεράντα κεντρικού ξενοδοχείου. Έχουμε μακρά λίστα σημαντικών θεμάτων ,αλλά, όλως παραδόξως, ο Υπουργός –που χαίρει εκτίμησης από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς λόγω του θετικού ρόλου που παίζει στη συνεννόηση της κυβέρνησης με την ευρωζώνη– αναλώνει τον περιορισμένο χρόνο που διαθέτουμε παρουσιάζοντας τις θέσεις της αριστερής πτέρυγας του κόμματός του, της οποίας προΐσταται. Διαμαρτύρεται επίσης για τη «παρέμβαση της ΕΕ στα εσωτερικά της χώρας», όταν η Ένωση υπερασπίζεται τον Γενικό Διευθυντή της ΕΛΣΤΑΤ, που κινδυνεύει ο άνθρωπος να μπει φυλακή γιατί ορθώς διόρθωσε το ύψος του ελλείμματος του προϋπολογισμού για την προ του 2010 περίοδο, γεγονός που επικύρωσε η ΕΕ.
Είναι περασμένα μεσάνυχτα και διαβάζω την κούραση αλλά και την ενόχληση στο πρόσωπο του Πιερ Μοσκοβισί. Παρεμβαίνω διπλωματικά λέγοντας, απευθυνόμενος στον Υπουργό, ότι είναι ευκαιρία να συζητήσουμε το θέμα της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, αλλά η προσπάθειά μου πέφτει στο κενό. Αντ’ αυτού, ο Υπουργός κατηχεί με λεπτομέρειες τον Πιερ Μοσκοβισί για τις θέσεις της «Ομάδας των 53» της οποίας προΐσταται. Η βραδιά κλείνει μετά τη μία το πρωί με την ατάκα της αξέχαστης Σκάρλετ Ο Χάρα από την ταινία Όσα παίρνει ο άνεμος:
«Αύριο ξημερώνει μια άλλη μέρα!»
Νοέμβριος 2017
Τέλος Νοεμβρίου αποχαιρετώ την Κομισιόν, «το δεύτερο σπίτι μου», όπως συνήθιζα να λέω.
Συνταξιοδοτούμαι έπειτα από 35 χρόνια υπηρεσίας, 42 χρόνια συνολικά επαγγελματικής
δραστηριότητας.
Ολοκληρώνοντας την επταετή θητεία μου στην Αθήνα –ένα ρεκόρ μακροβιότητας–, κάνω
έναν πρόχειρο απολογισμό.
Μαγικές λύσεις για την Ελλάδα δεν υπάρχουν, η Ελλάδα έπρεπε να αλλάξει, όσο και αν αυτό
ήταν σκληρό. Η προσαρμογή της χώρας στο ευρωπαϊκό μοντέλο διακυβέρνησης έπρεπε επιτέλους να γίνει. Μόνο που έγινε με τρόπο πρωτοφανή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, συχνά άγριο με την αιτιολογία ότι η χώρα μας είχε τελείως εκτροχιαστεί. Τα μέτρα υπήρξαν δρακόντεια, δεν ξέρω άλλη περίπτωση τόσο μεγάλης περικοπής μισθών, συντάξεων, κατάργησης των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αδιαφάνειας του τρόπου λήψης καίριων αποφάσεων σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα εν καιρώ ειρήνης. Παρά τα λάθη όμως, η Ελλάδα τελικά διασώθηκε και η Ευρώπη στάθηκε στο πλευρό της παρέχοντας το μεγαλύτερο πακέτο στήριξης που δόθηκε σε χώρα στα παγκόσμια χρονικά.
Το άλλο που σκεφτόμουν ήταν ότι το ελληνικό κράτος εξακολουθούσε να είναι
αναποτελεσματικό, όχι τυχαία, αλλά πιθανόν, όπως ορισμένοι ισχυρίζονται, γιατί έτσι το θέλουν κύκλοι της οικονομικής ελίτ για να κινούνται «ευέλικτα».
Τα μνημόνια και οι θυσίες των συμπατριωτών μου δεν κατάφεραν ν’ αλλάξουν το κράτος
ώστε να δουλεύει προς όφελός τους. Κι αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που μια πραγματικά μεταρρυθμιστική κυβέρνηση πρέπει μια μέρα ν’ αντιμετωπίσει με θάρρος κι αποτελεσματικότητα!
