Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΠΕΤΡΟΛΕΚΑ
Πρόλογος
Εχει δαπανηθεί πολύ μελάνι, χαρτί και ευρυζωνική χωρητικότητα, όταν, ύστερα απο την
ανακάλυψη πολύ μεγάλων αποθεμάτων φυσικού αερίου στην Λεκάνη της Λεβαντινής και
την προσοδοκία τέτοιων στη θάλασσα πιό δυτικά, οι υπουργοί ενεργειας της Κύπρου,
Ελλάδος και Ισραήλ πρότειναν, αρχές του 2014, στους Ευρωκράτες των Βρυξελλών πως θα
ήτο καλή ιδέα να έλθει αυτό το αέριο της Ανατολική Μεσογείου στην ηπειρωτική Ευρώπη
δια μέσου υποθαλάσσιου αγωγού, αντί να ακολουθήσει χερσαία όδευση μέσω Τουρκίας.
Ακολούθησε έκτοτε σωρεία επαφών, συσκέψεων, μελετών, σύγκρότηση ομάδων εργασίας,
Συνόδοι Κορυφής, Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ, Ιταλίας, τελευταίως δε ακόμη και σύσταση
ενός διευρυμένης συμμετοχής Φόρουμ – ουσιαστικά «talking-shop» – όργανο γιά πιθανή
εμπλοκή μελλοντικά, της Ιορδανίας, της Αιγύπτου και της Παλαιστινιακής Αρχής, ίσως και
άλλων ενδιαφερομένων, φυσικά πάντα με την συνεχή παρουσία της ΕΕ.
Εις μάτην όμως, όπως αναλύεται διεξοδικά στη συνέχεια. Διοτί το σχέδιο αυτό, παρά τα
περί αντιθέτου συμφραζόμενα, έχει από ελάχιστες ως μηδαμινές πιθανότητες υλοποίησης
και επιτυχίας. Και τελικά η ενασχόλιση μαζί του, έχει στερήσει πολιτικούς πόρους, χρόνους
και επικέντρωση από την πολύ πιο ουσιώδη επένδυση για πιό γρήγορους ρυθμούς
ανάπτυξης των γηγενών υδρογονανθράκων.
(Α) – Συστατικά Εσωτερικής Πολιτικής Υποστήριξης
i – Εξι μέρες πρίν απο τα Χριστούγεννα, Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ κατέληξαν σε
διακρατική συμφωνία για το σχέδιο αγωγού φυσικού αερίου East Mediterranean Gas
Pipeline (εφ’εξής East Med), κατά τη διάρκεια της 5ης Τριμερούς Συνόδου Κορυφής στην
Ισραηλινή πολη Μπερσέβα, σύνοδο στην οποία συμμετείχε και ο Αμερικανός πρέσβης στο
Ισραήλ. Η συμφωνία αυτή, πρίν πέσουν οι τελικές υπογραφές σε μελλλοντική συνάντηση
Κορυφής στην Κρήτη, (ίσως) μέσα στον Φεβρουάριο, θα πρέπει να εγκριθεί από την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά την συμβατότητα του αγωγού με τις απαιτήσεις του
Ενωσιακού ενεργειακoύ δικαίου, προπάντων με τις ρήτρες ανταγωνισμού του
«unbundling», δηλαδή το διαχωρισμό δραστηριοτήτων εμπορίας και προμήθειας, αλλά και
με τους στόχους της στρατηγικής ενεργειακής ασφάλειας (ουσιαστικά στη διαφοροποίηση
πηγών Ευρωπαϊκής τροφοδοσίας φυσικού αερίου, που ρεαλιστικά αναφέρεται στη μείωση
της εξάρτησης εφοδιασμού της Ενωσης από την Ρωσία). Εγκριση που αναμένεται – μάλλον
με κάποια δόση αισιοδοξίας – να γίνει εντός του πρώτου τριμήνου του 2019.
Ο East Med με αρχική προβλεπόμενη
έναρξη λειτουργίας το 2025 και τελική
ετήσια μεταφορική χωρητικότητα 20 Δίς
3
, θεωρείται το μεγαλύτερο σχέδιο
κατασκευής υποθαλάσσιου αγωγού
φυσικού αερίου στον κόσμο, τόσο σε
μήκος (1,970 χλμ) όσο και σε βάθος
(ξεπερνά τα 3 χλμ). Ξεκινά 170 χλμ.
ανοικτά των νότιων ακτών της Κύπρου,
σιμά στο μεγάλο υπεράκτιο Ισραηλινό
κοίτασμα Λεβιάθαν, προσδοκόντας μερίδιο από τα εκεί 470 Δις μ
3 βεβαιωμένα απολήψιμα
αποθέματα, και ίσως μελλοντικά, μέσω διακλαδώσεων, από άλλα πεδία της Λεκάνης της
Λεβαντινής, μεταξύ αυτών του Λιβάνου μέχρις των μικροκοιτασμάτων της Παλαιστινιακής
ΑΟΖ. Στη συνέχεια, διαπερνώντας όσα απολήψιμα αποθέματα ίσως προσφέρονται εφ’εξής
από την Κυπριακή ΑΟΖ, (ενδεχομένως του – υπο καθεστώτος tight hole Kαλυψούς στο
τεμάχιο 6 -ανεπισήμως ~170+ Δις μ3
– αλλά κυρίως, από τους πολλά υποσχόμενους στόχους
(prospects) Δελφύνη-1, Γλαύκο και Ανθεία του τεμαχίου 10 όπου σήμερα εκτελείται
εκστρατεία ερευνητικών γεώτρησεων στους δύο πρώτους), οδεύει προς την Κρήτη και
Πελοπόννησο απ’ όπου, ως χερσαίο δίκτυο, θα διασχίσει την Ελλάδα από την Λακωνία έως
τις ακτές της Θεσπρωτίας. Εκεί θα συνδεθεί με τον Ελληνο-Ιταλο-Γαλλικό (σχέδιο) αγωγού
Ποσειδών, για να τερματίσει σε μετρητικό σταθμό έξω από το Οτράντο, στη ακτές της
επαρχίας Λέτσε της περιφέρειας Απούλιας στην Ιταλία (~210 χλμ), για την εκείθεν περαιτέρω
προώθηση του προς τα Ευρωπαϊκά δίκτυα φυσικού αερίου.
Το πιθανό κόστος των υποθαλάσσιων τμημάτων του αγωγού μέχρι την Πελοπόννησο
εκτιμάται, μέχρις στιγμής, ότι ανέρχεται σε €6.2 δίς, ενώ το χερσαίο τμήμα από εκεί μέχρι
την Θεσπρωτία και στη συνέχεια, μέσω του Ποσειδώνος, στην Ιταλία, υπολογίζεται ότι θα
κοστήσει περίπου €5.6 δις. Ενα σύνολο δηλαδή – εισέτι προσωρινό μέχρι αποπεράτωση
των τελικών τεχνικών μελετών (μετά από μιά διετία !) – που φθάνει περί τα €11.7 δις κατ’
ελάχιστον. Ποσό η αναζήτηση του οποίου θα στραφεί στην διεθνή επενδυτική αγορά για
προσέλκυση κεφαλαίων, αλλά ελπίζεται να καλύψει μερικώς η Ευρωπαϊκή Ενωση μέσω της
(συμβολικής κυρίως αξίας από πλευράς κονδυλίων) ένταξης του έργου στο πρόγραμμα
CEF, έχοντας ήδη επιλεχθεί και ως PCI. Προϋπόθέσεις και προσδοκία , γιά μιά γενναία
χρηματοδότηση /επιδότηση (50%?) από αναπτυξιακά πιστωτικά ιδρύματα όπως η Ευρωπαϊκή
Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) ή την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης
(EBRD).
i
ii – Αναμφίβολα, το East Med είναι έργο που σπονδυλώνει την σχετικώς νέα πολιτική
στρατηγικής συνεργασίας Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ προς την από κοινού αντιμετώπιση
Τουρκικών αξιώσεων στη Ανατολική Μεσόγειο. Οχι πως η συνεργασία αυτή, όσον αφορά
τουλάχιστον τα ενεργειακά, έχει αναγκαστικά μόνιμα συνεκτικά χαρακτηριστικά και
στρατηγικό βάθος.
