Η Αμερική, ο Προτεσταντισμός και ο καφές έχουν όλοι μουσουλμανική ιστορία…
Του
Αυτό το Σεπτέμβριο σηματοδοτεί την επέτειο των 500 χρόνων από το θάνατο μιας μοναδικής, αλλά ξεχασμένης, ιστορικής μορφής – Selim I, του ένατου σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η ζωή και η βασιλεία του Selim εκτείνονταν ίσως ο πιο επακόλουθος μισός αιώνας στην παγκόσμια ιστορία, με αντήχηση μέχρι τη δική μας εποχή. Τριπλασίασε σχεδόν το οθωμανικό έδαφος μέσω πολέμων στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και τον Καύκασο. Περισσότεροι από τους Ιταλούς εξερευνητές Christopher Columbus, Γερμανός καθολικός ιερέας Martin Luther, Ιταλός διπλωμάτης και πολιτικός φιλόσοφος Niccolò Machiavelli ή άλλοι από τους συγχρόνους του, οι θρίαμβοι του Selim άλλαξαν κυριολεκτικά τον κόσμο.
Το 1517, ο Σελίμ και ο στρατός του βαδίστηκαν από την Κωνσταντινούπολη στο Κάιρο, κατακτώντας τον πρωταρχικό αντίπαλό του στον μουσουλμανικό κόσμο, την Αυτοκρατορία Mamluk. Ο Σελίμ κυβερνούσε τώρα περισσότερα εδάφη από σχεδόν κάθε άλλο κυρίαρχο. Διατήρησε τα κλειδιά για την παγκόσμια κυριαρχία. Έλεγχε τη μέση του κόσμου, μονοπώλιο εμπορικών διαδρομών μεταξύ της Μεσογείου και της Ινδίας και της Κίνας και κατείχε λιμάνια σε όλες τις μεγάλες θάλασσες και ωκεανούς του Παλαιού Κόσμου. Η θρησκευτική του εξουσία στον μουσουλμανικό κόσμο ήταν τώρα απαράμιλλη. Και είχε τεράστιους πόρους μετρητών, γης και ανθρώπινου δυναμικού. Παρατηρώντας τόσα πολλά, κέρδισε κατάλληλα τον τίτλο « Η σκιά του Θεού στη Γη ».
Η ήττα των Mamluk μετατόπισε εντελώς την ισορροπία της παγκόσμιας δύναμης μεταξύ των δύο μεγάλων γεωπολιτικών δυνάμεων της εποχής: Ισλάμ και Χριστιανισμός. Σε αυτήν την περίοδο, η θρησκεία δεν ήταν απλώς θέμα προσωπικής πίστης, αλλά η οργανωτική λογική της πολιτικής σε όλο τον κόσμο. Το 1517, ο Selim κέρδισε τη Μέκκα και τη Μεδίνα, τις ιερότερες πόλεις του Ισλάμ, μετατρέποντας την αυτοκρατορία του από την κατοχή πλειοψηφίας χριστιανικού πληθυσμού σε πλειοψηφία μουσουλμάνων και καθιστώντας τον τόσο σουλτάνο και χαλίφη, επικεφαλής πολιτικός ηγέτης της αυτοκρατορίας του και επικεφαλής του παγκόσμιου Μουσουλμανική κοινότητα.
Οι Οθωμανοί και οι Σιίτες Σαφάβιντ ηγέτες του Ιράν θα διεξήγαγαν πόλεμο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1500 και του 1600, πρώιμες επαναλήψεις του θρησκευτικού και πολιτικού χάσματος των Σουνιτών-Σιίτες στο Ισλάμ που συνεχίζει να χαλάει τον μουσουλμανικό κόσμο σήμερα. Ήταν κατά τη διάρκεια της ημέρας του Σελίμ που για πρώτη φορά ένα κράτος αυτοπροσδιορίστηκε ως σουνιτικό κράτος και ένα άλλο ως σιιτικό κράτος για να πολεμήσει τότε για την υπεροχή στη Μέση Ανατολή.
