Του Ηλία Καραβόλια
“Στο μέλλον για να κάνεις μια χώρα αποικία δεν θα στέλνεις τα τανκς, αλλά θα παίρνεις τα data”. Τάδε έφη ο διάσημος ιστορικός και φιλόσοφος Χαράρι που μας επισκέφθηκε πρόσφατα. Σε μια απλή φράση αποτύπωσε την σύγχρονη πραγματικότητα του φηφιακού ιμπεριαλισμού. Και επειδή η δήλωση του αυτή συνέπεσε με την μεγάλη επένδυση της Microsoft στην Ελλάδα, όπου θα στήσει logistics με cloud center για να αποθηκεύει data, αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι γινόμαστε αποικία της Microsoft (προς θεού).Με την επένδυση αυτή η Ελλάδα καθίσταται παγκόσμιος κόμβος ψηφιακής αποθήκευσης τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων.Kαι αυτό έχει άμεσα και έμμεσα πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία.
Δεν θα αναλύσω περαιτέρω την δήλωση του ισραηλινού διανοητή διότι είναι γνωστό ότι οι μεγάλοι ιντερνετικοί κολοσσοί αλλά και τα ισχυρά ηγεμονικά κράτη, πλέον μπορούν να ελέγξουν πληθυσμούς απλά και μόνο διαχειρίζοντας τα συμπεριφορικά μας ιντερνετικά αποτυπώματα. Αυτό με το οποίο θέλω να ασχοληθώ είναι το ύψος της επένδυσης της Microsoft: σε πρώτη φάση ανακοινώθηκε ότι θα επενδυθούν 500 εκατομμύρια ευρώ. Καλά ακούσατε. Και η μελλοντική προστιθέμενη αξία, δηλαδή τα παράπλευρα οικονομικά οφέλη και οι πρόσθετες επενδύσεις, θα φθάσει το 1 δις. Εντυπωσιακή ψήφος εμπιστοσύνης, εν μέσω πανδημίας, στην ελληνική οικονομία.
Αλλά αυτό που πρέπει να μας προβληματίσει είναι το εξής: σε αυτή την πρώτη φάση, με την επένδυση των 500 εκατομμυρίων, θα δουλέψουν μόλις 100 άτομα! Πάλι καλά ακούσατε. Όσα άτομα ίσως χρειάζεται να προσλάβει πχ. μια μεγάλη βιοτεχνία ρούχων που για να στηθεί χρειάζεται πάνω-κάτω 1 εκατομμύριο ! Ξέρω οτι οι οικονομολόγοι που με διαβάζουν αυτή την στιγμή δυσφορούν αφού υποτίθεται ότι αγνοώ το έμμεσο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα της επένδυσης: την μόχλευση δηλαδή σε θέσεις εργασίας απο την συνολική προστιθέμενη αξία του 1 δις. Η ανακοίνωση της Microsoft μιλάει για περαιτέρω…100 τέτοιες θέσεις απο αυτό το έμμεσο όφελος.