Μπορεί η μεν Ελλάδα ενθέρμως να προβάλλει το East Med ως εναλλακτική όδευση
ποσοτήτων αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς Ευρώπη, αντί της διοχέτευσης των
στήν – ή δήθεν – μέσω της Τουρκίας, υποτιμώντας όμως ίσως έτσι την μεγάλη πίεση που
υφίσταται η τελευταία λόγω ενεργειακής ένδειας. Η Τουρκία είσαγει περί το 93% του
πετρελαίου καί (δια μέσου αγωγών και ως LNG) το 95% του φυσικού αερίου που
καταναλώνει. Μιά ένδεια, ειδικά στο φυσικό αέριο (33%+ της συνολικής Τουρκικής
ενεργειακής ζήτησης) που αναμένεται εντός περίπου μιας πενταετίας, από ~55 Δις μ
3
(τo
2017) να ανέλθει γύρω στα 85 Δις μ
3
, ώστε να καλύπτει τις ανάγκες μιάς αέναης
δημογραφικής μεγένθυσης (με σημερινό πληθυσμό 83 εκατ) καί μιάς ταχύρρθυμης (μέχρι
πρόσφατα) οικονομικής ανάπτυξης. Ζήτηση την οποία οι παραδοσιακοί προμηθευτές της
Τουρκίας (Ρωσία, Ιραν και Αζερμπαϊζάν) δεν θα είναι μάλλον σε θέση να καλύψουν
επαρκώς, πράγμα που την υποχρεώνει να εποφθαλμιά – ενίοτε και να διεκδικεί – πηγές
φυσικού αερίου της περιοχής.ii
iii – Η στάση όμως της Κύπρου, παρά τις Τουρκικές προκλήσεις και αμφισβητήσεις που
δέχεται στο ΑΟΖ της, εμφανίζεται ωστόσο ως λιγότερο ένθερμη, ίσως δε και (ανομολόγητα)
αμφίσημη. Και αυτό κυρίως γιατί έχει, κατά δήλωση του προέδρου Αναστασιάδη, ως
«εθνική στρατηγική προτεραιότητα», την δημιουργία τερματικου παραγωγής
υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο Βασιλικό [όπου δρομολογείται ήδη -εκτός άν
αναβληθεί – και κατασκευή σταθμού εισαγωγής LNG (FSRU- Μονάδα πλωτής αποθήκευσης
και επαναεροποίησης /Floating Storage, Regasification Unit], τροφοδοτούμενος με φορτία
φυσικού αερίου από πηγές της δικής της ΑΟΖ (σήμερα από το Καλυψώ στο τεμάχιο 6 και,
εφ’όσον βρεθούν σημαντικές ποσότητες στα Δελφύνη1/Γλαύκο/και ιδιαίτερα στο
μεγαλύτερο όλων, Ανθεία του τεμάχίου 10).
Επιπλέον ελπίζεται να εξυπηρετήσει σε μελλοντική φάση (από το 2025) ποσότητα
αποθεμάτων από τα Ισραηλινά Λεβιάθαν, ακόμη
ίσως, και από τα πεδία Καρίς και Τανίν που
περιφρόνησε πρόσφατα, καθιστώντας έτσι τη Κύπρο
οιωνεί διεθνές ενεργειακό κόμβο. Δύσκολα όμως θα
περισσεύσει έτσι πλεόνασμα για το East Med, εκτός
άν ανακαλυφθούν, ειδικά στο τεμάχιο 10, πολύ
μεγάλες απολήψημες ποσότητες φυσικού αερίου,
κατ’ εκτίμηση τουλάχιστον ~350-400 Δις μ3 Αλλιώς
είναι προφανές ότι καί ενεργειακός κόμβος καί
αγωγός East Med μαζί, δεν γίνεται.
iii
Πηγή – https://verocy.com/ (02/2019)
iv – Μόνο χλιαρή μπορεί να χαρακτηρισθεί δε η στάση του Ισραήλ.
Και αυτό γιατί η πολιτική εμπορικής αξιοποίησης, ειδικά των αποθεμάτων του γιγάντιου
Λεβιάθαν, από την ανεύρεση των το 2010/11 μέχρις σήμερα, παλινδρομεί συνεχώς,
ανάλογα με τις εξάρσεις και χειρισμούς στην Γάζα και την Δυτική Οχθη. Παλινδρόμηση όχι
μόνο ως προς την προώθηση (διά αγωγού) ποσοτήτων φυσικού αερίου προς πελάτες στην
Ιορδανία και Αίγυπτο, αλλά κυρίως όσον αφορά την εξαγωγή προς Τουρκία.
Και ναί μεν πρόσφατα υπογράφησαν συμφωνίες
με Ιορδανούς (15ετούς διάρκειας γιά 3Δις μ
3
ετησίως) και τελικά – μετ’εμποδίων – με την
Αίγυπτο (10ετους διάρκειας για 3.5Δις μ
3
ετησίως), αλλά παραμένει προς κατάληξη μια
πιθανή συμφωνία όδευσης προς Τουρκία – μέ
κατασκευή αγωγού 540 χλμ, μέσω – και προς
μεγίστη Κυπριακή αγανάκτηση – των τεμαχίων 3,9
και 13 της Κυπριακής ΑΟΖ, κόστους περί των $3
δις, για μεταφορά 8-10 Δις μ
3 ετησίως. Επιλογή
που ακόμη και σήμερα, σαφώς προτιμάται από
Πηγή – Oilprice/ Jamestown Foundation (02/12/2016
τις εταιρείες μετόχους του Λεβιάθαν (Noble, Delek), φαντάζει όμως – λόγω πολιτικών
αντιπαραθέσεων – εντελώς ανέφικτη σήμερα. Οι τελευταίες σχετικές με αυτή την όδευση
διαπραγματεύσεις μεταξύ Τουρκίας- σραήλ στις αρχές του 2017, που είχαν διακοπεί πρίν
την εκ νέου αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων το 2016, και προσέβλεπαν σε
υπογραφή σχετικής συμφωνίας πλαισίου εκείνο το καλοκαίρι, ξανά, πελαγοδρόμησαν
ύστερα απο τις νεώτερες ταραχές στο Παλαστινιακο. Με τον μεν πρόεδρο Ερντογάν να
αυτο-ανακυρύσεται πλέον, και με νεο-Οθωμανική μανδύα, ως μέγας προστάτης των
Παλαιστινίων, τον δε πρωθυπουργό Νετανιάχου να κλιμακώνει και να σκληρώνει συνεχώς
την στάση προς την κατεύθυνση πολιτικής ενιαίου, Εβραϊκού και μόνο, κράτους, με την
Ιερουσαλήμ μοναδική πρωτεύουσά του.
Μέσα σ’αυτό το φορτισμένο πολιτικό κλίμα, δύσκολα προβλέπεται αλλαγή που θα
μπορούσε ίσως να συμβάλει στην υλοποίηση αγωγού Ισραήλ-Τουρκίας.
Ωστόσο, πρόσφατα (Οκτώβριο 2018) άρχισε μιά ηχηρά εκστρατεία στο Ισραήλ και στη
Εβραϊκή διασπορά της Αμερικής, από οργάνωση που εκπροσωπεί την πλειοψηφία των
απόστρατων ανώτατων αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων, των υπηρεσιών ασφαλείας
και της Μοσάντ, δηλαδή της αφρόκρεμας του «βαθέως κράτους» του Ισραήλ. Αφορά την
δημοσίσευση μιάς σημαντικής έκθεσης που εισηγήται, μετ’ επιτάσεως, την ριζική και
άμεση αλλαγή της υφιστάμενης πολιτικής στο Παλαιστινιακό με αναπροσανατολισμό της
στην λύση δύο κρατών (two state solution). Εκθεση που στοχεύει ευθέως να επηρεάσει την
έκβαση των προσεχών εκλογών στο Ισραήλ (9/04/2019).
Μιά τέτοια στροφή, που ενδεχομένως βρίσκει και («back-channel») Αμερικανική
παρότρυνση, εφ’όσον υλοποιείτο, θα διευκόλυνε ένα, μερικό έστω, νέο rapprochement
μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας με κάποια μείωση της μεταξύ των έντασης στα περί
Παλαιστινίων. Κάτι που με την σειρά του ίσως θα άνοιγε τον δρόμο ξανά για επανέναρξη
του διαλόγου για εν ευθέτο χρόνω εξαγωγές προς Τουρκία από το Λεβιάθαν….
iv
v – Η στάση δε της Ιταλίας, στο έδαφος της οποίας θα τερματίζει το αέριο της East Med για
περαιτέρω διανομή, παραμένει αμφίθυμη, κυρίως εξ αιτίας της διχοστασίας επιλογών στο
εσωτερικό της Ιταλικής κυβέρνησης. Από την μιά, η Ιταλία δηλώνει ότι συμφωνεί με το
σχέδιο, έχοντας μάλιστα συμμετάσχει ήδη σε πληθώρα προ-παρασκευασικών εργασιών,
από την άλλη όμως, δεν παρέστει κανείς αξιωματούχος της στην Σύνοδο της Μπερσέβα,
ούτε κάν σε επίπεδο πρέσβη.
