Ελληνοτουρκική Κρίση και Προοπτικές Επίλυσης του Κυπριακού

To Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων-ΚΕΔΙΣΑ διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία στις 19 και 20 Οκτωβρίου 2020 διαδικτυακή εκδήλωση (webinar) με θέμα: «Ελληνοτουρκική Κρίση και Προοπτικές Επίλυσης του Κυπριακού».

Συντονιστής κατά την πρώτη μέρα του webinar ήταν ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος (Διευθυντής Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ και Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού Τμήματος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων). Ομιλητές ήταν: ο Δρ. Τάσος Χατζηβασιλείου (Βουλευτής Σερρών ΝΔ-Γραμματέας της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων του Ελληνικού Κοινοβουλίου) και ο κ. Κώστας Ζαχαριάδης (Βουλευτής Β’ Αθηνών-ΣΥΡΙΖΑ). Συντονίστρια κατά τη δεύτερη μέρα του webinar ήταν η κα Μαρία Λυσάνδρου (Δημοσιογράφος). Ομιλητές ήταν: ο κ. Ιωάννης Μπαλτζώης (Αντιστράτηγος ε.α. και Πρόεδρος Δ.Σ. του ΕΛΙΣΜΕ), ο κ. Λάμπρος Τζούμης (Αντιστράτηγος ε.α.-πρώην Εθνικός Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στο ΝΑΤΟ) και ο κ. Διονύσιος Τσιριγώτης (Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς).

Ο Ιδρυτής & Πρόεδρος Δ.Σ. του ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Ανδρέας Γ. Μπανούτσος, στην εισαγωγική του ομιλία, ανέφερε ότι το θέμα του διήμερου webinar είναι πολύ επίκαιρο, καθώς η Ελληνοτουρκική κρίση συνεχίζεται και βαίνει κλιμακούμενη ενώ ο Τούρκος Πρόεδρος κ.Ρετζέπ Ταγίπ  Ερντογάν έχει ήδη προβεί στην προκλητική ενέργεια ανοίγματος του παραλιακού μετώπου των Βαρωσίων στην Αμμόχωστο, κάτι που αντίκειται στις αποφάσεις του Συμβούλιου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ταυτόχρονα, τόνισε ότι οι πρόσφατες «λεγόμενες» Προεδρικές εκλογές στα κατεχόμενα και η ανάδειξη του εκλεκτού του Ερντογάν, κ. Ερσίν Τατάρ δυσχεραίνει τις προοπτικές επίλυσης του Κυπριακού. Ανέφερε επίσης ότι πρέπει να τηρηθούν οι κόκκινες γραμμές για την Ελλάδα στο Κυπριακό, οι οποίες είναι: α) η απόσυρση των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων και των υπόλοιπων ξένων δυνάμεων από τη Μεγαλόνησο και η παραμονή μόνο της Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ (UNFICYP), β) η κατάργηση του αναχρονιστικού καθεστώτος των εγγυήσεων, και γ) η δίκαιη λύση του Κυπριακού στην βάση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Ο βουλευτής Σερρών της ΝΔ και Γραμματέας της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας & Εξωτερικών Υποθέσεων του Ελληνικού Κοινοβουλίου Δρ. Τάσος Χατζηβασιλείου, στην ομιλία του, αναφέρθηκε στην επεκτατική πολιτική της Άγκυρας και τον αναθεωρητισμό που την διακατέχει. Η ανάμειξη του Ερντογάν σε διάφορες διενέξεις σχετίζεται και με την οικονομική κατάσταση της Τουρκίας. Όπως ανέφερε, το διαχρονικό σχέδιο της Τουρκίας είναι να αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, θέλοντας να δημιουργήσει αρνητικά τετελεσμένα για την χώρα μας. Αναφέρθηκε στο παράνομο Τούρκο-Λιβυκό Μνημόνιο, στις προκλήσεις στον Έβρο και την παράνομη παρουσία του Oruc Reic στην Ανατολική Μεσόγειο. Σημείωσε, μάλιστα, ότι η κυβέρνηση έχει σκοπό σε κάθε παράνομη ενέργεια της Τουρκίας να απαντά με νόμιμο διπλωματικό τρόπο. Για παράδειγμα, τόνισε, στο Τούρκο-Λιβυκό Μνημόνιο, η Ελλάδα απάντησε με την οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο. Επίσης σημείωσε ότι η Τουρκία προσπαθεί να απεμπλακεί από τις διερευνητικές προσπάθειες διαλόγου με το να παρουσιάζει συνεχώς νέα παράλογα αιτήματα, όπως αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και την ύπαρξη ανύπαρκτων μειονοτήτων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Επεσήμανε ότι η Ελλάδα είναι υπέρ του διαλόγου μόνο για τα ζητήματα υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ και αν αποτύχει ο διάλογος, να προσφύγουμε από κοινού στο δικαστήριο της Χάγης με συγκεκριμένο συνυποσχετικό. Περαιτέρω, τόνισε ότι η Ελλάδα διατηρεί το ζήτημα των κυρώσεων ανοιχτό στην ΕΕ, ενώ κρατάει και το διπλωματικό χαρτί της δυνητικής επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια, ώστε να το χρησιμοποιήσει όταν κριθεί εθνικά σκόπιμο.