Αλλά το Ισλάμ ήταν μακριά από τη μόνη θρησκεία που υπερασπίστηκε η εκρηκτική επέκταση των Οθωμανών. Η εδαφική κυριαρχία του Selim έθεσε μια πνευματική πρόκληση για τη Χριστιανική Ευρώπη, τότε μια ήπειρο μικρών ηγεμονιών και φιλονικιών κληρονομικών πόλεων-κρατών. Μεμονωμένα – ή ακόμα και μαζί – δεν ήταν ταιριαστά για την τεράστια μουσουλμανική αυτοκρατορία. Επιδιώκοντας να εξηγήσουν αυτήν την ανισορροπία δυνάμεων, πολλοί Ευρωπαίοι βρήκαν απαντήσεις όχι μόνο στην πολιτική αλλά σε αυτό που θεωρούσαν ως ηθικές αποτυχίες τους. Σε έναν κόσμο όπου η θρησκεία και η πολιτική ήταν συνδεδεμένες, οι αντιστροφές της τύχης αντιπροσώπευαν κρίσεις από τον Θεό.
Εκτός από την ιδεολογία του, οι Οθωμανοί του Σελίμ αγόρασαν τον Λούθερ χρόνο για να σπείρουν τη διαφωνία: Λόγω των στρατιωτικών κινητοποιήσεών τους για να υπερασπιστούν εναντίον των Οθωμανών, οι καθολικές δυνάμεις υποχώρησαν από την αποστολή πρόσθετων μαχητικών δυνάμεων για να καταστρέψουν αυτές τις πρώιμες προτεσταντικές εξεγέρσεις. Ως αποτέλεσμα, ο Λούθερ και οι υποστηρικτές του κατάφεραν να κερδίσουν ένα βήμα για να διαδώσουν την πίστη των Προτεσταντών σε όλες τις γερμανικές πόλεις και τελικά τελικά σε όλο τον κόσμο.
Οικονομικά, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας από το τεράστιο μέγεθός της και η έξυπνη ηγεσία Selim εμφανίστηκε στον έλεγχο μιας τόσο μεγάλης γεωγραφικής περιοχής. Ένας από τους κινητήριους μοχλούς της οικονομίας της αυτοκρατορίας από την εποχή του Selim έως τις αρχές του 18ου αιώνα ήταν ο έλεγχος του παγκόσμιου εμπορίου καφέ. Στην πραγματικότητα, ήταν ο στρατός του Σελίμ που ανακάλυψε για πρώτη φορά το φυτό με έντονα κόκκινα μούρα κατά την εισβολή του στην Υεμένη.
Οι Οθωμανοί βρήκαν πώς να φτιάξουν αυτό το μούρο, και με αυτό δημιούργησαν ιδρύματα αφιερωμένα αποκλειστικά στην κατανάλωση καφέ: Εμείς (και ο ιδιοκτήτης της Starbucks Howard Schultz) έχουμε τον Selim να ευχαριστήσουμε για το καφέ. Λίγοι από εμάς εκτιμούμε ότι ένας Οθωμανός σουλτάνος ήταν ο πρώτος που μετέτρεψε το εμπόριο σε γεωπολιτική, μονοπωλώντας την προμήθεια ενός από τα αρχικά μαζικά καταναλωτικά αγαθά του κόσμου.
Η δύναμη του Selim αποδείχθηκε τόσο μεγάλη που η επιρροή του έφτασε πέρα από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, πέρα από τον Ατλαντικό έως τη Βόρεια Αμερική. Το 1517, μέσα σε λίγες εβδομάδες από τον Σελίμ, βαδίζοντας τα οθωμανικά του στρατεύματα για να κατακτήσει το Κάιρο, οι πρώτοι Ευρωπαίοι προσγειώθηκαν στο Μεξικό. Καθώς τα φουσκώματα τους ώθησαν στη χερσόνησο Γιουκατάν, τα τρία ισπανικά πλοία που είχαν πλεύσει από την Κούβα έβλεπαν στο βάθος μια μεγάλη πόλη των Μάγια, μεγαλύτερη από οτιδήποτε είχε δει ποτέ. Αυτή η πόλη είναι το σημερινό Cape Catoche κοντά στο Κανκούν. Το 1517, όμως, αυτοί οι Ισπανοί το βάφτισαν το Ελ Γκραν Κάιρο, το Μεγάλο Κάιρο.