Και ναί μεν, ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Σαλβίνι, αρχηγός της Λέγγας του Βορρά,
εξέφραζε σε επισκεψη στο Ισραήλ μια εβδομάδα πρίν την Σύνοδο, την υποστήριξή του στη
κατασκευή του έργου, μιάς και «δεν έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις (sic!) ενώ θα
ωφεληθούν Ιταλικές εταιρείες και επενδύσεις»….. Οι δε συνέταιροί του όμως στην
κυβέρνηση, το κόμμα των Πέντε Αστέρων, αντιτίθετα σφόδρα στα μεγάλα έργα υποδομής
(στη ενεργεια, τις μεταφορές, κτλ) που έχει κατα νού. Μάλιστα μόλις και μετα βίας
εγκρίθηκε πρόσφατα η τελική αποπεράτωση και προσαιγιάλωση του αγωγού ΤΑP, έργο το
οποίο οι των Πέντε Αστέρων είχαν δεσμευθεί να σταματήσαν, επικαλούμενοι περαιτέρω
τοπική περιβαλλοντική και τουριστική υποβάθμιση. Aιτιάσεις ασυμφωνίας που φαίνεται
ότι θα ισχύουν και για την περίπτωση του East Med.
v
vi – Τέλος, η υποστήριξη των ΗΠΑ στο σχέδιο East Med είναι δεδομένη αλλά και στενά
μονοσήμαντη. Ασφαλώς συνάδει με τον πάγιο στόχο της Αμερικανικής εξωτερικής
πολιτικης στα ενεργειακα της περιοχής και της Ευρώπης, δηλαδή της μείωσης της
εξάρτησης εφοδιασμού από το Ρωσικό αέριο. Είναι όμως, μιά υποστήριξη ως επί το
πλείστον, φραστική, αφού το East Med θεωρείται κατασκευή που αφορά μόνο Ευρωπαϊκές
και Ισραηλινές εταιρείες, όχι Αμερικανικές. Και δοθέντος της «America First» προσέγγισης
της κυβερνήσεως Trump, δύσκολα θα γίνει δεκτό οποιοδήποτε αίτημα ουσιαστικής
Αμερικανικής υλικής συμμετοχής στο έργο, μιάς και το θέμα αυτό πέραν από τις εταιρείες
εξόρυξης, βαραίνει, κατά το δόγμα Trump, αποκλειστικά και μόνο τις εμπλεκόμενες χώρες
και την ΕΕ……. Εξ΄άλλου η Αμερικάνικη διπλωματία, άν και απρόβλεπτη επί προεδρίας
Trump, δεν θα ήθελε να εμπλακει η Αμερική στη υλοποίηση ενός προτζέκτ που έχει
εμφανώς αντι-Τουρκική χρειά.
(Β) – Εξωγενείς Παράγοντες Υλοποίησης
Αν, όπως είδαμε πιο πάνω, οι πυλώνες πολιτικής υποστήρηξης του East Med είναι
ουσιαστικά ασταθείς, με επιδερμική και συκγκυριακή υφή, οι σύνθετες πραγματικότητες
που επηρεάζουν την υλοποίηση του έργου παρουσιάζονται ως εξόχως προβληματικές. Και
αυτό αφορά, (α),τόσο τις διάφορες παραμέτρους του κατασκευαστικού σκέλους του
αγωγού, όσο και (β), τις πιθανές βλέψεις αξιοποίησης υπαρκτών ή/και ενδεχόμνων
αποθεμάτων των ίδιων των εμπλεκομένων εταιρειών εξόρυξης και παραγωγής, μεγαθύρια
σχεδόν όλες της παγκόσμιας πετρελαϊκής βιομηχανίας.
(α) i – Οι τεχνικές δυσκολίες και κίνδυνοι που υπάρχουν, ειδικά ως προς τα υποθαλάσσια
τμήματα μεταξύ κοιτάσματος Λεβιάθαν και ακτών Πελοποννήσου (~1300 χλμ) με τις
μεγάλες πιέσεις που ασκούνται σε τέτοια βάθη στις σωληνώσεις και εγκαταστάσεις του
αγωγού, αλλά και την ανώμαλη γεωμορφία του πυθμένα κατα μήκος της διαδρομής, δεν
πρέπει να υποτιμώνται. Ούτε από πλευράς μηχανολογικής πολυπλοκότητος, αλλά ούτε και
από πλευράς κατασκευαστικού ρίσκου. Αλλα δεν είναι δυσκολίες τεχνικώς ανυπέρβλητες.
Μόνο που έρχονται με αλμυρό τίμημα!
ii – Προκαλούν όμως σειρά άλλων, πίο δυσεπίλητων, επιπτώσεων……Με πρώτη – και
αναμενώμενη – να προέρχεται από τις αντιδράσεις των ισχυρών περιβαλλοντικών λόμπυ
του Ισραήλ, της Ελλάδος και της Ιταλίας. Πράγματι, υπάρχουν κίνδυνοι διαταραχής των
ουσιαστικά ελάχιστα μελετημένων θαλάσσιων οικοσυστήματα περιοχών του βυθού – ιδίως
μεταξύ Κύπρου και Κρήτης – απ’ όπου θα περάσει, αλλά και θα παραμείνει, ο αγωγός. Ετσι
καμμία μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όσο και ενδελεχής κι’αν είναι, δεν πρόκειται
να καθησυχάσει τις οργανώσεις αυτές, ιδιαίτερα εκείνες με πιό εχθρικές προς τους
υδρογονάνθρκές διαθέσεις στα πλαίσια καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής. Και αυτό
θα μεταφρασθεί σε πολιτικό κόστος, θέτωντας σε κίνδυνο το όλο εγχείρημα πρίν καν
ξεκινήσει. vi
iii- Σοβαρό πρόβλημα προκύπτει από την πολύ υψηλή δαπάνη κατασκευής αυτού του
υποθαλάσσιου βραχίονα του αγωγού. Βεβαίως, προκειμένου να καλυφθούν τα αναγκαία
κόστη, αυτά θα μεταφερθούν στη τιμή πώλησης του αερίου. Μόνο που εδώ, σύμφωνα με
τις εκτιμήσεις ειδικών (Gina Cohen, Κάρολος Ελληνας, κ.α.) η τελική αυτή τιμή κινδυνεύει
να είναι σχεδόν διπλάσια από τις τιμές που πωλούν φυσικό αέριο μεγάλοι παραγωγοί και
προμηθευτές της Ευρώπης, κυρίως οι Ρωσία Νορβηγία, Αλγερία, δια αγωγού, και ως LNG
το Κατάρ, και ολοένα περισσότερο, οι ΗΠΑ. Το κριτήριο αυτό της ανταγωνιστικότητας της
τιμής είναι κορυφαίας σημασίας, προκειμένου να κατορθώσει το αέριο της East Med να
βρεί πελάτες-αγοραστές στην Ευρωπαϊκή αγορά. Γιατί χωρίς να έχουν εξασφαλισθούν
τέτοιοι, επενδύσεις δεν πρόκειται να προκύψουν, καθιστώντας έτσι το όλο εγχείρημα μη
βιώσιμο.
Προκειμένου να αποφευχθεί τέτοιο ενδεχόμενο, ο μόνος τρόπος είναι το έργο να τύχει
επιδοτήσεως. Για αυτόν ακριβώς το λόγο έχει επιδιώχθεί η κατάταξη του σε ενεργειακά
προγράμματα υποστήριξης της ΕΕ, ώστε να καταδειχθεί ότι το East Med, ως διάδρομος
παροχής αερίου, είναι συμβατός με την Ενωσιακή στρατηγική ενεργειακής ασφάλειας. Και
έτσι, να τύχει προτιμησιακή μεταχείριση χρηματοδότησης δισεκατομμυρίων από
αναπτυξιακούς πιστωτικούς οργανισμούς και ιδρύματα, όπως της ΕΤΕ.
