Του Γιώργου Κωνσταντινίδη*
Ελλάδα και Τουρκία υποχρεώνονται από τη γεωγραφία να γειτονεύουν. Η Ελλάδα δεν προκαλεί καμιά γειτονική χώρα. Λειτουργεί πάντα στο πλαίσιο των Διεθνών Συνθηκών. Η Τουρκία συνήθως τις παραβιάζει, για να εξυπηρετήσει τα εθνικά της συμφέροντα, πολιτικά και οικονομικά. Γι’ αυτό το λόγο η Ελλάδα αναγκάζεται να δαπανά ένα σημαντικό ποσοστό του εθνικού της προϋπολογισμού για την αμυντική της θωράκιση.
Αυτό, όμως, δεν επαρκεί. Θα γίνω σαφής. Η στρατιωτική ισχύς ενισχύεται ιδιαίτερα από την ικανότητα κάθε χώρας να παράγει στρατιωτικό υλικό. Η παραγωγή διαφέρει παρασάγγας από την εισαγωγή. Οι Τούρκοι έχουν στρατηγικά και μακροπρόθεσμα σχεδιάσει την παραγωγική δυναμικότητα της αμυντικής βιομηχανίας τους, επενδύοντας μεγάλα κονδύλια προς ευόδωση αυτού του στόχου. Δεκάδες τουρκικές εταιρείες δραστηριοποιούνται με κερδοφορία στον κλάδο των αμυντικών βιομηχανιών, επιτυγχάνοντας συνέργειες και εξαγωγές των προϊόντων τους. Όταν εκείνοι δημιουργούσαν εγχώριες στρατιωτικές επιχειρήσεις, στα πρότυπα των σύγχρονων πολεμικών εταιρειών (Η.Π.Α., Ρωσίας, Κίνας, Γερμανίας, Γαλλίας κ.ά.), εμείς ασχολούμασταν με τις μίζες των εξοπλιστικών προγραμμάτων και τα σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν…
Αυτή η σύντομη αναδρομή θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε το παρόν. Κατά τη γνώμη μου η τρέχουσα κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο με την Τουρκία είναι η μεγαλύτερη από το 1974, όταν με την εισβολή των τουρκικών δυνάμεων στην Κύπρο, διχοτομήθηκε η Μεγαλόνησος και έκτοτε το Κυπριακό αποτελεί ένα από τα πιο δυσεπίλυτα προβλήματα διεθνώς, πρωτίστως με ευθύνη της Τουρκίας. Η απόφαση των Τούρκων να εισέλθουν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα ήταν αναμενόμενη, μετά τη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου και λόγω της στρατιωτικής ισχύος που έχει συσσωρεύσει η Τουρκία. Πρόκειται για εφαρμογή της θεωρίας των παιγνίων, για μια “προοδευτική, πολυμέτωπη επίθεση” που ακολουθεί απαρέγκλιτα η Τουρκία, με βάση το δόγμα Νταβούτογλου και την θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας», που ουσιαστικά βασίζεται σε αυτό (τεράστια σημασία στην επικράτηση στις θαλάσσιες διόδους). Η Τουρκία έχει στρατηγικό στόχο να δημιουργήσει τετελεσμένα, όπως αντίστοιχα έγινε στα Ίμια το 1996, με τη θεωρία των γκρίζων ζωνών. Σε αυτήν τη θεωρία έχει θεμελιώσει τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν διαγράφει, δεν απεμπολεί αλλά επανέρχεται συστηματικά στις απαιτήσεις της, θέτοντας νέα ζητήματα, ζυγίζοντας προσεκτικά τα δεδομένα.
Με την παρουσία του Ορούτς Ρέις και των τουρκικών πολεμικών πλοίων εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας δημιουργούνται τετελεσμένα, ακόμη και αν δεν γίνουν τελικά καθόλου σεισμικές έρευνες από το τουρκικό σκάφος. Η Τουρκία θα “επενδύσει” για ακόμη μια φορά πολιτικά, οικονομικά και ενεργειακά στα τετελεσμένα. Δεν θα αναδιπλωθεί, δεν θα υποχωρήσει, εκτός αν της δοθούν ικανοποιητικά ανταλλάγματα. Φαινομενικά και βραχυχρόνια μόνο θα αναδιπλωθεί ή θα υποχωρήσει. Τονίζω, όμως, ότι θα επανέλθει. Δεν ξεχνάει, “χτίζει” σταδιακά.