Η κατάκτηση εκείνου του έτους από δύο Κάιρο – έναν Μάγια, έναν Mamluk – δείχνει πόσο βαθιά στολίζει ο Selim τις ευρωπαϊκές φαντασίες. Η πιο διάσημη πόλη της Αιγύπτου αποδείχτηκε ένα ακρογωνιαίο λίθο: Ακόμα και από την άλλη πλευρά του κόσμου, έφτιαξε για τους Ισπανούς την εικόνα μιας τεράστιας μητρόπολης μεγαλείου, απειλητικού μυστηρίου και αιμοδιψούς φαντασίας. Για αιώνες, το Κάιρο έστειλε πλοία για να βασανίσει ισπανικούς οικισμούς στη Βόρεια Αφρική και στην Ιβηρική Χερσόνησο. Είχε συλλάβει και φυλακίσει Χριστιανούς και έστειλε απειλητικά βλήματα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Το Κάιρο ελέγχει την ιερή Ιερουσαλήμ και εμπόδισε τους Ευρωπαίους να διαπραγματεύονται με την Ινδία και την Κίνα. Όλη αυτή η δύναμη ήταν τώρα στα χέρια του Selim. Η κατάκτηση μιας τεράστιας πόλης των Μάγια, ενώ είναι σαφώς μια μεγάλη νίκη για τους Ισπανούς, δεν μπορούσε να ταιριάξει με την ισχύ της μουσουλμανικής επιρροής του Selim. Αν οτιδήποτε,
Οι Οθωμανοί επέμειναν ως κεντρικοί παίκτες στην παγκόσμια σκηνή από τη βασιλεία του Σελίμ μέχρι την κατάρρευση τους στον Α ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά από περισσότερους από έξι αιώνες κυριαρχίας. Όταν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις ξεκίνησαν να ξεπερνούν την αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα, έγραψαν επίσης τους Οθωμανούς από την ιστορία του πώς έγινε ο κόσμος μας. Οι Ευρωπαίοι προέβλεπαν την οθωμανική αδυναμία στο παρελθόν πίσω στο παρελθόν για να απεικονίσουν τη δική τους ανοχή ως κάπως αναπόφευκτη.
Ξεπερνώντας αυτήν την άποψη για να δούμε τα αντηχήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον «Νέο Κόσμο» και σε ολόκληρο τον κόσμο μας βοηθά να κατανοήσουμε την πανταχού παρουσία της οθωμανικής επιρροής. Μας βοηθά να αναγνωρίσουμε αυτό που οι Ευρωπαίοι καταλάβαιναν για αιώνες: ότι χάρη στο Selim, οι Οθωμανοί ασκούσαν περισσότερη εξουσία, ελέγχουν περισσότερα εδάφη, κυβερνούσαν περισσότερους ανθρώπους και υπέμειναν περισσότερο από σχεδόν όλα τα άλλα κράτη. Η κατανόηση αυτής της ιστορίας μας βοηθά να δούμε την αναπόσπαστη, συνήθως παραβλεφθείσα ή απορριφθείσα θέση των Μουσουλμάνων σε αυτό που είναι το κοινό μας παρελθόν. Ενώ το Ισλάμ συχνά απεικονίζεται ως απειλητικό άλλο στην Αμερική σήμερα, ως διαμετρικά αντίθετο με αυτό που αποδεχόμαστε γρήγορα ως «η Δύση», είναι στην πραγματικότητα αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού μας, μια εποικοδομητική δύναμη στο πλούσιο συνυφασμένο παρελθόν μας. Η Αμερική, ο Προτεσταντισμός και ο καφές έχουν όλοι μουσουλμανική ιστορία.