Κανονικά, τέτοιοι πόροι χρηματοδότησης δεν θα ήταν δύσκολο να εκμαιευθούν, δοθέντος
του ισχυρού πολιτικού πλεονεκτήματος που παρουσιάζει ο East Med συνεισφέροντας στην
μείωση εξάρτησης εφοδιασμού της ΕΕ από το Ρωσικό αέριο. Αλλά η συγκυρία τέτοιων
ευνοϊκών συνθηκών δεν φαίνεται να είναι θετική, ούτε τώρα, ούτε για το προσεχές
τουλάχιστον μέλλον.
Με τις επερχόμενες Ευρωεκλογές, προδιαγράφεται σκηνικό ανατροπής των υφιστάμενων
πολιτικών συσχετισμών για μιά πενταετία, με την άνοδο λαϊκιστικών και Ευρωσκεπτισικών
κομμάτων στο Κοινοβούλιο, συνοδευόμενη με κάποια μεταβολή κατεύθυνσης και στη νέα
Επιτροπή (Κομισιόν) από τον Νοέμβριο. Αλλαγές που προμηνύουν επιλογές λιγότερης
υποστήριξης μεγάλων έργων υποδομής, αλλά και περισσότερο φιλικά προσκείμενες στην
Ρωσία του Πούτιν….και άρα υποβάθμισης της σημασίας της στρατηγικής ενεργειακής
ασφάλειας….. Εμβληματικά χαρακτηριστικά και τα δύο, στα Ευρωπαϊκα μάτια, του αγωγού
East Med.
vii
iv – Η διέλευση του αγωγού στον πυθμένα κάτω από την μεγάλη θαλασσινή πεδιάδα που
κείται μεταξύ ΑΟΖ Κύπρου, Καστελόριζου, Ρόδου και Καρπάθου είναι ακόμη πιό
προβληματική.
Εντελώς περιληπτικά, μιά νομική οντότητα έχει το δικαίωμα, βάσει του άρθρου 79 της
Σύμβασης του ΟΗΕ για το Διεθνές Δικαίου της Θαλάσσης (UNCLOS 1982), να τοποθετήσει
θαλάσσιο αγωγό στον βυθό υφαλοκριπίδος ή ΑΟΖ παράκτιας χώρας, τηρουμένων μόνο
όσων ορίζονται σε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Ομως η σύνταξη της
Μελέτης αυτής ανήκει στη διακαιοδοσία της παράκτιας χώρας, η οποία ωστόσο δεν
δικαιούται να εμποδίσει την κατασκευή του αγωγού. Μπορεί μόνο να ζητήσει να ληφθούν
εύλογα μέτρα ή αλλαγές στην ρότα του αγωγού, εφ’όσον κρίνει ότι είτε δεν τηρούνται οι
περιβαλλοντικοί όροι της Μελέτης ή μπορεί να επηρεασθεί αρνητικά η αξιοποίηση των
εκείθεν κείμενων φυσικών πόρων.
Το πρόβλημα όμως στη προκειμένη περίπτωση του Εast Med, είναι ότι ως παράκτια χώρα,
πέραν της Ελλάδος Κύπρου και Αιγύπτου, είναι και η Τουρκία, η οποία όμως δεν έχει
υπογράψει ή αναγνωρίσει την Σύμβαση του ΟΗΕ. Ετσι, τί ακριβώς θα γίνει με τν έκδοση
ΜΠΕ παραμένει άγνωστο μιάς και υπάρχει απόλυτη διαφωνία, δεκαετιών, Τουρκίας
Ελλάδας (και της Κύπρου) ως προ την οριοθέτηση της μεταξύ των εδώ υφαλοκριπίδος. Και
το ζήτημα παραμένει ανεπίλυτο, άν δεν οξύνεται ολοένα περισσότερο, ιδίως μετά το
ναυάγιο διαπραγματεύσεων επίλυσης του Κυπριακού στο Κραν Μοντανά, τον Ιούλιο του
2017, αλλά και μετά την σημαντική ανακάλυψη στο Καλυψώ του τεμαχίου 6 της Κυπριακής
ΑΟΖ, αρχές του 2018. Οξυνση που κλιμακώνεται τελευταίως, – ίσως και από την επιδίωξη
να στραφεί η προσοχή της Τουρκικής κοινής γνώμης από μιά καταρρέουσα οικονομία και
τις συλλήψεις χιλιάδων «Γκιουλενιστών» πολιτών και αξιωματικών – με την εμφάνιση ξανά
χαρτών που προσδιορίζουν μαξιμαλιστικά την έκταση της Τουρκικής υφαλοκριπίδος να
φθάνει μέχρις και τα νότια της Κρήτης αλλά και την προβολή – συνοδευμενη ταυτόχρονα
με εκδοσεις πολλαπλών NAVΤEX – ενός νέου-Οθωμανικού αφηγήματος περί «Γαλάζιων
Πατρίδων» στη Μεσόγειο (και το Αιγαίο).
Τίθεται έτσι ευθέως ζήτημα προστασίας και ασφάλειας, ακόμη και των πρώτων
προπαρασκευαστικών μηχανολογικών εργασιών του East Med. Εργασίες τις οποίες η
Τουρκία, άν κρίνουμε από πρόσφατες ενέργειες της στη περιοχή είναι διατεθιμένη να
εμποδίσει ακόμη και με απειλή ή/και χρήση βίας. Ακριβώς όπως έκανε πέρυσι (02/2018)
στην προσπάθεια εξερεύνησης υδρογονανθράκων στο τεμάχιο 3 της Κυπριακης ΑΟΖ. Είναι
λοιπόν απορίας άξιον πως όλοι αυτοί οι ανασταλτικοί παράγοντες θα ξεπερασθούν, άν δεν
λυθούν πρώτα αυτές οι συγκεκριμένες Ελληνο-Τουρκικές διαφορές ….είτε με πόλεμο, είτε
με προσφυγές σε διεθνή δικαστική επιδιαιτησία, ή με συμφωνίες συν-εκμετάλλευσης
τύπου JDZ (Joint Development Zone). Πράγμα που σημαίνει ότι θα καθυστερήσουν για
χρόνια την κατασκευή του αγωγού…άν δεν την ακυρώσουν ολοσχερώς.
viii
v – Και ερχόμαστε στο χερσαίο βραχίονα του East Med. Ξεκινά με την προσαιγιάλωση του
στις ακτές της νοτιοανατολικής Λακωνίας στην Πελοπονήσσου φτάνει έως τις ακτές της
Αχαΐας. Συνεχίζει με υποθαλάσσιο τμήμα στον Πατραϊκό Κόλπο και ολοκληρώνεται κατά
μήκος των ακτών της Αιτωλοακαρνανίας, Πρεβέζης και Θεσπρωτίας έως περιοχή έξω από
την Ηγουμενίτσα, συνολικού ενδεικτικού μήκους περί τα 480 χλμ.
Τεχνικά, το σκέλος αυτό του αγωγού είναι το πιό εύκολο κατασκευαστικά. Η υλοποίηση του
όμως καθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση είναι. Και αυτό γιατί είναι βέβαιο ότι θα
συναντήσει πληθώρα αντιδράσεων από τους κατοίκους των περιφεριών αυτών, με μιά
πρώτη τέτοια γεύση να έρχεται από την Λακωνία. Κάτοικοι στη χερσόνησο του Μαλέα
προσέφυγαν πρόσφατα στο ΣτΕ με αίτημα την ριζική επαναχάραξη του καλωδίου της
λεγομένης «Μικρής Δασύνδεσης» Κρήτης- Πελοπονήσσου, με πρόσθετη απαίτηση
υπογειοποίησης όποιου τμήματος θα περνά από την περιοχή των. Αντιδρούν δηλαδή στη
διέλευση καλωδίου….πώς θα δεχθούν όδευση ολόκληρου αγωγού;
Σαν να μη έφτανε αυτό, ή και ανάλογων, χρονοβόρων, προσφυγών κατοίκων άλλων
περιοχών απ’όπου θέλει να οδεύσει ο αγωγός, υπάρχει – όπως ανακάλυψαν και
αντιμετώπισαν, με πρόσθετο κόστος, οι υπεύθνοι του αγωγού ΤΑΡ στην Βόρειο Ελλάδα –
και ένα βουνό απαραίτητων και εξ’ ίσου χρονοβόρων αδειοδοτήσεων, από αρχαιολογία,
δασαρχεία, υπηρεσιών χωροταξίας όπως και δεσμεύσεων περιβάλλοντος, ιδιαίτερα όσον
αφορά τις πάμπολλες περιοχές Natura μεταξύ Λακωνίας και Θεσπρωτίας. Χώρια επιπλέον
των αναγκαίων διευθετήσεων απαλλοτρίωσης με χιλιάδες ιδιοκτήτες γής και δεκάδες
κοινοτικούς και τοπικούς φορείς προκειμένου να διαμορφωθεί η τελική δρομολόγηση και
χάραξη της όδευσης.