Δεν μπορώ να δεχτώ ότι 200 χρόνια από την Επανάσταση που οδήγησε στη σύσταση του
ελληνικού κράτους δεν έχουμε το σχέδιο, τους ανθρώπους, τις υποδομές για να χτίσουμε μια διοίκηση που ν’ ανταποκρίνεται στις νόμιμες προσδοκίες που τρέφει ο Έλληνας φορολογούμενος.
Αισθάνθηκα πληγωμένος από την αποστροφή του βαθιά φιλέλληνα Προέδρου Γιούνκερ: «Η
Ελλάδα είναι ένα μεγάλο έθνος, δεν είναι όμως κράτος!»
Ιούλιος 2018
Συνοδεύω τον Πιερ Μοσκοβισί, ως «Ειδικός Σύμβουλος» –μια πολύ τιμητική θέση στην οποία με διόρισε το Κολέγιο των Επιτρόπων λίγους μήνες μετά τη συνταξιοδότησή μου–, κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα στις 3 Ιουλίου. Πρωί πρωί, δίνοντας μια συνέντευξη στην τηλεόραση, ανακοινώνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει τη δυνατότητα μη περαιτέρω περικοπής των συντάξεων, η οποία είχε αποφασιστεί από την κυβέρνηση το 2017, έπειτα από πιέσεις του ΔΝΤ, μειοψηφούσης της αντιπολίτευσης της ΝΔ.
Επρόκειτο για ένα φιλολαϊκό μέτρο που θα ανακούφιζε τους συνταξιούχους, οι οποίοι είχαν
υποστεί απανωτές και βαθιές περικοπές των συντάξεών τους κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος παρέχει κατ’ αρχάς τη στήριξή του σε αυτή την πρόταση.
Γνωρίζοντας όμως πόσο βαθιά διχασμένη είναι πολιτικά η χώρα, ετοιμάστηκα για «ισχυρές
αναταράξεις». Εκδηλώθηκε πράγματι από την αντιπολίτευση μια σοβαρή καχυποψία όσον αφορά τη σκοπιμότητα και το timing της πρότασης, γιατί γινόταν έναν χρόνο πριν από τις εκλογές.
Θεωρήθηκε δηλαδή «παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας» εις όφελος της κυβέρνησης.
Η αρχηγός του ΚΙΝΑΛ, αν και υιοθετεί αυτή την κριτική, παραμένει «εντός ορίων». Όταν
την επισκέπτεται ο Πιερ Μοσκοβισί εκείνη την ημέρα στο γραφείο της στη Βουλή, έχει μάλιστα την αβρότητα να του προσφέρει ένα δώρο για το μωρό που μερικές μέρες πριν είχε φέρει στον κόσμο η σύζυγός του. Ακολουθεί μια δύσκολη συνάντηση με την αξιωματική αντιπολίτευση.
Μερικές ώρες νωρίτερα είχαμε πάρει μια πρόγευση του κλίματος κατά τη συζήτηση του θέματος στη Βουλή, όταν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης άστραψε και βρόντηξε.
