Συνέντευξη του Θανάση Ντούγκου, Προέδρου του Συνδέσμου Μικρών Οινοποιών Ελλάδος (ΣΜΟΕ)
στον Αργύρη Καλλιανιώτη
Πανδημία και Μικροί Έλληνες Οινοποιοί: τι πρωτοβουλίες παίρνουν, πώς τα βγάζουν πέρα, τα έκτακτα μέτρα, τι ζητούν και για τι παραπονιούνται; Ο Θάνος Ντούγκος*, Προέδρος του ΣΜΟΕ, απαντά σε όλα και σχολιάζει τα κρασιά του 2019 και τον τρύγο 2020.
Ας ξεκινήσουμε με τα ευχάριστα: ως Πρόεδρος του Συνδέσμου Μικρών Οινοποιών Ελλάδος (ΣΜΟΕ), έρχεστε σε επαφή με τα μέλη σας, που καλύπτουν μεγάλο φάσμα της Ελλάδας. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας για την εσοδεία 2019 και τα κρασιά της και ποια είναι τα μηνύματα από τον φετινό τρύγο του 2020;
Το 2019 ήταν μία από τις δύο καλύτερες εσοδείες της δεκαετίας. Όλες οι συνθήκες ήταν κανονικές και φυσιολογικές μέχρι την πλήρη ωρίμαση και το φρούτο που τρυγήθηκε ήταν πεντακάθαρο, γεμάτο υγεία. Τα λευκά κρασιά έχουν καλή οξύτητα και φρεσκάδα καθώς και μπόλικο φρούτο, ενώ τα κόκκινα είχαν πολύ καλή φαινολική ωριμότητα. Όπως ξέρουμε, στη ζεστή χώρα μας η φαινολική ωρίμαση έπεται συνήθως της τεχνολογικής, αλλά το 2019 είχαμε και τις δύο μαζί, παράδειγμα οι Ραψάνες με 12,5-13% αλκοόλ και πολύ καλή φαινολική ωριμότητα που δίνει στο κρασί μία έξοχη δαντελένια φινέτσα. Μόνο δύο φορές, στους 25 τρύγους που έχω κάνει, έχω δει τέτοιες Ραψάνες (νομίζω η άλλη ήταν το 1997). Όλα αυτά συνέβησαν στο μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας, οπότε μιλάμε για μία εξαιρετική χρονιά. Δεν θα φτάσω, όμως, να την ονομάσω την καλύτερη των τελευταίων 40 χρόνων, όπως έχει ειπωθεί από κάποιους. Δεν αμφιβάλλω, πάντως, πως αυτό μπορεί να ισχύει για κάποιες περιοχές.
Όσο για τον τρύγο του 2020, όπως μαθαίνω και όπως μπορώ να επιβεβαιώσω για τη δική μας περιοχή, εξελίσσεται εξαιρετικά. Δεν αποκλείω η ποιότητα της εσοδείας 2020 να μας κάνει να ξεχάσουμε εύκολα ακόμα και αυτήν του 2019! Δεν μπορώ βέβαια και να το προδικάσω. Αυτό που ξέρω είναι πως εάν δεν αλλάξει κάτι απρόοπτα, θα μιλάμε σίγουρα για δύο εξαιρετικές εσοδείες στη σειρά.
Ερχόμενοι σε καίρια ζητήματα του κλάδου και της αγοράς, πιστεύετε πως τα λευκά κρασιά του 2020 θα κυκλοφορήσουν τόσο σύντομα όσο συνήθως; Μήπως η πανδημία δίνει μια ευκαιρία σε αυτά του 2019, που είναι τόσο καλά, να χαρούν περισσότερο χρόνο στην αγορά, χωρίς να τα πιέσουν αυτά του 2020;
Όντως, αλλά μόνο κατ’ ανάγκη, τα κρασιά του 2020 θα βγουν αργότερα. Όχι, δηλαδή, κατ’ επιλογή. Αυτό, βέβαια, δίνει την ευκαιρία σε οινοπαραγωγούς να επαναπροσδιορίσουν πότε κυκλοφορούν της νέας εσοδείας φιάλες τους. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για την ευτυχή συγκυρία και το 2019 και το 2020 (όπως δείχνει έως τώρα), να αποτελούν εξαιρετικές εσοδείες. Οπότε και τα λευκά κρασιά του 2019 αντέχουν πολύ περισσότερα χρόνια από ένα-ενάμισι, αλλά και αυτά του 2020 αξίζει να ευτυχήσουν μιας κάθε άλλο παρά βιαστικής οινοποιητικής προσέγγισης ―όπως γίνεται άλλες χρονιές προκειμένου η αγορά να δει γρήγορα οίνους νέας εσοδείας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, δεν πιστεύω πως θα αλλάξει η γενική νοοτροπία των οινοποιών και της αγοράς ή τα εμπορικά παιχνίδια που σχετίζονται με το θέμα αυτό. Αυτά θα κοπούν μόνο όταν ο καταναλωτής εκπαιδευτεί και επ’ αυτού του ζητήματος, όπως έχει εκπαιδευτεί σε τόσα άλλα.
