– Ευελιξία και Ανταγωνιστικότητα: Τάσεις στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου και οι προοπτικές για την Ανατολική Μεσόγειο…
Της ΜΑΡΙΝΑΣ ΠΕΤΡΟΛΕΚΑ*
Καθώς η παγκόσμια αγορά ενέργειας βαίνει προς ένα μέλλον χαμηλού άνθρακα, με τις επιπτώσεις των διεθνών συμφώνων να παίρνουν σάρκα και οστά στους μελλοντικούς σχεδιασμούς των ιδιωτικών εταιριών και κρατών, η βαρύτητα του φυσικού αερίου στην διεθνή αγορά έχει αρχίσει να μεγαλώνει.
Το φυσικό αέριο έχει τρεις βασικές χρήσεις, στην βιομηχανία, στα νοικοκυριά και στον ηλεκτρισμό. Ειδικότερα στο τελευταίο, κατέχει σήμερα μερίδιο 23% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Βάσει των δικών μας προβλέψεων (BMI Research) το μερίδιο αυτό θα ανέβει στο 25% μέσα στην επόμενη δεκαετία. Μαζί με τις ΑΠΕ – οδηγούμενες από κανονιστικές ρυθμίσεις και μείωσης του κόστους παραγωγής- θα είναι το μόνο καύσιμο που θα κερδίσει μερίδιο.
Ως το μόνο καύσιμο που μπορεί να προσφέρει μεγάλη χωρητικότητα και όγκο παραγωγής σε αγορές με μεγάλη ζήτηση, με σαφώς μειωμένους δείχτες ρύπανσης (σε σχέση με τα άλλα καύσιμα ορυκτά) και σε ανταγωνιστικές τιμές, το φυσικό αέριο εισέρχεται σε μία «χρυσή εποχή» για τις επόμενες δεκαετίες με σταθερά αυξανόμενη ζήτηση παγκοσμίως.
Βασικό συστατικό αυτής της αναμενόμενης επιτυχίας είναι η δυνατότητα του να αμβλύνει την μεταβλητότητα παραγωγής ηλεκτρισμού των ραγδαία αναπτυσσόμενων ΑΠΕ. Αντικαθιστά έτσι τον λιγνίτη και τον λιθάνθρακα ως βασικό φορτίο (base load). Αν και ο λιγνίτης θα παραμείνει, σε παγκόσμιο επίπεδο, το μεγαλύτερο καύσιμο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας την επόμενη δεκαετία, κυρίως λόγω ζήτησης από Κίνα και Ινδία, το μερίδιο του στην παραγωγή θα μειωθεί. Πλην μιας τεχνολογικής υπέρβασης στην αποθήκευση μεγάλης κλίμακας ηλεκτρικής ενέργειας, που θα εξάλειφε την μεταβλητότητα των ΑΠΕ, και μαζί με αυτό την ανάγκη υποστηρικτικού βασικού φορτίου στο δίκτυο, οι δείκτες ανάπτυξης της ζήτησης φυσικού αερίου δείχνουν ότι θα παραμείνουν θετικοί.
Ανατρεπτικοί παράγοντες στην δομή της παγκόσμιας αγοράς φυσικού αερίου ήταν αρχικά αφ’ενός η τεχνολογία LNG που έδωσε την δυνατότητα κατανάλωσης φυσικού αερίου μακριά από τα μέρη όπου παράγεται: Aφ’ετέρου, και πιό πρόσφατα, η παραγωγή φυσικού αερίου από τα σχιστολιθικά αποθέματα της Αμερικής, με ήδη βεβαιωμένα απολήψιμα αποθέματα στα 5.7 Τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (Τcm). Η δέ ετήσια σημερινή παραγωγή της Αμερικής, μόνο από σχιστολιθικά, είναι 511 bcm, άνω του 66% της συνολικής παραγωγής φυσικού αερίου της χώρας.
Με αφθονία λοιπόν καινούργιων ποσοτήτων φυσικού αερίου να υπερκαλύπτει της ανάγκες της, η Αμερική αφενός εξήγε καινούργιες ποσότητες LNG στην αγορά (με τις πρώτες εξαγωγές τον Φεβρουάριο του 2016 ), αφετέρου, και πιο ανατρεπτικά, επέφερε διαφάνεια στις τιμές και στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, εισάγοντας το μοντέλο Henry Hub +. Δίνοντας έτσι μεγάλη ώθηση και στην αγορά spot. Και αυτό είχε ως αποτέλεσμα, την αργόσυρτη απομάκρυνση της αγοράς από διμερείς, μακροπρόθεσμες -και ενίοτε- άνισες συμφωνίες μεταξύ αγοραστών και των κυρίαρχων προμηθευτών, εγχύοντας την με ευελιξία και ανταγωνιστικότητα προς όφελος της αγοραστικής δύναμης των εισαγωγέων.