Οι πιθανότητες να βρισκόμαστε σε ένα ακόμη εξαιρετικά κρίσιμο σημείο καμπής των σχέσεών μας με την Τουρκία θεωρούνται αυξημένες. Τα διαβήματα του ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών προς την Τουρκία δεν έχουν αποτέλεσμα. Δεν είχαν ποτέ, για να είμαστε ειλικρινείς. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται μόνο το δίκαιο της ισχύος. Οι Διεθνείς Οργανισμοί και οι μεγάλες δυνάμεις (ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Η.Π.Α., Ρωσία κ.ά.), πέραν των εσωτερικών προβλημάτων που έχουν, επιδίδονται σε ανακοινώσεις για τερματισμό των εντάσεων, χωρίς να επιβάλλουν σοβαρές κυρώσεις, «χαϊδεύοντας» τη γειτονική χώρα. Γιατί; Έχουν υπογράψει πληθώρα διμερών ή πολυμερών εμπορικών συμφωνιών με την Τουρκία (μεγάλη, δυναμική αγορά 85 εκατομμυρίων καταναλωτών), διαθέτουν σημαντικές επενδύσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες σε διάφορους κλάδους στην γειτονική χώρα. Τα επιχειρηματικά, βιομηχανικά, κατασκευαστικά και ενεργειακά έργα που δρομολογούνται στην Τουρκία ολοκληρώνονται, παρά τις οικονομικές αντιξοότητες (ραγδαία υποτίμηση τουρκικής λίρας, ελλειμματικά ισοζύγια εξωτερικών και τρεχουσών συναλλαγών, δαπάνες στρατιωτικών επιχειρήσεων σε Συρία, Λιβύη, Ιράκ κ.ά.). Οι διπλωματικές οδοί στενεύουν. Η ίδια η Τουρκία επιδιώκει να σύρει την Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις, για να διαμοιραστεί στα δύο κράτη ένα μέρος της θαλάσσιας και υποθαλάσσιας κυριαρχίας και του φυσικού πλούτου του ενός, της Ελλάδας! Με άλλα λόγια συνεκμετάλλευση των φυσικών πόρων του Αιγαίου…
Ίσως να πλησιάζει η ώρα μηδέν. Η πολιτική ηγεσία επιβάλλεται να συνεργαστεί με τη στρατιωτική ηγεσία και να την αφουγκραστεί ενδελεχώς, ώστε να ληφθούν οι σωστότερες αποφάσεις, με γνώμονα το εθνικό μας συμφέρον, δίχως υποχωρητικότητα και φοβικά σύνδρομα. Η πολιτική του κατευνασμού της Τουρκίας που εφαρμόστηκε τα προηγούμενα χρόνια αποδείχθηκε ατελέσφορη και επιζήμια. Η Τουρκία ολοένα και αποθρασύνεται. Μην επαναληφθούν γεγονότα τύπου Ιμίων, διότι πλέον θα απωλέσουμε όση εθνική αξιοπρέπεια μας έχει απομείνει.
Μερικά ερωτήματα που εύλογα ανακύπτουν:
- Θα δεχθούμε επιπρόσθετες παράνομες ενέργειες και τετελεσμένα στην εθνική μας κυριαρχία;
- Πόσο αντέχει, πολιτικά και οικονομικά, να προκαλεί η Τουρκία και ποιος θα την περιορίσει, ώστε να αποκλιμακωθεί η κατάσταση;
- Πότε θα ανακηρύξουμε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (Α.Ο.Ζ.) με την Κύπρο;
Μετά από τα μνημόνια και εν μέσω της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης του κορωνοϊού, η Ελλάδα καλείται, παράλληλα, να αντιμετωπίσει και μια μείζονα εθνική κρίση υψίστης σημασίας. Δεν πρέπει να υπάρξουν ημίμετρα και επιπολαιότητες ή προχειρότητες. Οφείλουμε να δράσουμε ενωμένοι, με ομοψυχία και αποφασιστικότητα, επειδή διακυβεύονται πολλά για το μέλλον μας.
*οικονομολόγος, διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, συγγραφέας του βιβλίου «Συσσώρευση Κεφαλαίου και Παγκοσμιοποίηση στην Τουρκία Διαχρονικά», εκδόσεις Παπαζήση.