Ερχόμενοι στο θέμα που ταλανίζει όλο τον κόσμο, την πανδημία και τις επιπτώσεις της στον αμπελοοινικό κλάδο, τι έχετε να μας πείτε; Πώς είναι η κατάσταση;
Όσοι είχαν ανοιχτές οικονομικές υποχρεώσεις, εκκρεμότητες, έχουν πρόβλημα, πολλοί από αυτούς σοβαρό. Προσωπικά, δεν πιστεύω πως θα κλείσουν οινοποιεία. Εκτιμώ, όμως, πως ίσως δούμε αλλαγές χεριών, μεριδίων, αναζήτηση επενδυτών κ.ά.
Υπάρχουν διέξοδοι για τους οινοποιούς, πολλοί εκ των οποίων δεν είναι πρωτάρηδες, αφού ξεπέρασαν παλικαρίσια την κρίση που ξεκίνησε το 2008 και είχε, μάλιστα, αρκετή διάρκεια;
Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία σύγκριση με την κρίση του 2008, η οποία μας έκανε τελικά καλό. Ήταν τέτοια η συγκυρία, που ξεκουνηθήκαμε. Πήραμε την τσάντα μας και βγήκαμε έξω, στο εξωτερικό. Το μειονέκτημα έγινε πλεονέκτημα. Εγώ, π.χ., ούτε 5% εξαγωγές δεν είχα. Σήμερα έχω 60%. Άλλοι έχουν και περισσότερες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η κρίση ωφέλησε τον κλάδο. Σήμερα, όμως, όλα είναι διαφορετικά. Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο, οπότε η πτώση είναι μεγάλη και στις εξαγωγές. Η αλήθεια είναι όχι τόση όση στην Ελλάδα, αλλά πολύ μεγάλη. Η καλή εστίαση, εκεί δηλαδή που πωλείται ουσιαστικά το κρασί, έχει μεγάλο πρόβλημα και έξω (και πάλι όχι τόσο όσο στην Ελλάδα), αλλά και εκεί τα νούμερα είναι πολύ χαμηλά. Ειδικά στις ΗΠΑ, όπου π.χ. στη Νέα Υόρκη η καλή εστίαση ουσιαστικά δεν έχει καν ανοίξει.
Μπορείτε να μας δώσετε κάποια νούμερα για αυτή τη ζοφερή κατάσταση που περιγράφετε;
Στην περίοδο της γενικής απαγόρευσης κυκλοφορίας (lockdown) η πτώση, τουλάχιστον στους μικρούς οινοποιούς, έφτασε το 95%. Ίσως και να το ξεπέρασε. Σήμερα είναι περίπου στο 50%. Μπορεί το ποσοστό ανάκαμψης να φαίνεται μεγάλο, αλλά δεν επιβιώνεις για μεγάλο χρονικό διάστημα με το μισό τζίρο σου. Από την άλλη μεριά, ούτε οι τοπικές αγορές μπορούν να μας στηρίξουν κι ας είναι συχνά το αποκούμπι των μικρών οινοποιών. Γιατί ακόμα και οι καταναλωτές που επιλέγουν να τρώνε έξω αποδεικνύονται επιφυλακτικοί με το κρασί. Ίσως έχουν κακή ψυχολογία, ίσως φοβούνται και προσπαθούν να κάνουν οικονομία. Πάντως δεν αγοράζουν κρασί όπως πριν.