Δεν αμελώ φυσικά το αυτονόητο: ότι η συνολική προστιθέμενη αξία στην ελληνική οικονομία, με αυτό το project, θα γεννήσει εκατοντάδες άλλες θέσεις απασχόλησης, σε δεκάδες επιχειρήσεις που θα ενδεχομένως θα ιδρυθούν στον κλάδο.Οι δε υφιστάμενες εταιρείες στον τεχνολογικό τομέα θα ευνοηθούν απο την προέκταση της παραγωγικής αλυσίδας στην χώρα μας. Αυτό το θεωρώ δεδομένο.Kάθε επένδυση όμως έχει τα βραχυχρόνια και τα μακροχρόνια οφέλη της. Και κατά την ταπεινή μου γνώμη, το ζητούμενο της εποχής συμπυκνώνεται στο ερώτημα: πόσο μπορούν τελικά να μετρηθούν τα μακροχρόνια οφέλη μιας κολοσσιαίας επένδυσης σε μηχανήματα, servers, λογισμικά, δίκτυα, και σε άλλα τεχνολογικά προιόντα ; Πόσο ανθρώπινο κεφάλαιο θα απασχολήσει τελικά αυτό το 1 δις που θα επενδυθεί στην χώρα;
Εννοείται ότι όλοι οι σώφρονες άνθρωποι θέλουν αυτή την επένδυση . Όπως και κάθε άλλη επένδυση απο τους κολοσσούς της τεχνολογίας. Αλλά ας έχουμε επίγνωση του πραγματικού τελικού οφέλους. Ο λόγος; Κάθε τέτοια τεχνολογική επένδυση εκατοντάδων εκατομμυρίων κουβαλάει μαζί της και τον αδυσώπητο νόμο της τεχνολογικής εξέλιξης : τα επενδυτικά κεφάλαια ,απο τα υπερκέρδη των μεγάλων ολιγοπωλίων του internet,προσλαμβάνουν πολύ λιγότερα χέρια απ ότι το βιομηχανικό κεφάλαιο προ λίγων ετών. Αυτή είναι η αμείλικτη πραγματικότητα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει, για τους στενοκέφαλους, ότι δεν έχουν όφελος αυτές οι επενδύσεις ή ότι πρέπει να επιστρέψουμε μόνο στην βαριά βιομηχανία.
Ρομποτοποίηση, αυτοματισμός, υπερδίκτυα, λογισμικά, έξυπνες εφαρμογές, συμβάλλουν καθημερινά στην μερική κατάργηση της ανθρώπινης εργασίας. Servers και πλατφόρμες είναι πλέον τα σύγχρονα εργοστάσια.Και οι εργαζόμενοι λιγοστεύουν. Μπορεί να αυξάνεται ο αριθμός των εταιρειών που αναδύονται στον ψηφιακό καπιταλισμό, μπορεί να βρίσκουν δουλειά εξειδικευμένοι χρήστες προγραμμάτων και επιστήμονες υψηλής τεχνολογίας, αλλά κάποια παραδοσιακά επαγγέλματα, κάποια άλλα επιστημονικά στελέχη, αρχίζουν και νιώθουν την βαθιά ανάσα της τεχνολογικής εξάπλωσης που περιορίζει την ανθρώπινη εργασία και φυσικά μειώνει την αμοιβή της.
Δεν χρειάζεται να γυρίσουμε στα χωράφια, στα εργοστάσια, στις βιοτεχνίες. Αλλά ας πρσέξουμε μήπως τα πολλά μυαλά πάνω απο τις οθόνες θα εργάζονται για όλο και λιγότερα αφεντικά. Ας στοχαστούμε αν όλα αυτά τα data που θα αποθηκεύονται σε διάφορες χώρες πλέον, απο την στιγμή που απεδαφικοποιείται το σύστημα, θα θρέφουν τα κέρδη των ολιγοπωλίων με όλο και λιγότερη, όλο και χαμηλότερα αμειβόμενη ανθρώπινη εργασία.
Δεν είναι φυσιολογικό για το οικονομικό σύστημα να έχει φθάσει στα 2 τρις κεφαλαιοποίηση η Apple και να απασχολεί 150,000 ανθρώπους ενώ κάποιες βιομηχανίες παραγωγής εμπορευμάτων να απασχολούν διπλάσιο προσωπικό και να αξίζουν πολύ λιγότερο. Όταν το κεφάλαιο κερδίζει συνεχώς μειώνοντας τον ρυθμό αύξησης της απασχόλησης, πρέπει να ανησυχούμε. Ειδικά όταν λόγω εκτάκτων συνθηκών, όπως με τον covid, η εργασία μεταφέρθηκε απο τα γραφεία και τα εργοστάσια στους καναπέδες των σπιτιών μας….