Παράλληλα, μεγάλες επενδύσεις σε εξαγωγικούς σταθμούς, κυρίως σε Αμερική και Αυστραλία, φέρνουν καινούργιες ποσότητες LNG στην αγορά, ώστε σήμερα να υπάρχει πλέον μια υπερπροσφορά ,και κατά συνέπεια, ευρεία μείωση τιμών. Αυτή η κατάσταση, βάσει των προβλέψεών μας, θα διαρκέσει μέχρι το 2020/2021. Μετέπειτα θα επέλθει ισορροπία της αγοράς, κυρίως λόγω της απουσίας που σημειώθηκε από το 2015 και εντεύθεν καινούργιων επενδυτικών αποφάσεων (FID) σε ολόκληρη την παγκόσμια βιομηχανία υδρογονανθράκων.
Αξίζει δε να τονισθεί ότι αυτή υπερπροσφορά και η ευελιξία, όχι μόνο έφερε γενική μείωση στις τιμές, αλλά και σύγκλιση μεταξύ περιφερειακών τιμών Αμερικής, Ασίας και Ευρώπης. Ταυτόχρονα άρχισε να δημιουργεί καινούργια κέντρα ζήτησης, κυρίως στην Ασία και σε αρκετές αναπτυσσόμενες χώρες όπου θα απορροφήθουν νέες αυτές ποσότητες LNG από σταθμούς επαναεροποίησης και (καινούργιας τεχνολογίας) πλωτές μονάδες αποθήκευσης και επαναεροποίησης (FSRU – Floating Storage, Regasification Unit).
Η Ελλάδα είναι και αυτή μια τις χώρες που υιοθετεί αυτή την τεχνολογία FSRU με την κατασκευή της πρώτης μονάδας στην Αλεξανδρούπολη, χωριτικότητας 6.1bcm, που θα συνδέεται με το ελληνικό δίκτυο και τον αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδα – Βουλγαρία (IGB). Δίνοντας έτσι μια καινούρια πηγή τροφοδοσίας φυσικού αερίου στις Βαλκανικές αγορές από LNG. Επιπλέον, η επέκταση του τερματικού σταθμού LNG στη Ρεβυθούσσα, όπως και των δικτύων τοπικής διανομής φυσικού αερίου σε όλη την Ελλάδα, είναι μέρος της γενικότερης επέκτασης της ζήτησης φυσικού αερίου διεθνώς με την μεγένθυσή του και στο εγχώριο ενεργειακό μίγμα. Εξέλιξη η οποία λαμβάνει ώθηση και από την παράλληλη απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου στην χώρα.
Αυτές οι τάσεις στην παγκόσμια αγορά – διεθνοποίηση αγοράς, εμπορικά βιώσιμης μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου και επαναεριοποίησης του, σε πλαίσια αυξανόμενης ζήτησης, προκάλεσαν, μεταξύ άλλων, ένα επιπρόσθετο έναυσμά γιά την εξερεύνηση υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο. Και ως γνωστόν η εξερεύνηση αυτή έχει ήδη ΄ξεκλειδώσει΄ σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου σε Αίγυπτο, Ισραήλ και Κύπρο.
Βάσει των τελευταίων στοιχείων, βεβαιωμένα απολήψιμα αποθέματα στα μεγαλύτερα ανακαλυφθέντα πεδία στην Α.Μεσόγειο είναι τα 470 δις κυβικά μέτρα στο Λεβιάθαν (Ισραήλ), 130 δις κυβικά μέτρα στο Αφροδίτη (Κύπρος) και 566 δις κυβικά μέτρα στο Ζόρ (Αίγυπτος).
Παρά τα όποια σημαντικά αποθέματα που ενδεχομένως θα ανακαλυφθούν όσο προχωράνε οι εξερευνητικές δραστηριότητες, αυτή τη στιγμή η προγραμματισμένη παραγωγή έχει περιοριστεί μόνο στις ποσότητες που μπορούν να απορροφήσουν απo τις εγχώριες αγορές, δηλαδή:
- Η πρώτη φάση του Λεβιάθαν προορίζεται για τις εγχώριες αγοραίες του Ισραήλ και της Ιορδανίας.
- Η παραγωγή από τα κοιτάσματα Tanin και Karish (Ισραήλ) της Energean έχει προ-πωληθεί σε παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας του Ισραήλ.
- Τέλος, η παραγωγή από το κοίτασμα Ζορ της Αιγύπτου, από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα που έχουν βρεθεί τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο, προορίζεται σχεδόν εξ’ολοκλήρου για κατανάλωση στην αιγυπτιακή αγορά.