Ωστόσο, μπορείτε να κάνετε μια πρόβλεψη για το πότε θα έρθει η ανάκαμψη στον κλάδο;
Με σιγουριά, θεωρώ χαμένο όλο το 2020. Εκτιμώ πως ούτε κατά την περίοδο των εορτών θα γίνει κάτι σημαντικό. Πεσμένο προβλέπω να είναι και το 2021, με το μεγάλο στοίχημα να εστιάζει στο πόσο. Εκεί θα παιχτούν όλα. Εκεί, όμως, είναι που φοβάμαι την Ελλάδα. Διότι οι ξένες αγορές είναι πιο ώριμες και πιστεύω θα έρθουν πιο σύντομα στα ίσα τους. Φυσικά, αυτό θα δώσει κάποια διέξοδο και σε εμάς. Αυτό, όμως, που θα επηρεάσει δραματικά την κατάσταση θα είναι, φυσικά, ένα εμβόλιο ή ένα φάρμακο. Οψόμεθα και ευχόμεθα!
Σε αυτό το πλαίσιο, πείτε μας το εξής: τα μέτρα που πάρθηκαν βοήθησαν και πόσο; Ήταν αποτελεσματικά; Ήταν αρκετά; Πόσο υιοθετήθηκαν από τον κλάδο και δη τους μικρούς οινοποιούς;
Ναι, βοήθησαν «100» οινοποιεία. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ας μιλήσουμε πρώτα για την αφαίρεση φορτίου (αυτό που ονομάστηκε «πράσινος τρύγος»). Δεν είχε ιδιαίτερο νόημα για τους ιδιόκτητους αμπελώνες μεσαίων και μικρών οινοποιών, οι οποίοι καλλιεργούνται με υψηλό κόστος. Εκεί τα έξοδα γίνονται μέχρι τις αρχές Ιουνίου, ουσιαστικά μέχρι και το Μάιο. Οπότε, όταν το μέτρο εφαρμόσθηκε, τα έξοδα είχαν ήδη γίνει. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση αντέδρασε αργά σε σχέση με αυτή των Γάλλων και των Ιταλών, με των οποίων τους αντίστοιχους ΣΜΟΕ βρισκόμαστε σε επαφή. Βεβαίως, ο αντίστοιχος ΣΜΟΕ της Γαλλίας αριθμεί 6.000 μέλη και ταρακουνάει κάθε Μακρόν. Εμείς ζητάμε από το Μάιο να μας δει ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, κ. Βορίδης, και δεν το κάνει.
Ούτε η απόσταξη κρίσης έφερε αποτελέσματα; Ένα ασύγκριτα ογκωδέστερο οικονομικά μέτρο, που έρχεται δοκιμασμένο από τα παλιά, όταν είχε αποδειχθεί βοηθητικό για τον κλάδο;
Όπως είναι φανερό, τα κριτήρια για είσοδο στο εν λόγω μέτρο ήταν για τους μεγάλους. Για να είμαστε δίκαιοι, σε ένα βαθμό, το να μπει ως κριτήριο ο όγκος παραγωγής ή ο όγκος απόσταξης είναι κατανοητό. Γιατί οι μεγάλοι απασχολούν περισσότερους εργαζόμενους και όλα γίνονται και με γνώμονα την απασχόληση και την απευκταία ανεργία. Εμείς, όμως, πώς να παλέψουμε με τα θηρία; Αυτό που θα μπορούσε να γίνει για εμάς ήταν να δοθούν εγγυημένα από το κράτος δάνεια, ας πούμε της τάξης του 10% του τζίρου μας, ώστε να μπορέσουμε τουλάχιστον να καλλιεργήσουμε. Να βγάλουμε τα έξοδα που έχει το αμπέλι, το οποίο τα ζητούσε ακριβώς τους μήνες που είχαμε το lockdown. Τότε είχαμε ανάγκη από χρήματα. Ένα τέτοιο δάνειο θα είχε μικρό κόστος για το κράτος, αλλά δεν διατέθηκε. Ωστόσο, για εμάς τους μικρούς θα ήταν ένα πραγματικό μέτρο-ανάσα και όχι ελεημοσύνη.
