Του Γιάννη Ρούντου
Αυτές τις ημέρες συμπληρώνονται 53 χρόνια από την πρώτη αποστολή ανθρώπων στη Σελήνη, το ιστορικό γεγονός του 1969 που είναι συνυφασμένο με ένα αυθεντικό δείγμα πρωτοποριακής ασφαλιστικής ιδέας και γραφής, το οποίο έφερε την την υπογραφή του πρύτανη των ασφαλειών στην Ελλάδα, αξέχαστου Αλέξανδρου Ταμπουρά (1912-2009).
Κάτω από την «ομπρέλα» της εταιρείας «Οργάνωσις Ταμπουρά» στην κάλυψη των τριών αστροναυτών του «Απόλλων 11», Νηλ Άρμστρονγκ, Έντουιν Ώλντριν και Μάικλ Κόλλινς με το «Αστρασφαλιστήριον Ζωής», συμμετείχαν αντασφαλιστικά η Interamerican και η Ασπίς Πρόνοια, εταιρείες του Ομίλου Ταμπουρά.
Ήταν Τετάρτη 16 Ιουλίου, ώρα ΗΠΑ 9.32 πρωινή -απομεσήμερο για την Ελλάδα- όταν το «Apollo 11» άφηνε τη βάση εκτόξευσης Νο 394 του Ακρωτηρίου Κέννεντυ για τη μεγαλύτερη, έως τότε, διαστημική περιπέτεια. «Ήλθαμε εν ειρήνη, εν ονόματι ολόκληρης της ανθρωπότητας» έγραφε η πλακέτα που αποκάλυπταν οι δύο αστροναύτες στη βάση της σεληνακάτου «Eagle», στο έδαφος της Σελήνης, τέσσερεις ημέρες αργότερα – στις 20 Ιουλίου 1969.
«Το πρώτον εις την ιστορίαν Αστρασφαλιστήριον Ζωής» υπογεγραμμένο από τον Αλέξανδρο Ταμπουρά, πρόεδρο των εταιρειών του ομίλου και Δημήτρη Κοντομηνά, γενικό διευθυντή της νεοσύστατης τότε θυγατρικής Interamerican ΕΠΕ, προέβλεπε ασφαλιζόμενο κεφάλαιο 30.000 δολαρίων, δηλαδή 900.000 δραχμών, ισόποσα μοιρασμένο στους τρεις αστροναύτες. Το ασφάλιστρο των 14.730 δραχμών χωρίς τις φορολογικές επιβαρύνσεις, ως ποσοστό 1,7% πάνω στο ασφαλιζόμενο κεφάλαιο, ανέλαβε να πληρώσει η «Οργάνωσις Ταμπουρά». Οι εταιρείες συνασφάλισης εκτίμησαν ποσοστό ασφάλειας μεγαλύτερο από 98,3%, εφ’ όσον δεν υπήρχε ιστορικό προηγούμενο ανάλογης περίπτωσης, βασιζόμενες σε σχετική διακήρυξη της Διοίκησης Αστροναυτικής του Διαστήματος (NASA) των Η.Π.Α., που υποστήριζε ότι η αποστολή είναι ασφαλής πάνω από 99%.
Οι λεπτομέρειες της κάλυψης διαβάζονται σαν παραμύθι: η ασφάλιση προέβλεπε αποζημίωση δικαιούχων σε περίπτωση θανάτου ή εξαφάνισης στο Διάστημα ή πλήρους ανικανότητας των αστροναυτών λόγω των κινδύνων επίθεσης εξωγήινων όντων ή ανθρώπων, αυτοκτονίας ή απόπειρας για αυτοκτονία και πολέμου οποιασδήποτε φύσης, είτε στη Γη είτε στο Διάστημα! Αντιθέτως, το ασφαλιστήριο δεν κάλυπτε την άρνηση των αστροναυτών να επιστρέψουν στη Γη και την επιλογή τους να παραμείνουν στο Διάστημα, καθώς και τη βίαιη απαγωγή τους από εξωγήινους (!) εφ’ όσον αποδεδειγμένα θα βρίσκονταν στη ζωή για χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών ετών, ως απαχθέντες!