Συνολικά πρόκειται για μια χερσαία χάραξη του East Med που είναι βέβαιο ότι θα
συναντήσει, τέτοιο πλήθος τοπικών αντιδράσεων και αντιστάσεων, και τόσες
γραφειοκρατικές υπερυθμίσεις και νομικο-πολiτικές «αγγυλώσεις», που καμία διαδικασία
«fast -track» δεν πρόκειται να θεραπεύσει. Ενα σύνολο δηλαδή τόσων πολλών αβέβαιων,
χρονοβόρων και κοστοβόρων απαιτήσεων που έχουν ως αποτέλεσμα να μειώνουν κατα
πολύ την όποια ελκυστικότητα το σχέδιο αρχικά εμφανιζει να έχει…. ix
(β) i – Οσον αφορά τέλος εκείνες τις παράμετρους του όλου εγχειρήματος East Med, που
μέχρι πρόσφατα θεωρούντο ως οι πιό σημαντικές. Πρωτίστως δηλαδή, στη υπάρξη
αναγκαίας ποσότητος αποθεμάτων αερίου ικανών να τροφοδοτήσουν τον αγωγό με
επάρκεια καθ’ όλη την διαρκεια της οικονομικά ωφέλιμης ζωής του,….. κάπου μιά
εικοσαετία. Μιλάμε δηλαδή για ένα ελάχιστο σύνολο περίπου 350-400 δις μ
3 αερίου που
θα προέρχονται από διακλαδώσεις με το Λεβιάθαν, πιθανώς με άλλα μικρότερα Ισραηλινά,
αλλά και Κυπριακά, κοιτάσματα (υφιστάμενα ή/και μελλοντικά), με την ανακάλυψη
Καλυψώ, και βεβαίως, με τα πολλώ αναμενόμενα από τα τρία κοιτάσματα στόχους
Δελφύνη-1 και Γλαύκο (και σε δεύτερη φάση από το Ανθεία) του τεμαχίου 10. Και
δευτερευόντως, στις προσεγγίσεις και τις βλέψεις των εταιρειών που έχουν την
επιχειρησιακή διαχειρίση των δικαιωμάτων επί των κοιτασμάτων αυτών.
Αναφορικά με τον όγκο των αναγκαίων αποθεμάτων, προς το παρόν τουλάχιστον, χωρίς
την συμμετοχή του Λεβιάθαν, το εγχείρημα δεν είναι πραγματοποιήσημο. Δοθέντος
μάλιστα ότι το σύνολο των ποσοτήτων από την παλαιότερη ανακάλυψη Αφροδίτη (~130 δις
μ
3
) στο τεμάχιο 12, έχει μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο συμφωνηθεί να κατευθύνεται
στα τερματικα υγροποίησης της Αίγυπτο για επανεξαγωγή ως LNG. Το τι μέλλει γενέσθαι
λοιπόν θα το κρίνουν τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων στους στόχους του τεμαχίου 10.
Στο βαθμό βέβαια που επιλεχθεί, εφ’όσον οι γεωτρήσεις αυτές βγούν θετικές, και μαλιστά
πλουσιοπάροχα θετικές – η επιλογή του East Med.
Γιατί, όπως έχει αναφερθεί και νωρίτερα, υπάρχει μιά (ανομολόγητη) αμφισημία στη
Κυπριακή θέση.Η προτιμητέα κυβερνητική επιλογή είναι όλα τα Κυπριακά αποθέματα να
λειτουργήσουν ως τροφοδοσία τερματικού παραγωγής LNG, και είθε, σε μελλοντική φάση,
με μια εφόδευση ποσοτήτων από Ισραηλινά πεδία (Λεβιάθαν κτλ), να αναδείχθεί έτσι η
Κύπρος σε διεθνές ενεργειακό κόμβο. Η επιλογή Εast Med….. είναι κάτι σαν «Plan B».
Αυτή την αμφισημία έρχεται πρόσφατα να ξεκαθαρίσει – έν μέρει – ανακοίνωση της
διαχειρίστριας (operator) του τεμαχίου 10, της Exxon Mobil, την μεγαλύτερη ιδιωτική
πετρελαϊκή στο κόσμο. Οπου πράγματι, ο αντιπρόεδρος της εταιρείας, Tristan Asprey,
δηλώνει ευθαρσώς πως, εφ’οσον ανακαλυφθούν επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου, η
προτιμότερη μεταξύ άλλων – και εμπορικά βιώσιμη – επιλογή είναι η ανέγερση τερματικού
σταθμού υγροποίησης στην Κύπρο. Κάτι που η μεταφορά του αεριόυ από το
απομακρυσμένο τεμάχιο 10 στο νησί, θα εφοδιάσει άνετα την (πολύ μικρή) εγχώρια
κατανάλωση, ενώ το υπόλοιπο, υγροποιειμένο, προσφέρεται ακριβώς λόγω της
γεωγραφικής θέσεως της Κύπρου, για ανταγωνιστική εξαγωγή με πλοία, όχι μόνο στις
Ευρώπαϊκές αγορές, μα και στις πιό κοντινές περιφερειακές, – όπου θα απορροφηθεί από
εκεί σταθερούς σταθμούς επαναεροποίησης αλλά και από τις καινούργιες πλωτές μονάδες
FSRU στην Κροατία (νήσο Κrk), Ελλάδα (Αλεξανδρούπολη), και Tουρκία (Aliağa, Dörtyol) – ή
ακόμη και στις πιό μακρινές αγορές της Κίνας, Ιαπωνίας και Κορέας. Προσφέρει έτσι η
επιλογή αυτή μια ευελιξία ανταπόκρισης στην σταθερά αυξανόμενη, αλλά πάντα
βραχυπρόθεσμα μεταβλητή, ζήτηση LNG παγκοσμίως, χωρίς η μεταφορά αερίου να
περιορίζεται να εφοδιάζει, και μάλιστα σε προσυμφωνημένες, και ενίοτε μη
ανταγωνιστικές τιμές, μιά και μόνη αγορά, όπως προβλέπει το μοντέλο επιλογής αγωγού
East Med.
x
ii – Παρεπιπτώντος αυτή η προτίμηση κατασκεύης/χρήσης επίγιων, αλλά και πλωτών επί
του κοιτάσματος (FLNG), εγκαταστάσεων υγροποίησης φυσικού αερίου από
απομακρυσμένα υπεράκτια πεδία είναι επιλογή που εφαρμόζουν ολοένα και πιο συχνά
μεγάλα πετρελαϊκά συγκροτήματα προκειμένουν να αξιοποίησουν όσο το δυνατόν
αποδοτικότερα πρόσφατες γιγάντιες ανακαλύψεις θαλάσσιων πεδίων φυσικού αερίου.
Προσφατα παραδείγματα βρίσκουμε, αφ ’ενός, με την ίδια την Εxxon με συμμετοχή της ENI
και της Κινεζικής CNPC, και της Anadarko σε συνεργασία με την Shell,την Centrica και την
CNOOC της Κίνας, στα νερά της Μοζμαβίκης, αφ’ ετέρου τις ΒP/Kosmos στην Σενεγάλη. Καί
είναι μιά προοπτική αξιοποίησης που ενδεχομένως συνάδει και στα πολύ ελπιδοφόρα
θαλάσσια πεδία της νότιας και νοτιο-δυτικής Κρήτης. xi
iii – Σαν να μη έφτανε αυτή η τοποθέτηση της Εxxon να βάλει τέρμα στις όποιες φιλοδοξίες
υλοποίησης του East Med, υπάρχει και κάτι άλλο, πέρα απο επιχειρηματικά κριτήρια, που
συνήθως παραβλέπεται. Ο συνέταιρος της στο τεμάχιο 10, με ποσοστό 30% (?), είναι η
Qatar Petroleum International Upstream, 100% θυγατρική της Qatar Petroleum, κρατική
εταιρεία του ομώνυμου Εμιράτου, τρίτη σε παγκόσμια κατατάξη εταιρειών από πλευράς
αποθεμάτων και κορυφαία δε στο παγκόσμιο κλάδο του LNG. Μέγεθος δηλαδή καθόλου
ευκαταφρόνητο.
