Τα βλέμματα αναπόφευκτα συγκέντρωσε η ευρωπαϊκή “πρεμιέρα” του Donald Trump, όμως δεν ήταν λιγότερο σημαντικές οι επαφές που είχε στις Βρυξέλλες ο Τούρκος πρόεδρος Tayyip Erdogan, στη διπλή προσπάθειά του να ανατάξει τις σχέσεις της χώρας του με την Ε.Ε. και να εξασφαλίσει τα συμφέροντά της εντός του ΝΑΤΟ. Παραδόξως δε, η αποστολή του ήταν πολύ λιγότερο δύσκολη με τους Ευρωπαίους παρά με τους υπερατλαντικούς συνομιλητές του.
Τόσο στη συνάντησή του Erdogan με τους επικεφαλής της Ε.Ε. (Jean Claude Juncker και Donald Tusk), όσο και στις επιμέρους επαφές του με τους ηγέτες των μεγαλύτερων κρατών – μελών (Emmanuel Macron, Angela Merkel, Theresa May), ο Τούρκος πρόεδρος έλαβε το μήνυμα ότι η διακοπή των ευρω-τουρκικών πολιτικών σχέσεων δεν βρίσκεται στην ατζέντα – τουλάχιστον όχι όσο και ο ίδιος αποφεύγει εμπρηστικές ενέργειες, όπως θα ήταν λ.χ. η επαναφορά της θανατικής ποινής.
“Η Ε.Ε. και η Τουρκία πρέπει και θα εργασθούν μαζί”, ανέφερε μέσω Twitter ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, προσθέτοντας ότι “μείζονα ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος συζητήθηκαν εκτενώς σε εποικοδομητικό κλίμα”. “Σταθήκαμε στην ανάγκη να συνεργασθούμε”, ανέφερε από την πλευρά του ο Donald Tusk, συμπληρώνοντας ότι ο ίδιος έθεσε στο επίκεντρο των συζητήσεων τα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι προθέσεις των “28” είχαν γίνει σαφείς ήδη από τις 28 Απριλίου όταν στη συνεδρίασή του στη Βαλέτα το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων αποφάσισε, παρά τις περί του αντιθέτου φωνές από χώρες όπως η Αυστρία, να μην τερματίσει άδοξα την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας, αλλά να επιμείνει στη λογική της ενθάρρυνσης της Άγκυρας για την εκπλήρωση των πολιτικών κριτηρίων.
Άλλωστε, το κύμα καταστολής που έχει εξαπολυθεί στη γείτονα μετά την περσινή απόπειρα πραξικοπήματος, ξαναδίνει στους “28” το ηθικό πλεονέκτημα, φέρνοντας το ζήτημα της δημοκρατίας στο επίκεντρο των επιφυλάξεων και των συστάσεών τους – αδυνατίζοντας τους ισχυρισμούς των Τούρκων ιθυνόντων ότι η χώρα τους αντιμετωπίζει διακρίσεις και αποκλείεται λόγω “ισλαμοφοβικών” προκαταλήψεων απέναντι στην πολιτισμική ιδιαιτερότητά της. Εξ ού και γίνεται λόγος για άνοιγμα των κεφαλαίων 23 και 24 των ευρωτουρκικών ενταξιακών διαπραγματεύσεων, που αφορούν τα θέματα δικαιοσύνης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ώστε και να προβάλλει η Ε.Ε. θετικό πρόσωπο και να είναι σε θέση με συγκεκριμένο τρόπο να επηρεάσει την κατάσταση στην Τουρκία. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα κεφάλαια έχουν μπλοκαριστεί από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία αποτελεί για την Ε.Ε. μια μεγάλη αγορά που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Πολύ περισσότερο, αποτελεί έναν γείτονα με στρατηγική θέση, που λειτουργεί ως προκεχωρημένο φυλάκιο ασφαλείας. Αποτελεί επίσης μία χώρα με σημαντική διασπορά στην Ε.Ε. που δεν θα πρέπει να αποξενωθεί. Άλλωστε, όπως εξηγεί στο al-monitor.com πρώην αντιπρόσωπος της Τουρκίας στην Ε.Ε. πρέσβυς Uluc Ozulker, η υφιστάμενη τελωνειακή σύνδεση των δύο πλευρών εξαρτάται από την διατήρηση της ενταξιακής υποψηφιότητας της Τουρκίας: Tυχόν ακύρωσή της συνεπάγεται διαπραγμάτευση μιας νέας εμπορικής σχέσης α λα βρετανικά.
Αν αυτά ισχύουν από ευρωπαϊκής πλευράς, έχει ενδιαφέρον ότι και ο Erdogan εμφανίζεται να εγκαταλείπει την αντιευρωπαϊκή ρητορική, στην οποία είχε στηρίξει την καμπάνια του για το συνταγματικό δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου. Αντί για την καταγγελία των επιβιώσεων του “ναζισμού” και την προαναγγελία νέου δημοψηφίσματος για την ακύρωση της ενταξιακής υποψηφιότητας, ο Τούρκος πρόεδρος στο μήνυμά του για την Ημέρα της Ευρώπης στις 9 Μαΐου χαρακτήρισε την ένταξη της χώρας του στην Ε.Ε. “στρατηγικό στόχο”.
Βέβαια, ο Τούρκος πρόεδρος δεν μπορεί να πάψει να είναι ο εαυτός του, προκαλώντας λ.χ. τη Γερμανία και την Αυστρία στη βάση της λογικής “όποιος αποκλείει, αποκλείεται”. Αυτό συνέβη με το τουρκικό βέτο στην επίσκεψη Γερμανών βουλευτών στη γερμανική δύναμη που σταθμεύει στη βάση του Ιντσιρλίκ (σε αντίποινα για την παροχή ασύλου από τη Γερμανία σε 400 καταζητούμενους Τούρκους στρατιωτικούς) ή στη συνεργασία ΝΑΤΟ – Αυστρίας, εφόσον η Βιέννη επιδιώκει τον τερματισμό των ευρωτουρκικών ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Σε τελική ανάλυση, όμως, είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον Erdogan να αποφύγει τα χειρότερα στις ευρωτουρκικές σχέσεις και να εμφανίσει μιαν εικόνα προόδου, αποσπώντας όσα ανταλλάγματα μπορεί (λ.χ. βίζα, χρηματοδότηση). Κάτι τέτοιο θα καθορίσει και την ατζέντα της κυβέρνησής του στο εσωτερικό το επόμενο διάστημα – με την ευρωπαϊκή πλευρά να ελπίζει ότι κάτι τέτοιο θα χαλαρώσει και τον κατασταλτικό του οίστρο. Αντίθετα, στο καθοριστικό ζήτημα του Κουρδικού δεν μπορεί να αναμένεται πρόοδος (λ.χ. αποφυλάκιση της ηγεσίας του κόμματος HDP) όσο δεν καθησυχάζονται οι φόβοι της Άγκυρας για την επιλογή της Ουάσιγκτον να εξοπλίσει τους Κούρδους μαχητές στη βόρεια Συρία. Αλλά επ’ αυτού η πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Ουάσιγκτον δεν έφερε αποτελέσματα. Πόσω μάλλον που οι τραμπουκισμοί της φρουράς Erdogan εναντίον διαδηλωτών έξω από την τουρκική πρεσβεία δίνουν έκτοτε την ευκαιρία για αλλεπάλληλες καταγγελίες και ψηφίσματα κοινοβουλευτικών κατά της Τουρκίας.