Το συμβόλαιο τότε είχε επικυρωθεί από συμβολαιογραφείο των Αθηνών κατά την ημέρα της εκτόξευσης και είχε αναλάβει να το επιδώσει στις οικογένειες των αστροναυτών, ως απεσταλμένος της εταιρείας «Οργανώσις Ταμπουρά», ο συνεργάτης του Αλέξανδρου Ταμπουρά, Φρέντυ Γερμανός. Έγραφε ο εξαίρετος δημοσιογράφος και συγγραφέας στην ανταπόκρισή του από τις ΗΠΑ:
«Η περιπέτεια έληξε. Το Φεγγάρι νικήθηκε. Έτσι είπε η τηλεόραση. Έτσι τηλεγραφήσαμε εμείς, οι 5.000 δημοσιογράφοι που βρεθήκαμε στην Αμερική αυτές τις δέκα απίστευτες μέρες. Ωστόσο για όλους εμάς, που ζήσαμε την ιστορία της Σελήνης απ’ την πρώτη γραμμή της μάχης, η περιπέτεια ζει πάντα. Είναι δύσκολο να ξεχάσει κανείς εκείνο το πρωινό στο Ακρωτήριο Κέννεντυ. Ήταν σαν να δώσαμε εκεί ραντεβού, μισό εκατομμύριο άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο. Πώς να ξεχάσεις εκείνη την ανθρωποθάλασσα; Πώς να ξεχάσεις εκείνο το πελώριο μαξιλάρι φωτιάς που αγκάλιασε τον Απόλλωνα και ύστερα τον έστειλε, αργά και στοργικά, να κολυμπήσει στο Διάστημα; Για τους δημοσιογράφους, η περιπέτεια συνεχιζόταν στο Χιούστον. Στην πόλη αυτή χτυπάει η καρδιά της NASA. Εδώ θα έφτανε ύστερα από τέσσερεις μέρες το άγγελμα της νίκης: “ο Αετός άραξε στο Φεγγάρι!”. Δεν θα ξεχάσω εκείνη την ιαχή που έσχισε σαν λεπίδα τη σιωπή του Κέντρου Ελέγχου. “Τα καταφέραμε. Φτάσαμε!”».
Από τις 16 μέχρι τις 25 Ιουλίου 1969, δηλαδή κατά τη συνολική διάρκεια του διαστημικού ταξιδιού, ένα πιστό ομοίωμα της σεληνακάτου «Eagle» με την οποία προσεδαφίστηκαν οι Άρμστρονγκ και Κόλλινς στη Σελήνη, εκτέθηκε από την «Οργάνωσι Ταμπουρά» στην πλατεία Συντάγματος, καθώς και σε άλλες εκδηλώσεις, στη συνέχεια, στο Ζάππειο Μέγαρο, στα Χανιά και στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Το ομοίωμα, σε κλίμακα 1:3, που ανήκει στην οικογένεια Ταμπουρά και πήρα την πρωτοβουλία να δανειστώ και να αποκαταστήσω για λογαριασμό της Interamerican, ειδικά για την επέτειο των 50 ετών της εταιρείας το 2019, είχε εκτεθεί στα κεντρικά γραφεία της και στο Ίδρυμα Ευγενίδου. Εκεί μάλιστα, είχαμε οργανώσει και σχετική εκδήλωση, με μια συναρπαστική παρουσίαση των πρώτων διαστημικών ταξιδιών στη θόλο του ψηφιακού Πλανηταρίου και με τη μουσική παράσταση «Πάμε μια βόλτα στο Φεγγάρι».