Το οποίο Εμιράτο όμως, διατηρεί στενότατες σχέσεις με την Τουρκία εξ αιτίας της
παρουσίας 3,000+ Τούρκων στρατιωτών εκεί, σταλμένοι ειδικά με σκοπο να είναι οι
εγγυητές της ασφάλειας του, ιδιαίτερα κατά την πρόσφατη και παρατεταμένη κρίση του με
την Σαουδική Αραβία, τα άλλα Εμιράτα του Κόλπου και την Αίγυπτο. Κρίση στην οποία το
Κατάρ βρίσκει στη Τουρκία σθεναρή διπλωματική, άλλα και ανθρωπιστική υποστήριξη,
κατά την διάρκεια του εμπάργκο που υφίσταται από τους γειτονές του. Υποστήριξη που
ανταποδίδει απλόχερα με ‘αμεσο χαμηλότοκο δάνειο $15 δις στην Τουρκία προς
ελάφρυνση των πρόσφατων δημοσιονομικών της προβλημάτων, προσκλήσεις συμμετοχής
σε σωρεία επενδυτικών σχεδίων …..και δώρο στον κ Ερντογάν ενός Boeing 747 αξίας $500
εκατ. για χρήση της Τουρκικής προεδρίας.
Υπό αυτές τις συνθήκες είναι απίθανο να συναινέσει η Qatar Petroleum σε οποιαδήποτε
αξιοποίηση των όποιων αποθεμάτων του τεμαχίου 10 έξω από την βασική προτίμιση της
Exxon. Πράγα που δίνει την χαριστική βολή στην όλη υποθεση του East Med.
xii
(Γ) – Αντί Επιλόγου
i – Ιδού λοιπόν. Βλέπουμε πως πρίν ακόμη μπεί στις ράγες της υλοποίησης, το «πρότζεκ»
East Med, έχει να αντιμετωπίσει σωρεία εμποδίων, πέραν των τεχνικών και μηχανολογικών
δυσκολιών ενός τόσο τολμηρού υποβρύχιου εγχειρήματος. Ρίσκα με λίγα λόγια, που
προμηνύονται από έναν βέβαιο περιβαλλοντικό ακτιβισμό, την αμφίβολη και ασαφή
χρηματοδότηση/επιδότηση προς αντιμετώπιση κοστοβόρων επιβαρύνσεων εκτέλεσης
έργου, ένα επισφαλές, ως ανύπαρκτο, δικαίωμα ασφαλούς διέλευσης σε αμφισβητούμενα
νερά, μιά στίβα γεμάτη χρονοβόρων νομικών, δικαστικών και γραφειοκρατικών
απαιτήσεων και διεκδικήσεων στα χερσαία στάδια της ……. και την άκρως διστακτική, έως
κατάφορα αρνητική, στάση βασικών εταιρικών συντελεστών του.
Και όλα αυτά τα ανασταλτικά, να περιβάλλουν ένα έργο θεμελιωμένο τελικά μόνο σε
αμφίσημη έως χαλαρή, ακόμη και αδιάφορη, υποστήριξη των θεσμικών και κρατικών
αναδόχων του. Περισσεύει έτσι η συνεχής αδράνεια και επιφυλακτικότητα, ενώ έτσι
επικρέμεται, πάνω απ’ ολα, ένα συνεχές ρίσκο ματαίωσης. Πράγμα που εξ υπαρχής και από
μόνο του, καθιστά το όλο εγχείρημα ουσιαστικά αδιέξοδο και θνησιγενές.
ii – Ωστόσο…«Ουδέν – κακόν – αμιγές καλού».
Ρήση που αναφέρεται εδώ στην δυνητική αξιοποίηση του τελευταίου σπόνδυλου του East
Med, εν προκειμένω του (σχεδίου) αγωγού Ποσειδών (IGI) σύνδεσης Ελλάδος – Ιταλίας.
Σχέδιο με καταβολές στη πάλαι-ποτέ πρόταση διαμετακόμισης Ρωσικού αερίου του
αγωγού South Stream στην Ευρώπη μέσω Ελλάδος, όπως και του διαδόχου σχήματος Turk
Stream, του οποίου όμως η πιθανότερη σήμερα έκβαση είναι είτε να κατευθυνθεί με νέο
δίκτυο μεσω Βουλγαρίας και Σερβίας, ή να μεταφερθεί μερικώς μέσω του αγωγού TAP.
Εν τούτοις το σχέδιο Ποσειδών διαθέτει από το 2015, όλες τις απαραίτητες
περιβαλλοντικές εγκρίσεις και Κοινοτικές αδειοδοτήσεις διέλευσης, από τις οποίες μάλιστα
έχει εξαίρεθεί από την υποχρεωτική πρόσβαση τρίτων στη χωρητικότητά του (ετησίως 15
δις μ
3
), όπως επιτάσει το Ενωσιακό δίκαιο.
Μια προσεκτική παρατήρηση στον χάρτη όδευσης του Ποσειδώνος, θα διαπίστωνε ότι
περνά ακριβώς πάνω ή δίπλα στο θαλάσσιο Οικόπεδο 2 στο βόρειο Ιόνιο, που είναι υπο
παραχώρηση μίσθωσης στη κοινοπραξία Total, Edison και ΕΛΠΕ. Και γιά την οποία
παραχώρηση χρειάστηκε παρέμβαση του προέδρου Μακρόν για να κλείσει, μετά από τρία
χρόνια γραφειοκρατικής καθυστέρησης και ταλαιπωρίας.
Το οικόπεδο αυτό έχει από καιρό, ίσως την πιο πυκνά σεισμικά καταγεγραμένη έκταση έξ
όλων των άλλων αντίστοιχων χερσαίων ή θαλασσινών Ελληνικών οικόπεδων. Και αυτό γιατί
Σχέδιο όδευσης αγωγού Ποσειδών (IGI) Χάρτης Σεισμικών Καταγραφών PGS (2017)
είναι γνωστό ότι εκεί βρίσκεται ένα μεγάλο κοίτασμα-στόχος, ονόματι Αχιλλέας, μαζί με
ένα μικρότερο ονόματι Πύρρος (75 χλμ2
) που κείται ακριβώς στη θαλάσσια συνοριακή
γραμμη Ιταλίας-Ελλάδος.Η έκταση και το είδος της γεωλογικής δομής του Αχιλλέα (450
χλμ2
) προμηνηύει πιθανή ανακάλυψη (μαζί με το Πύρρος) 100 δις μ
3
, κατ’ελάχιστον, άν
πρόκειται για φυσικό αέριο, ή κάπου 0.6 δις βαρέλια άν προκύψει πετρελαίο.
Βέβαια, όλα αυτά είναι προς επιβεβαίωση, μέσω της ανατικατάστατης γεώτρησης ώστε να
διαπιστωθεί, όχι μόνο άν – και κατά πόσο – αληθεύουν, αλλά κι’άν πρόκειται για κοίτασμα
με φυσικό αέριο ή πετρέλαιο….όποτε θα απαιτηθούν κάποιες σχετικές τροποποιήσεις και
μετατροπές στα τεχνικά στοιχεία του αγωγού.xiii
Εφ’ όσον όμως βγούν οι προβλέψεις, τότες ανοίγεται πεδίον δόξης λαμπρόν για το σχέδιο
αγωγού. Διότι με απλή αγκυροβόληση ενός τάνκερ διαμορφωμένο σε FPSO (Πλωτό
Παραγωγή, Αποθήκευσης και Εκφόρτωσης) επί του πεδίου και σύνδεσης του με τον αγωγό
– συνήθης πράκτική σε πεδία υδρογονανθράκων εκτός Μεσογείου, με πρόσφατη εξαίρεση
την εφαρμογή της Ελληνικής εταιρείας Energean στα Ισραηλινά πεδία Karish/Tanin –
ανοίγει ο δρόμος για διοχέτευση και εξαγωγή προς Ιταλία. Στην οποία διοχετευση, μπορεί
να διακλαδωθούν, μέσω του τερματικού στην Θεσπρωτία, όποια αποθέματα εντοπισθούν
στα πολύ κοντινά Ελληνικά οικόπεδα (Ηπείρου, Αρτας-Πρεβέζης, Ιονίου, κτλ).