Για πείτε μας, η επιστρεπτέα προκαταβολή, που αφορά και μικρές επιχειρήσεις, δεν περιλάμβανε τους μικρούς οινοποιούς;
«Κάθε πόρτα που κλείνει έχει τα δικά της», λέει ο σοφός λαός. Έχετε δίκιο να αναρωτιέστε, αλλά «όσα ξέρει ο νοικοκύρης δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος», για να παραμείνω, χαριτολογώντας, στο πλαίσιο παροιμιών. Να σας εξηγήσω, λοιπόν, τους λόγους που και την επιστρεπτέα προκαταβολή την πήραν ελάχιστοι από εμάς. Για να την πάρεις έπρεπε να έχεις τουλάχιστον έναν εργαζόμενο. Ωστόσο, πολλοί μικροί οινοποιοί χρησιμοποιούν στις οικογενειακές επιχειρήσεις τους αποκλειστικά εποχικούς εργάτες, τους οποίους απασχολούν με εργόσημο. Μπορεί να απασχολούν πολλούς ταυτόχρονα, οι οποίοι δεν αποκλείεται να αντιστοιχούν συνολικά ακόμα και σε ασφάλιση όχι ενός, αλλά δύο υπαλλήλων. Χωρίς όμως να υπάρχουν μόνιμοι εργαζόμενοι. Διότι οι εποχικές ανάγκες των επιχειρήσεών μας είναι ογκώδεις και απαιτούν πολλά χέρια. Είναι γεγονός πως στο εν λόγω μέτρο έγιναν διορθώσεις· σε δεύτερη φάση μπήκαν και οι επιχειρήσεις με ταμειακή μηχανή (κάτι που και πάλι καλύπτει λίγους από εμάς) και σε τρίτη, πιο πρόσφατη φάση, εντάχθηκαν και μικρές τουριστικές μονάδες, στις οποίες, φυσικά, δεν ανήκουμε. Οι ιδιαιτερότητες των μικρών οινοποιών είναι πολλές. Ένα άλλο παράδειγμα, ένα άλλο πρόβλημα, αφορά όσους έχουν ιδιότητα αγρότη. Κάτι καθόλα νόμιμο και δυνατό, εφόσον μεταποιούν σταφύλι και φτιάχνουν κρασί από ιδιόκτητους αμπελώνες. Φορολογούνται μεν κανονικά για αυτό, αλλά όταν είναι να πάρουν από το κράτος αντιμετωπίζονται ως αγρότες και πολλές φορές δεν μπορούν να ενταχθούν σε μέτρα στήριξης επιχειρήσεων.
Τέλος πάντων, δεν υπήρξε κάτι που να έχει λειτουργήσει και για τους μικρούς του κλάδου εν μέσω πανδημίας και τόσων και τόσων που ακούγονται από το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης;
Μια και αναφέρεστε στο επιτελείο αυτό, πρέπει να ομολογήσω πως σε αντίθεση με αυτό του ΥΠΑΑΤ, οι του οικονομικού επιτελείου, με επικεφαλής τον κ. Σταϊκούρα, μας άκουσαν προσεκτικά. Δυστυχώς, όμως, χωρίς αποτέλεσμα. Για την ακρίβεια, τώρα που μιλάμε, ούτε την επιστροφή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) δεν έχουμε πάρει πίσω, παρότι τον προπληρώνουμε. Την επιστροφή που δικαιούνται όσοι λόγω μικρού όγκου δεν υποχρεούνται σε φορολογική αποθήκη. Τι να σας πω; Τα μέλη του ΣΜΟΕ είναι απογοητευμένα. Γενικώς, υπήρχαν περισσότερες προσδοκίες, πόσο μάλλον όταν από το ΥΠΑΑΤ απαξιούν και να μας ακούσουν.
Ας κλείσουμε τότε με κάτι που πέτυχατε εσείς, ο ΣΜΟΕ, με δική σας πρωτοβουλία και τη βοήθεια ενός ιδιωτικού φορέα, δηλαδή τη συνεργασία με τα καταστήματα της αλυσίδας σούπερ μάρκετ ΑΒ Βασιλόπουλος.