Αξίζει να αναφέρω κάποιες λεπτομέρειες από τη «σκοτεινή πλευρά του Φεγγαριού» και το κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον της εποχής του πρωτοποριακού «Αστρασφαλιστηρίου»:
Η «Οργάνωσις Ταμπουρά», μετά την επιτυχή επιστροφή των αστροναυτών στη Γη, είχε λάβει επιστολή, την οποία υπέγραφαν και οι τρεις δηλώνοντας: «Αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη και υπερηφάνεια για την πραγματοποίηση του εθνικού σκοπού μας: την επιτυχή προσεδάφιση του ανθρώπου στη Σελήνη και… την επιστροφή! Πιστεύουμε πως, όσο θα επεκτείνεται η εξερεύνηση του Διαστήματος, τόσο η ανθρωπότητα θα αποκτά περισσότερα αγαθά. Ελπίζουμε ότι τώρα οι άνθρωποι εισέρχονται σε μια νέα εποχή ειρήνης και αμοιβαίας κατανόησης. Σε όλους εσάς, που μάς ενθαρρύνατε και μάς ευχηθήκατε, που με την αφοσιωμένη συμπαράστασή σας καταστήσατε εφικτή την εκπλήρωση του προγράμματος και ακόμη, σε εσάς που μάς ενισχύσατε με τις προσευχές σας, αποστέλλουμε ταπεινά ευχαριστίες».
Ο Μάικλ Κόλλινς ειδικότερα, απηύθυνε ιδιόχειρο σημείωμά του στον Αλέξανδρο Ταμπουρά, τονίζοντας με χιούμορ: «Σάς ευχαριστώ πάρα πολύ για την εμπιστοσύνη που μού δείξατε. Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής, που δεν χρειάστηκε να καταβάλετε αποζημίωση»!
Η περιπέτεια της πρώτης προσελήνωσης καταγράφηκε στην αδρεναλίνη όλων των ανθρώπων που παρακολούθησαν σε ασπρόμαυρες σκιές, τις στιγμές μπροστά στις βιτρίνες των καταστημάτων με τις πρώτες τηλεοράσεις στο κέντρο της Αθήνας. Περισσότερο έντονα, όμως, καταγράφηκε στην αδρεναλίνη των ανθρώπων της εταιρείας. Ο Αλέξανδρος Ταμπουράς και οι συνεργάτες του, κατά την ώρα της ζωντανής μετάδοσης της εικόνας από τη Σελήνη, βρίσκονταν στον 6ο όροφο των γραφείων της οδού Όθωνος στο Σύνταγμα, μπροστά στη συσκευή.
Αφηγείτο, αργότερα, ο επαγγελματικός μέντοράς μου: «Τη στιγμή που ο Νηλ Άρμστρονγκ πήγε να πατήσει το πόδι του στο έδαφος της Σελήνης, ξαφνικά το τράβηξε πίσω. Παγώσαμε…! Γίνεται και ένα μπλακάουτ, σβήνει η τηλεόραση… Πάει, αυτό ήταν! αναφωνήσαμε. Ο αρχιλογιστής μου είχε, ήδη, πεταχτεί όρθιος, λέγοντας περίλυπος: Πάω να ετοιμάσω το τσεκ…».
Το όνειρο της κατάκτησης της Σελήνης τότε, άλλαζε τους ορίζοντες. Χαρακτηριστικά, τον Φεβρουάριο του 1969 η NASA απέρριπτε αίτηση Αμερικανού κτηματομεσίτη, που ήθελε να αγοράσει εκτάσεις στη Σελήνη. Ήταν διάχυτα τα αισθήματα ελευθερίας και δέους, σε μια εποχή συνολικής τάσης για απελευθέρωση, με έντονη την περιέργεια για καθετί καινούριο. Στο Γούντστοκ, ένα μήνα μετά το πρώτο ταξίδι στο Φεγγάρι, συγκεντρώνονταν 500 χιλιάδες άνθρωποι για το μεγαλύτερο στην ιστορία φεστιβάλ ροκ μουσικής. Ήταν το ραντεβού της γενιάς που αμφισβητούσε τα πάντα.
Ταυτοχρόνως, στη στρατοκρατούμενη Ελλάδα απλωνόταν βαρειά η σκιά του φόβου. Στις 28 Μαρτίου, ο Γιώργος Σεφέρης δήλωνε: «Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή. Τώρα ξαναγυρίζω στη σιωπή μου!». Η ιστορία γράφεται συχνά με αμφισημίες και αντιφάσεις. Αρκεί να θυμηθούμε το ναζιστικό παρελθόν του πατέρα του διαστημικού προγράμματος των Ηνωμένων Πολιτειών, Βέρνερ φον Μπράουν…