Αλλά πρέπει πρώτα να τελειώσει η εξερεύνηση και οι γεωτρήσεις από την Total,
προκειμένου να διαπιστωτεί τι και πόσο υπάρχει. Αναζήτηση που συνεχώς καρκινοβατεί
στην Ελλάδα. Εδω, στο πιό περιζήτητο οικόπεδο του Ιονιου, χρειάσθηκε η παρέμβαση του
Γάλλου προέδρου για να ξεκολλήσει, ενώ ήδη, σε παρόμοια – και με πολύ μεγαλύτερες
προσδοκίες – υπόθεση νότια και δυτικά της Κρήτης, βρίσκει την Exxon μαζί με την Τotal, σε
αμήχανη αναμονή για πάνω από χρόνο.
Γιατί πράγματι, εφτάμιση χρόνια μετά την ψήφιση του Νόμου 4001 τον Αύγουστο του 2011
που εγκαινίασε νέο καθεστώς αναζήτησης υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, δεν έχει
εμφανισθεί ούτε ένα γεωτρύπανο στα Ελληνικά οικόπεδα. Μόνο ατέρμονες υποσχέσεις και
διαβουλεύσεις και εγκρίσεις και κυρίως, απελπιστικά παρατεταμένες, καθυστερήσεις…
Ενώ στην ίδια χρονική περίοδο, η Κύπρος μέσα από τόσους κινδύνους και απειλές,
κατάφερε να ολοκληρώσει οκτώ διεθνείς εκστρατείες εξερεύνησης με ήδη τρείς σημαντικές
ανακαλύψεις φυσικού αερίου, η αξιοποίηση των οποίων θα τριπλασιάσει, τουλάχιστον, το
ΑΕΠ της μέσα στην επόμενη πενταετία. Και έπονται ακόμη άλλες ….
Εμείς εδώ ακόμη … «αφήνουμε τον γάμο (αναζήτηση υδρογονανθράκων) να πάμε για
πουρνάρια (σχέδια East Med)»…..
Σταύρος Πετρολέκας
Τεκμηρίωση:
i
– Προκηρύσσεται ο διαγωνισμός για τον Eastern Mediterranean Pipelinehttp://www.energypress.gr/news/Prokhryssetai-o-diagwnismos-gia-ton-Eastern-Mediterranean-Pipeline (10/3/2014):
Israel sees ‘stars aligned’ for new gas pipeline to Europe – https://www.theguardian.com/world/2014/dec/01/israel-seesstars-aligned-for-new-gas-pipeline-to-europe (1/12/2014): New report sees 20% less gas reserves in Leviathan –
https://en.globes.co.il/en/article-new-report-sees-20-less-gas-reserves-in-leviathan-1001041847 (3/06/2015):
Tagliapietra Simone – Αγωγός East Med: ακόμη μία φαραωνική φαντασίωση της ΕΕ ; –
http://www.kathimerini.gr/905325/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/agwgos-eastmed-akomh-mia-farawnikhfantasiwsh-ths-ee (17/04/2017): Κανιέτε: Ο East Med αποτελεί σημαντική επιλογή για την ΕΕ –
https://energypress.gr/news/kaniete-o-eastmed-apotelei-simantiki-epilogi-gia-tin-ee (13 07 2017): Με 34,5 εκατ. ευρώ, η
Κομισιόν χρηματοδοτεί τις τεχνικές μελέτες και τις αδειοδοτήσεις του East Med – https://energypress.gr/news/me-345-
ekat-eyro-i-komision-hrimatodotei-tis-tehnikes-meletes-kai-tis-adeiodotiseis-toy-eastmed (8/01/2018): ΕΝΙ: Τουλάχιστον
170-230 δις. κ.μ. φυσικού αερίου στο «Καλυψώ» – https://energypress.gr/news/eni-toylahiston-170-230-dis-km-fysikoyaerioy-sto-kalypso (13/02/2018): Tσακίρης, Θεόδωρος – Οι γεωστρατηγικές και ενεργειακές προεκτάσεις της συμφωνίας
της Μπέρ Σεβά – http://www.kathimerini.gr/1001972/article/k-blogs/security-bulletin/apoyh-oi-gewstrathgikes-kaienergeiakes-proektaseis-ths-symfwnias-ths-mper-seva (27/12/2018).
ii
– Νικολάου Κωνσταντίνος -Tουρκικές Πρακτικές στην Ανατολική Μεσόγειο – https://energypress.gr/news/toyrkikespraktikes-stin-anatoliki-mesogeio (11/12/2018): BP Statistical Review of World Energy (2018) –
https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bpstats-review-2018-natural-gas.pdf: Energy Information Administration –
https://www.eia.gov/beta/international/country.php?iso=TUR (2017): Ο εκνευρισμός της Άγκυρας και η πολιτική των
αγωγών – http://www.philenews.com/f-me-apopsi/arthra-apo-f/article/523926/o-eknevrismos-tis-aggyras-kai-i-politikiton-aggn (10/05/2018).
iii
– Bryza Matthew – East Med Energy: Restoring Squandered Opportunities – https://www.naturalgasworld.com/eastmed-energy-opportunities-67121 (28/01/2019): Μιχάλαρου Χρήστου – Κύπρος: Σταθμός υγροποίησης φυσικού αερίου
ακόμα και μέσα στο 2018 – https://energypress.gr/news/kypros-stathmos-ygropoiisis-fysikoy-aerioy-akoma-kai-mesa-sto2018 (26/10/2017): Βενιζέλος Κώστας – Μερίδιο στο φυσικό αέριο με ή χωρίς λύση θέλει ο Ερντογάν –
https://www.liberal.gr/arthro/197828/epikairotita/2018/meridio-sto-fusiko-aerio-tis-kupriakis-aoz-thelei-o-erntogan.html
(1/04/2018): Energean lobbies against Cyprus’ FSRU plans – https://newsbase.com/commentary/energean-lobbiesagainst-cyprus%E2%80%99-fsru-plans (14/11/2018): Κονοφάγος Ηλείας – Άλλα 16 δισ. από τον Γλαύκο στον ενεργειακό
πλούτο της Κύπρου – https://slpress.gr/oikonomia/alla-16-dis-apo-ton-glayko-ston-energeiako-ployto-tis-kyproy/
(16/02/2019).
iv
– Tsakiris Theodoros – “The Leviathan-Ceyhan Pipeline: Political and Commercial Arguments Against the Construction
of a Turkish-Israeli Pipeline” – http://www.egmontinstitute.be/content/uploads/2014/05/ep65.pdf?type=pdf (05/2014):
Baker Peter – For Israel, Energy Boom Could Make Friends Out of Enemies
https://www.nytimes.com/2017/01/14/world/middleeast/israel-energy-boom.html (14/01/2017): Προχωρούν οι
σχεδιασμοί για αγωγό Ισραήλ – Τουρκίας που θα περνά από την κυπριακή ΑΟΖ –
http://energypress.gr/news/prohoroyn-oi-shediasmoi-gia-agogo-israil-toyrkias-poy-tha-perna-apo-tin-kypriaki-aoz
(14/04/2017): Jordan Times – Israeli gas to Jordan expected in 2020 – officlal – http://jordantimes.com/news/local/israeligas-jordan-expected-2020-%E2%80%94-official (5/07/2018): Financial Times – Israeli gas exports to Egypt set to start next
year -https://www.ft.com/content/8506be4c-c267-11e8-8d55-54197280d3f7 (27/09/2018): Πιμπίσιη Ανδρέα – Εκτός
ατζέντας ο αγωγός από το Ισραήλ προς την Τουρκία – https://energypress.gr/news/ektos-atzentas-o-agogos-apo-israilpros-tin-toyrkia (16/07/2018): Netanyahu reportedly says ‘reckless’ Erdogan ruining Turkish democracy, economy –
https://www.timesofisrael.com/netanyahu-reportedly-says-reckless-erdogan-ruining-turkish-democracy-economy/
(8/11/2018): Τop Israeli ex-officials warn US Jews that Israel on ‘reckless’ path to 1 state –
https://www.timesofisrael.com/top-israeli-ex-officials-warn-us-jews-israel-is-on-reckless-path-to-one-state/ (4/10/2018):
Commanders for Israel’s Security – https://en.cis.org.il/about/ (1/2019).
