Για να μην μείνει η Ανάπτυξη στο excel

Tου Ηλία Καραβόλια

Λέξεις όπως : επιτροπή, μελέτη, ανάθεση, επίβλεψη, υλοποίηση, στοιχειώνουν πλέον το κοινωνικό φαντασιακό και εγγράφονται στο συλλογικό ασυνείδητο ως χρόνιες νοηματοδοτήσεις που απλά καθυστερούν το κάθε έργο σε αυτή την χώρα. Δυστυχώς όμως είναι τα αναγκαία σκαλοπάτια που κάποιοι τεχνοκράτες, σε Υπουργεία, Περιφέρειες, Δήμους, πρέπει από δω και στο εξής να τα περπατήσουν γρήγορα. Και αυτό γιατί σήμερα δεν αρκεί απλά να μπει ξανά στο excel κάποιων οικονομοτεχνικών μελετών η ανάπτυξη της χώρας. Τα λεφτά της Ευρώπης που θα έλθουν στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια, λόγω της πανδημίας και της πρωτοφανούς ύφεσης που ήδη μπήκε στην ζωή μας, πρέπει επιτέλους να πιάσουν τόπο, κυρίως για τις επόμενες γενιές.

Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα ποσά που θα διατεθούν από τα κυβερνητικά κονδύλια δημοσίων επενδύσεων, χρήματα ημών των φορολογουμένων δηλαδή. Εξ αυτού του λόγου, τα κανάλια “διανομής” των πόρων στην οικονομία πρέπει να είναι εργαλεία υψηλής τεχνογνωσίας και κυρίως υψηλής αποτελεσματικότητας. Και τέτοια εργαλεία μπορεί να αποδειχθούν οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί από τους φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως επιβάλλεται με νόμο πλέον.

Εδώ αξίζει να δούμε την βαθύτερη ουσία του γεγονότος και μάλιστα ως εθνικό ζητούμενο. Γιατί δεν πρέπει να χαθεί το μέλλον απλά στην χρονοβόρα παραμετροποίηση των προδιαγραφών απορροφητικότητας. Τα δοχεία και οι βρύσες του χρήματος πρέπει, σε αυτή την ιστορικά δύσκολη συγκυρία, να λειτουργούν γρήγορα, με διαφάνεια και αποδοτικότητα. Ο πολίτης κουράστηκε να ακούει εύηχα ονόματα προγραμμάτων, φορέων, εργαλείων. Πολλές φορές δεν καταλαβαίνει πως λειτουργούν. Με ευκολία θα βάλλει εναντίον όλων στην ιεραρχία της κρατικής μηχανής και της τοπικής αυτοδιοίκησης ξεχνώντας ότι σε Υπουργεία, Περιφέρειες, Δήμους, κάποιοι ( χρόνια τώρα ) παλεύουν με τον Λεβιάθαν (Αθηνών και Βρυξελλών) για να προσελκύσουν όσο το δυνατό περισσότερα χρήματα σε ένα πλαίσιο περιορισμένων και πιεστικών χρονικών ορίων απορρόφησης. Μέσα στο βαθύ γραφειοκρατικό χάος για το καναλιζάρισμα του χρήματος από τα ταμεία της ΕΕ προς την οικονομία, κρύβεται η ρίζα του προβλήματος: έλλειψη τυποποίησης και απλοποίησης διαδικασιών ώστε να ξεπεραστεί το εμπόδιο με την θεσμική πολυπλοκότητα της ευρωπαϊκής χρηματοδοτικής υποστήριξης. Αυτά είναι που καθυστερούν τον ερχομό των χρημάτων για να εκτελεστεί το έργο στην γειτονιά μας, για να ολοκληρωθεί η γέφυρα, και φυσικά για να τρέξουν οι περίφημες συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα σε παραγωγικά έργα.

Πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι τα χρήματα από τα ταμεία της Ευρώπης, αλλά και αυτά των εθνικών δημοσίων επενδύσεων, πιάνουν τόπο όταν επιτυγχάνουν ταυτόχρονα και έναν άλλο στόχο : να κινητοποιούν δηλαδή παράλληλα, και κεφάλαια του ιδιωτικού τομέα-με την απαραίτητη στήριξη του τελευταίου από το τραπεζικό σύστημα- σε παραγωγικές μακροχρόνιες επενδύσεις, ώστε να αυξάνονται οι θέσεις εργασίας σε κάθε τόπο αυτής της χώρας.