Αυτή η συμφωνία ήταν, όντως, μια επιτυχία του ΣΜΟΕ και πάει αρκετά καλά. Είναι αλήθεια πως η επαφές με την ΑΒ, την οποία ευχαριστούμε, είχαν αρχίσει πριν την πανδημία και μάλιστα από το φθινόπωρο του 2019. Αυτό που έγινε ήταν να επισπευσθούν, με αποτέλεσμα η υλοποίηση της συμφωνίας να ξεκινήσει περί τα τέλη Ιουνίου του 2020. Διότι με την Covid-19 και δη το lockdown, εμείς οι μικροί οινοποιοί δεν πουλάγαμε πουθενά, όντας οι περισσότεροι εκτός αλυσίδων. Οι μικροί έχουν τοποθετηθεί περισσότερο στον κλάδο HORECA, ο οποίος ήταν κλειστός το λιγότερο για 60 μέρες και τμήμα του συνεχίζει να υπολειτουργεί. Όταν αντιμετωπίζεις κατάμουτρα κάτι τέτοιο το νιώθεις στο πετσί σου. Πώς να αντέξεις και μάλιστα χωρίς εξαγωγές; Στην ενέργεια, λοιπόν, με την αλυσίδα ΑΒ συμμετέχουν 21 καταστήματά της και 13 παραγωγοί του ΣΜΟΕ. Άλλοι 8 παραγωγοί βρίσκονται σε διαδικασία ένταξης. Εν τω μεταξύ, για δικούς τους λόγους, ίσως λόγω μεγέθους, λόγω λιγότερων οικονομικών υποχρεώσεων, από άποψη, κάποιοι οινοποιοί-μέλη δεν επιθυμούν καν να ενταχθούν.
Η διαδικασία ξεκινά με την αποστολή δειγμάτων στους αγοραστές της αλυσίδας ΑΒ και η σχετική ομάδα της επιλέγει τα κρασιά εκείνα που βρίσκει ενδιαφέροντα για τα ράφια της, με ανώτατο όριο τα δύο κρασιά ανά παραγωγό-μέλος του ΣΜΟΕ. Η συμφωνία έχει συναφθεί ανάμεσα σε ΑΒ και ΣΜΟΕ και εκτός από τα έως τώρα μέλη του, ισχύει και για αυτά που πρόκειται ενταχθούν στους κόλπους του.
Σας ευχαριστούμε θερμά και ευχόμαστε κάθε καλύτερο για όλο τον κλάδο και βέβαια για τα μέλη του ΣΜΟΕ. Ως πρόεδρός του και βέβαια ως έλληνας οινοποιός, εάν επιθυμείτε να στείλετε ένα μήνυμα, ας κλείσουμε με αυτό.
Ευχαριστώ για τη συνέντευξη, συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία Save Vintage 2019 και για την ευκαιρία που μου δίνετε να περάσω το εξής μήνυμα: Ο κόσμος πρέπει να στηρίζει την ελληνική παραγωγή. Όχι μόνο αυτήν του κρασιού, αλλά όλα τα ελληνικά προϊόντα. Μια σχετική κρατική καμπάνια θα ήταν εξαιρετικά σημαντική και βοηθητική στο να ξεφύγουμε γρηγορότερα και λιγότερο βεβαρημένοι από την κρίση της πανδημίας. Θα κόστιζε στο κράτος πολύ λιγότερο από όσα έχουν κοστίσει άλλα κι άλλα. Κάτι τέτοιο έχει να υλοποιηθεί από την εποχή του «Ο Επιμένων Ελλη-νικά», τη δεκαετία του 1980, παρότι ο ομώνυμος ιστότοπος, epimenonellinika.gr, υπάρχει ακόμα, ποιος ξέρει με τι επισκεψιμότητα!
*Ο Θάνος Ντούγκος είναι ιδιοκτήτης αμπελουργικής-οινοποιητικής μονάδας στα Τέμπη Λάρισας, η οποία ιδρύθηκε το 1998 και πρόεδρος του Συνδέσμου Μικρών Οινοποιών Ελλάδας (ΣΜΟΕ). Είναι, επίσης, ιδιοκτήτης φυτωρίου πολλαπλασιαστικού υλικού αμπέλου, που διατηρεί στη Λάρισα, από το 2012. Είναι πτυχιούχος του Ανώτατου Γεωπονικού Πανεπιστήμιου Φιλιππούπολης Βουλγαρίας (1996) και γεννήθηκε στη Λάρισα το 1971. Είναι παντρεμένος με την Νατάσα Λουτρίδου, με την οποία έχει αποκτήσει 3 παιδιά.
Πηγή: savevintage2019.gr