v
– Horowitz Jason – A Gas Pipeline to Italy? Five Star Backers Sense a Betrayal
https://www.nytimes.com/2018/08/12/world/europe/italy-pipeline-five-star.html (12/08/2018): Serbia discussed as Italy
alternative for East Med project – https://energypress.eu/serbia-discussed-as-italy-alternative-for-east-med-project/
(10/09/2018): Italy is committed to the implementation of the East Med pipeline project –
https://www.stockwatch.com.cy/en/article/energeia-politika/italy-committed-implementation-eastmed-pipeline-project
(21/09/2018): Πουλλάδου Μάριου – Ο νέος δρόμος της ενεργειας – https://energypress.gr/news/o-neos-dromos-tisenergeias (17/12/2018): Τamma Paola – The green clash tearing apart Italy’s coalition government –
https://www.politico.eu/article/salvini-di-maio-the-green-clash-tearing-apart-italys-coalition-government/ (28/01/2019).
vi
– Pipeline wars: Front line in the fight against climate change – https://www.dw.com/en/pipeline-wars-front-line-inthe-fight-against-climate-change/a-46334177 (20/11/2018): Under the sea: antiquities make way for Israel’s Leviathan
pipeline – https://www.reuters.com/article/us-archaeology-israel-natgas/under-the-sea-antiquities-make-way-for-israelsleviathan-pipeline-idUSKCN1LM1IR (6/09/2018): Mediterranean Ecosystems in Danger: Enhancing EU policy response –
http://www.searica.eu/en/events/conferences/mediterranean-ecosystems-in-danger-enhancing-eu-policy-response
(11/2018).
vii
– Ellinas Charles – Gas pipelines: Politics and reality – http://in-cyprus.com/gas-pipelines-politics-and-reality/
(9/04/2017): Psaropoulos John – Pipeline Dreams: https://www.weeklystandard.com/john-psaropoulos/pipeline-dream
(3/10/2018): European Union natural gas main imports – https://www.gasinfocus.com/en/indicator/imports-of-naturalgas-into-the-european-union/ (11/2018): Katona Victor – The Mediterranean Pipeline Wars Are Heating Up –
https://oilprice.com/Energy/Natural-Gas/The-Mediterranean-Pipeline-Wars-Are-Heating-Up.html (28/12/2018): Rystad
Energy: Το αμερικανικό LNG ίσως καταφέρει φέτος να ανταγωνιστεί το ρωσικό αέριο στην Ευρώπη –
https://energypress.gr/news/rystad-energy-amerikaniko-lng-isos-kataferei-fetos-na-antagonistei-rosiko-aerio-stin-eyropi
(7/02/2019): European Elections 2019 // Projected Composition of the next EU Parliament –
https://www.politico.eu/2019-european-elections/ (02/2019).
viii
– Labaf Arsalan- Coastal state jurisdiction in offshore pipeline projects –
http://lup.lub.lu.se/luur/download?func=downloadFile&recordOId=1628033&fileOId=1628037 , MA Thesis, Faculty of Law, University of
Lund (Spring 2010): Νέα τουρκική NAVTEX στο οικόπεδο 3 – https://energypress.gr/news/nea-toyrkiki-navtex-stooikopedo-3-syskepsi-politikon-arhigon-stin-kypro ( 20/02/2018): Νικολάου Κωνσταντίνου: Κύπρος, Εni και Σουπιά –
https://energypress.gr/news/analysi-toy-dr-konstantinoy-nikolaoy-kypros-eni-kai-soypia-meta-ti (27/02/2018): Φίλης Γ. –
Ανατολική Μεσόγειος στο Τουρκικό επίκεντρο – https://www.youtube.com/watch?v=R1xAlBmlqXY (27/06/2018): Οι
τουρκικοί χάρτες “τρέλας” και η αποδόμησή τους από τον Κων. Φίλη -https://www.militaire.gr/oi-toyrkikoi-chartesquot-trelas-quot-kai-i-apodomisi-toys-apo-ton-kon-fili/ (19/11/2018): Χ. Ακάρ: «Συνεχίζουμε την παρουσία μας στην
Γαλάζια Πατρίδα» – http://www.kathimerini.gr/1007223/article/epikairothta/politikh/x-akar-synexizoyme-thn-paroysiamas-sthn-galazia-patrida (29/01/2019): Το «Barbaros» ξεκινά έρευνα στο τεμάχιο 9 της κυπριακής ΑΟΖ –
https://www.naftemporiki.gr/story/1440666/to-barbaros-ksekina-ereuna-sto-temaxio-9-tis-kupriakis-aoz (2/02/2019).
ix
– Αποσπόρης Χάρης – Κίνδυνος εκτροχιασμού για τη “μικρή διασύνδεση” της Κρήτης λόγω αντιδράσεων και
προσφυγών από τους κατοίκους της Λακωνίας – https://energypress.gr/news/kindynos-ektrohiasmoy-gia-ti-mikridiasyndesi-tis-kritis-logo-antidraseon-kai-prosfygon-apo (18/10/2017): Trans Adriatic Pipeline Project: Livelihood Restoration
Plan (Greece) – https://www.tap-ag.com/assets/03.land_access/english/Livelihood%20Restoration%20Plan%20Greece.pdf (2014).
x
– Τρίσταν Aσπρεϊ: Τερματικό, αν βρεθεί αρκετό Φ.Α. στο «10» – http://www.kathimerini.com.cy/gr/politiki/tristanasprei-termatiko-an-brethei-arketo-f-a-sto-10 (4/11/2018): Πετρολέκα Μαρίνα – Ευελιξία και Ανταγωνιστικότητα: Τάσεις
στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου και οι προοπτικές για την Ανατολική Μεσόγειο –
https://energypress.gr/news/eyelixia-kai-antagonistikotita-taseis-stin-pagkosmia-agora-fysikoy-aerioy-kai-oi-prooptikes-gia
(6/07/2018): Tsafos Nikos – Can the East Med Pipeline Work? – https://www.csis.org/analysis/can-east-med-pipeline-work
(22/01/2019).
xi
– Παπαδημητρίου Γιάννα – Σενάριο για εργοστάσιο LNG στην Κρήτη ρίχνει στο τραπέζι ο Γ. Μπασιάς –
https://energypress.gr/news/senario-gia-ergostasio-lng-stin-kriti-rihnei-sto-trapezi-o-g-mpasias (24/12/2018): BP And
Kosmos Sanction West African LNG Project – https://seekingalpha.com/article/4230313-bp-kosmos-sanction-west-africanlng-project (27/12/2018): Exxon wins buyers for Rovuma LNG project off Mozambique –
https://seekingalpha.com/news/3420082-exxon-wins-buyers-rovuma-lng-project-mozambique (2/01/2019): Anadarko signs
LNG agreements for Mozambique project – https://www.ogj.com/articles/2019/02/anadarko-signs-lng-agreements-formozambique-project.html (5/02/2019).
xii
– Why is Turkey standing up for Qatar? – https://www.bbc.com/news/world-middle-east-40262713 (14/06/2017):
Dudley Dominic – Qatar Repays Diplomatic And Military Debt To Turkey With Offer Of $15B In Financial Supporthttps://www.forbes.com/sites/dominicdudley/2018/08/16/qatar-repays-debt-turkey-15b-support/#6f1c065e9f59
(16/08/2018) : Qatar’s emir gives $500m private jet to Turkey’ – https://www.bbc.com/news/world-middle-east-45550537
(17/09/2018): Turkey refuses to close military base in Qatar – https://www.middleeastmonitor.com/20181031-turkeyrefuses-to-close-military-base-in-qatar/ (31/10/2018).
xiii
– Κονοφάγος Ηλείας – Προοπτική Κοιτασμάτων Υδρογονανθράκων στην Ηπειτο & στο Ιόνιο Πέλαγος –
http://www.academia.edu/32047544/%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%9F%CE%A0%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%89_%CE%9A%CE%9F%CE
%99%CE%A4%CE%91%CE%A3%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%A9%CE%9D_%CE%A5%CE%94%CE%A1%CE%9F%CE%93%CE%9F%CE%9D%C
E%91%CE%9D%CE%98%CE%A1%CE%91%CE%9A%CE%A9%CE%9D_%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%97%CE%A0%CE%95%CE%99
%CE%A1%CE%9F_and_%CE%A3%CE%A4%CE%9F_%CE%99%CE%9F%CE%9D%CE%99%CE%9F_%CE%A0%CE%95%CE%9B%CE%91%CE%93
%CE%9F%CE%A3 (2/12/2014): Karish- Field schematic Phaze 1 – https://www.energean.com/operations/israel/karish/ (2017).
)