Η τοπική αυτοδιοίκηση, με τον σχετικά πρόσφατο δομικό μετασχηματισμό της, είναι πλέον το ανώτερο “θεσμικό δοχείο” για την απορρόφηση και διάθεση των απαραίτητων πόρων. Γι’ αυτό οι νέοι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί πρέπει να στοχεύσουν και στην βέλτιστη παρακίνηση( κινητροδότηση) των ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων, με σύγχρονες τεχνοκρατικές προσεγγίσεις για την βιωσιμότητα κάποιων αναγκαίων καινοτόμων έργων, σε αρκετούς τομείς. Οι Οργανισμοί αυτοί δεν πρέπει να περιοριστούν απλά σε ρόλο διεκπεραίωσης των θεσμικών διαδικασιών προσέλκυσης ευρωπαϊκών επιδοτήσεων. Οφείλει το Κράτος να τους δώσει αρμοδιότητες συντονισμού του πιο δύσκολου έργου : της απλοποίησης σε φάσεις και χρονοδιαγράμματα.
Η αλήθεια φυσικά είναι ότι η Ελλάδα πέρασε απότομα από την εποχή της “κομματικής τεχνογνωσίας” ανασυγκρότησης προβληματικών κρατικών επιχειρήσεων(και την εποχή της αναποτελεσματικής λειτουργίας κάποιων περιφερειακών και δημοτικών εταιρειών),στην εποχή του strategic planning, του project management, του business plan. Αργήσαμε να αφήσουμε το ανατολίτικο μοντέλο διαχείρισης των πόρων από την αγελάδα που λέγεται Ευρώπη. Υιοθετήσαμε πολύ πρόσφατα τα έξωθεν επιβαλλόμενα δυτικά πρότυπα οργάνωσης και λειτουργίας θεσμικών εργαλείων απορρόφησης κεφαλαίων και γι’ αυτό πετύχαμε να ξεριζώσουμε τον κακοήθη όγκο της χαμηλής απορροφητικότητας (βλ. πχ. ΕΣΠΑ).

Δεν δικαιολογείται πλέον να μένουν αδιάθετοι πόροι. Η υπερβάλλουσα θεωρητική περιγραφή εργαλείων, τα ευχολόγια και η περιγραφική ρητορική του αυτονόητου (πχ. πόρισμα επιτροπής Πισσαρίδη) αρκούν απλά για να δείχνουμε στον εαυτό μας ότι είμαστε Ευρωπαίοι. Αυτά μάλλον κούρασαν τον έλληνα φορολογούμενο. Το ζητούμενο είναι να αποκωδικοποιηθούν γρήγορα οι πληροφορίες για την θεσμική/γραφειοκρατική διαδικασία εκκίνησης των ροών του χρήματος.

Χρειαζόμαστε σε περιφερειακό επίπεδο( σημ. : για καλύτερη αναγνώριση αναγκών και κατάρτιση συγκεκριμένων τοπικών επενδυτικών πλάνων) Αναπτυξιακούς Οργανισμούς με ικανό ανθρώπινο κεφάλαιο. Με έξυπνα λογισμικά και απλοποιημένες δομές λειτουργίας. Έτσι μόνο βρίσκει κανείς τα κουμπιά για να ξεκινήσει να ρέει το χρήμα στα έργα προς εκτέλεση. Γιατί έργα υπάρχουν. Οι μελέτες σε αυτό τον τόπο αραχνιάζουν σε γραφεία δημοσίων υπηρεσιών και σε γραφεία ιδιωτών μηχανικών. Και εκτός τις χρόνιες παθογένειες του ελληνικού Κράτους, η αλήθεια είναι ότι η τεχνογνωσία διαχείρισης αναπτυξιακών προγραμμάτων πολλές φορές μοιάζει να εγκλωβίζεται σε ένα πλαίσιο άγονου συνθηματικού λόγου. Όλες οι καλές προθέσεις των υποψηφίων στην κεντρική πολιτική σκηνή αλλά και στην τοπική αυτοδιοίκηση, ενδύονται τον μανδύα της γενικής υποσχεσιολογίας ( ενώ σχεδόν όλοι ξέρουν ότι τα πάντα κολλάνε στα συρτάρια και στους υπολογιστές υπουργείων και λοιπών φορέων της δημόσιας διοίκησης ). Απαιτείται λοιπόν αποκωδικοποίηση των καλών προθέσεων για να ξεπεραστούν οι αγκυλώσεις. Και γι’ αυτό, πρέπει να αποσυσχετίσουμε την νομική επιστασία από την οικονομική στρατηγική ώστε να τρέξει η ανάπτυξη. Πάντα με γνώμονα την διαφάνεια και την λογοδοσία.

Τέλος, έπρεπε ήδη η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης να είχε προετοιμάσει το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό και να είχε εφοδιάσει με στρατηγικά μυαλά την αυτοδιοίκηση. Γιατί πλέον χρειαζόμαστε ειδικά καταρτισμένους τεχνοκράτες στο στρατηγικό project management, με γνώσεις στο πλέον απαιτητικό πεδίο των σύγχρονων χρηματοοικονομικών: τον έγκαιρο και αποτελεσματικό συντονισμό χρηματοδοτήσεων στα αναπτυξιακά έργα…