Ο Πιερ Μοσκοβισί αντιμετωπίστηκε καθ’ όλη την περίοδο που ακολούθησε ως αντίπαλος,
όπως συνέβη και νωρίτερα, όταν ήταν ο Σύριζα αντιπολίτευση και η Ευρώπη μιλούσε για success story της κυβέρνησης της ΝΔ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε σταθεί στο πλευρό της Ελλάδας, καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης και σε όλες τις κυβερνήσεις που βρέθηκαν στην εξουσία, ακολουθώντας τις επιλογές του ελληνικού λαού. Ο Πιερ Μοσκοβισί μού εκμυστηρεύτηκε ότι ποτέ στη μακρά πολιτική του σταδιοδρομία στη Γαλλία και στην Ευρώπη δεν αντιμετωπίστηκε με τόσο σκληρό τρόπο στο όνομα της εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης της χώρας που προσπαθούσε να βοηθήσει. Πράγματι, ο Πιερ Μοσκοβισί έδινε μια αισιόδοξη, μια θετική εικόνα της κατακαημένης έπειτα από δέκα χρόνια κρίσης πατρίδας μας. Με την ιδιότητα του Ευρωπαίου Επιτρόπου για την οικονομία, το ακροατήριό του ήταν οι διεθνείς αγορές, στις οποίες προσφεύγουμε για χαμηλότοκα δάνεια, καθώς και οι ξένοι επιχειρηματίες στους οποίους προσβλέπουμε για επενδύσεις στη χώρα μας. Του ασκήθηκε λοιπόν κριτική και για αυτό, γιατί η κυβέρνηση, λόγω των επικείμενων εκλογών, θα μπορούσε να καρπωθεί μια θετική εξέλιξη. Εγώ του εξηγούσα ότι οι Έλληνες είναι
λαός με μακρά προϊστορία στην πολιτική αντιπαράθεση, «έχουν στα χείλια τους επάνω τον θυμό» και «το ντουφέκι είναι συνέχεια του χεριού μας» , αλλά, στο τέλος, τον διαβεβαίωσα, 1 τιμούμε τους φίλους που μας βοήθησαν στα δύσκολα και που τους πήραν άδικα τα σκάγια.
Αύγουστος 2018- Οκτώβριος 2019
Προκειμένου να αμβλυνθεί η αρνητική εντύπωση που είχε δημιουργηθεί σχετικά με τις συντάξεις, προτείνω στον Πιερ Μοσκοβισί να ξεκινήσω τακτικές επαφές άτυπης ενημέρωσης της αξιωματικής αντιπολίτευσης, καθώς βρισκόμασταν στο τέλος του τρίτου μνημονίου. Έτσι, κάθε μήνα και επί έναν χρόνο ενημέρωνα τη ΝΔ, σε υψηλότατο επίπεδο, για την πορεία των εργασιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την Ελλάδα, απαντούσα σε ερωτήματα που ετίθεντο και μετέφερα στις Βρυξέλλες παρατηρήσεις και προτάσεις που παρελάμβανα. Η ενημέρωση της εκάστοτε αντιπολίτευσης ήταν μια πρακτική των ευρωπαϊκών θεσμών που αναπτύχθηκε κατά τα χρόνια της κρίσης και εκτιμήθηκε από όλα τα κόμματα. Είχα μια άψογη συνεργασία με τον Αντιπρόεδρο της ΝΔ και πρώην Υπουργό, παλαιό γνώριμο από τις Βρυξέλλες, όπου θήτευσε με επιτυχία ως Ευρωβουλευτής. Αυτό βοήθησε να πέσουν οι τόνοι στην κριτική που γινόταν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κυρίως να ανασκευαστεί ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα, βγαίνοντας από το τρίτο μνημόνιο, είχε αποδεχθεί σκληρούς όρους που συνιστούσαν de facto ένα τέταρτο μνημόνιο.
Η εποχή των μνημονίων είχε οριστικά τελειώσει και σε αυτό συνέτειναν άλλωστε όλες οι πολιτικές δυνάμεις που βρέθηκαν στο τιμόνι της χώρας από το 2010 και μετά.
Μέσω αυτού του κύκλου επαφών αναδείχθηκε ότι η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα
αποδεικνυόταν πολιτικά ισορροπημένη, αν αποφευγόταν το σενάριο να είναι η περικοπή αυτή προσωρινή, να επρόκειτο δηλαδή για απλή αναστολή της περικοπής, η οποία θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί, για παράδειγμα, έναν χρόνο αργότερα, όταν θα είχε ήδη προκύψει πολιτική εναλλαγή στη διακυβέρνηση της χώρας. Έπρεπε να αποφευχθεί ένα τέτοιο αρνητικό ενδεχόμενο, που θα επιβάρυνε εκ νέου τους συνταξιούχους και θα αποτελούσε επίσης ωρολογιακή βόμβα εκρηγνυόμενη στα χέρια της νέας κυβέρνησης που θα προέκυπτε από τις εθνικές εκλογές του 2019.