Το κοίτασμα Αφροδίτη στην Κύπρο (που ανακαλύφθηκε τον Δεκέμβριο του 2011) και οι επόμενες φάσεις Λεβιάθαν στο Ισραήλ, δεν έχουν ακόμα τελικά επενδυτικά πλάνα (FID). Και αυτό γιατί προκειμένου τα κοιτάσματα να αναπτυχθούν, πρέπει να βρεθούν αγορές και καταναλωτές.
Σχεδόν ενστικτωδώς, οι πρώτες αγορές για εξαγωγές που εντοπίστηκαν για τα κοιτάσματα αυτά (κυρίως από κυβερνητικούς φορείς και όχι από τις εταιρίες που τα ανακάλυψαν και κρατάνε όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά), ήταν οι Bορειο-Ευρωπαϊκές, καθώς η Α.Μεσόγειος έχει γεωπολιτικές ιδιαιτερότητες που προκαλούν δυσκολίες στην εμπορευματοποίηση των κοιτασμάτων. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι η βόρεια Ευρωπαϊκή αγορά έχει ‘κλειδώσει’, με (υπερ)προσφορά από δεκάδες άλλους μεγάλους και ανταγωνιστικούς παραγωγούς –Ρωσία, Βορειά Θάλασσα, Νορβηγία, Κασπία, Αμερική, Κατάρ, Αλγερία.
Ο αγωγός East Med που σχεδιάζεται από Ελλάδα, Κύπρο, Ιταλία και Ισραήλ να εφοδιάζει τις Ευρωπαϊκές αγορές με 10 bcm φυσικού αερίου ετήσιος, έχει περιληφθεί στα Projects of Common Interest (PCI) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίνοντάς του έτσι πολύτιμη πολιτικής – αν και μόνο σύμβολική – στήριξη από την Κομισιόν. Αλλά…..,εκτός από τεράστιο κόστος, υπολογίζεται σε 11.8 δις Ευρώ, δεν προσφέρει την ευελιξία στους προμηθευτές να ανταποκρίνονται στην βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα της ζήτησης, έτσι θέτοντας τα κοιτάσματα της Α.Μεσογείου σε άμεσο ανταγωνισμό με μεγάλους παραγωγούς και προμηθευτές της Ευρώπης. Ενώ παραβλέπει ή τουλάχιστον βάζει σε δεύτερη μοίρα, τα τεράστια κέντρα ζήτησης στην άμεση περιφεριακή αγορά.
Αυτές οι δυνητικά τεράστιές περιφεριακές αγορές της Α.Μεσογείου, κυρίως Αίγυπτος και Τουρκία, δευτερευόντως του Ισραήλ και Ιορδανίας, με συνολικό πληθυσμό 195+ εκατομμύρια, καθιστούν tα κοιτάσματα της Α. Μεσογείου εμπορικά βιώσιμα. Με την προϋπόθεση ότι θα εστιάσουν σε καταναλωτές της περιφέρειας μέσω δημιουργίας εκείνων των σύγχρονων υποδομών ικανών να προσφέρουν κάποια ευελιξία, δηλαδή με τεχνολογίες LNG και FLNG. Γιά να προσφερθεί συνάμα φυσικό αέριο και σε ανταγωνιστικές τιμές.
Την επόμενη δεκαετία, βάσει των προβλέψεων μας, θα υπάρξει αύξηση της συνολικής ζήτησης στην Τουρκία, Αίγυπτο και Ισραήλ, της τάξεως των 40 bcm, αύξηση όμοια με αυτήν της Βόρειας Ευρώπης. Παραδείγματος χάρην, η ζήτηση φυσικού αερίου της Τουρκίας θα έχει άνοδο 30% μέσα στην επόμενη δεκαετία, και αυτή τη στιγμή εισάγει το 90% των αναγκών της. Πιο μακροπρόθεσμα, η Αιγυπτιακή αγορά δυνητικά θα έχει πολύ μεγαλύτερη ζήτηση από αυτό που θα μπορούν να ικανοποιήσουν με την δική τους παραγωγή (χερσαία και υπεράκτια).
Προς το παρών η σύνθετη και πολλαπλώς οξυμένη πολιτική πραγματικότητα στα παράκτια της Α. Μεσογείου περιορίζει σε σχεδόν εκθετικό βαθμό τους οποίους απαιτούμενους τέτοιους εμπορικούς σχεδιασμούς. Και καθιστά έτσι την έλευση και παρουσία της «χρυσής εποχής» του φυσικού αερίου στην όλη περιοχή με τα πλούσια αποθέματά της, πολύ πιο υποτονική από ότι μπορούσε να είναι.
https://energypress.gr/news/eyelixia-kai-antagonistikotita-taseis-stin-pagkosmia-agora-fysikoy-aerioy-kai-oi-prooptikes-gia
*Επικεφαλής Διεθνών Βιομηχανικών Ερευνών (Global Head of Industry Research) στην ΒΜΙ Research, μέλος του ομίλου Fitch