Έγινε λοιπόν μια πολύ σοβαρή προσπάθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταστεί η μη
περικοπή των συντάξεων αμετάκλητη. Αυτό κατέστη δυνατό στο τέλος του 2018, όταν τα
πεπραγμένα και οι προβλέψεις για την ελληνική οικονομία αποτιμήθηκαν θετικά. Τότε ο Πιερ
Μοσκοβισί ήταν πια σε θέση να εισηγηθεί την αμετάκλητη ακύρωση του μέτρου της περικοπής, γεγονός που αποδέχθηκαν οι εταίροι μας ομόφωνα.
Ο χειρισμός αυτός απέβη μια win-win κατάσταση για όλους, τους συνταξιούχους, την
κυβέρνηση, την αντιπολίτευση και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Δεν αποφύγαμε όμως και πάλι ακρότητες στο πλαίσιο της εσωτερικής πολιτικής
αντιπαράθεσης. Έτσι, διακινήθηκε ο αστήρικτος ισχυρισμός ότι η ΕΕ πίεσε την Ελλάδα να συνάψει τη συμφωνία των Πρεσπών σε αντάλλαγμα για τη μη περικοπή των συντάξεων.
Αυτό άφησε άναυδους τους εταίρους μας και τους πιο καλούς ξένους φίλους και αρωγούς, όπως τον Πρόεδρο Γιούνκερ, τον Επίτροπο υπεύθυνο για τη διεύρυνση Γιοχάνες Χαν και, φυσικά, τον Πιερ Μοσκοβισί. Ήταν όλοι έκπληκτοι από την ευρηματικότητα στη συνωμοσιολογία που διακινούνταν για εσωτερικούς λόγους. Γιατί άραγε η ΕΕ θα ναρκοθετούσε –γιατί περί αυτού θα επρόκειτο– ένα κράτος μέλος της Ένωσης που η ίδια, επί δέκα χρόνια, πάσχιζε να διασώσει και να σταθεροποιήσει με νύχια και με δόντια; Ας σημειώσουμε επίσης ότι τόσο ο Πρόεδρος Γιούνκερ όσο κι ο Επίτροπος Χαν είναι και οι δύο επιφανή μέλη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), στο οποίο ανήκει και η Νέα Δημοκρατία.
Τελικά, η νέα κυβέρνηση που ανέλαβε τον Ιούλιο 2019 επιβεβαίωσε για τη συμφωνία των
Πρεσπών ότι pacta sunt servanda. Και δεν έκανε ποτέ πια λόγο για τέταρτο μνημόνιο. Οι εκλογές ήταν πίσω μας, η ΝΔ, που είχε δώσει μάχη για να κρατηθεί η χώρα όρθια το καυτό καλοκαίρι του 2015, είχε καταγάγει τριπλή νίκη στις εθνικές, περιφερειακές και ευρωπαϊκές εκλογές. Μια νέα περίοδος ξεκινούσε. Η κρίση και η εναλλαγή στην εξουσία, στα πέτρινα χρόνια των μνημονίων, του συνόλου του πολιτικού φάσματος της χώρας μας είχαν αναμφισβήτητα κάνει όλους σοφότερους. Όταν ο Πιερ Μοσκοβισί επισκέφθηκε τον Οκτώβριο 2019 τον νέο Πρωθυπουργό, ο τελευταίος τον ευχαρίστησε θερμά για την πολύτιμη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και του ιδίου, κατά τη δεκάχρονη κρίση που βίωσε η χώρα. Happy end!
Η Ελλάδα μπορεί να σκοντάφτει, να ταλανίζεται, να ματώνει, αλλά στο τέλος καταλήγει στη
καλή πλευρά της ιστορίας. Αυτό διδάσκει η μέχρι τώρα πορεία του τόπου και επιτρέπει να
προσδοκούμε καλύτερες μέρες για την Ελλάδα μας, την Ελλάδα μου!
Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις – εκεί που πάει να σκύψει
με το σουγιά στο κόκαλο, με το λουρί στο σβέρκο,
Να τη, πετιέται αποξαρχής κι αντρειεύει και θεριεύει
και καμακώνει το θεριό με το καμάκι του ήλιου.
Γιάννης Ρίτσος