Για το Κυπριακό, ανέφερε ότι η Ελληνική κυβέρνηση είναι σταθερά υπέρ της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, κάτι που είναι πάγια θέση των Ελληνικών κυβερνήσεων από το 1977 μέχρι σήμερα, ενώ ο νεοεκλεγείς κατοχικός ηγέτης και εκλεκτός του Ερντογάν κ. Ερσίν Τατάρ αμφισβητεί αυτή τη λύση και αναφέρεται ακόμα και σε δυο χωριστά κράτη στη Κύπρο. Τόνισε ότι ναι μεν πρέπει να υπάρχει πολιτική ισότητα μεταξύ των δύο κοινοτήτων για την επίλυση του Κυπριακού, την ισότητα όμως οι Τουρκοκύπριοι την εκλαμβάνουν ως δικαίωμα βέτο σε κάθε απόφαση της κυβέρνησης σε μια μελλοντική ομοσπονδιακή Κύπρο παραλύοντας έτσι το νέο κράτος. Εμείς, όμως, με το όρο ισότητα εννοούμε την αναλογική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στη διακυβέρνηση του νέου κράτους. Πρότεινε μάλιστα την ιδέα των κοινοτικών δημοψηφισμάτων σε κάθε συνταγματική αλλαγή του νέου κράτους. Για το θέμα της οριοθέτησης ΑΟΖ με την Κύπρο, ο Δρ. Χατζηβασιλείου είπε ότι πρακτικά είναι εφικτό, αλλά σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα ήταν εύκολη η οριοθέτηση ΑΟΖ με τη Αίγυπτο, μια διπλωματική κίνηση απαραίτητη για την αντιμετώπιση του Τούρκο-Λυβικού Μνημονίου. Τέλος, τόνισε ότι για την Ελλάδα κόκκινες γραμμές για την επίλυση του Κυπριακού είναι: α) η επίλυση μέσα στα πλαίσια των πρωτοβουλιών του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, β) η αποχώρηση των Τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων από τη Μεγαλόνησο, γ) η κατάργηση του αναχρονιστικού καθεστώτος των εγγυήσεων, το οποίο δεν είναι συμβατό με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, δ) η αποφυγή της de jure διχοτόμησης της Κύπρου.

Ο βουλευτής Β’ Αθηνών του ΣΥΡΙΖΑ κ. Κώστας Ζαχαριάδης, από την πλευρά του, άσκησε κριτική στην κυβερνητική πολιτική τονίζοντας ότι στο θέμα των κυρώσεων η κυβέρνηση δεν είναι όσο αποφασιστική θα έπρεπε. Με αφορμή την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ διερωτήθηκε γιατί δεν τέθηκε θέμα κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, αν η ΕΕ ήθελε να επιβάλει κυρώσεις στη Λευκορωσία για την Ρωσική παρεμβατικότητα θα έπρεπε να επιβάλλει κυρώσεις και στην Τουρκία που παρεμβαίνει στα κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας, Κύπρου και κατ’ επέκταση τα κυριαρχικά δικαιώματα της ΕΕ. Σημείωσε ότι η πολιτική του κατευνασμού είναι παγίδα και δεν αποφέρει αποτελέσματα όταν η Τουρκία είναι επιθετική και απρόβλεπτη. Πρότεινε η ΕΕ και η Ελλάδα να ακολουθήσουν μια διαφορετική στρατηγική ενεργής πίεσης και παρέμβασης. Επίσης, τόνισε ότι υπάρχει ανάγκη σύγκλησης του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών υπό την Προεδρία της ΠτΔ κας Αικατερίνης Σακελλαροπούλου. Αναφέρθηκε και στη Συμφωνία των Πρεσπών λέγοντας ότι αν δεν είχε γίνει αυτή η συμφωνία, τώρα δεν θα επέβλεπε η Ελλάδα τον εναέριο χώρο της Βόρειας Μακεδονίας αλλά η Τουρκία με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Τόνισε ότι έτσι κλείσαμε ένα μέτωπο στο Βορρά.

Για το Κυπριακό, ο κ. Ζαχαριάδης συμφώνησε με τον Δρ. Χατζηβασιλείου και τάχθηκε  υπέρ της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας για να αποφευχθεί η διχοτόμηση, ιδιαίτερα μετά την εκλογή Τατάρ. Τόνισε ότι το σχέδιο Ανάν του 2004 ήταν μια χαμένη ευκαιρία για λύση του Κυπριακού διότι τώρα πια θα είχαν φύγει τα Τουρκικά κατοχικά στρατεύματα από την Μεγαλόνησο. Τόνισε πάντως ότι πρέπει να καταργηθεί το αναχρονιστικό καθεστώς των εγγυήσεων, να αποχωρήσουν τα Τουρκικά στρατεύματα κατοχής και να υπάρξει μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στο άμεσο μέλλον. Σημείωσε ότι οι δυο κοινότητες πρέπει να ζήσουν ειρηνικά  σε μια επανενωμένη ομοσπονδιακή Ευρωπαϊκή Κύπρο με δίκαιο καταμερισμό του ενεργειακού πλούτου της περιοχής. Αναφέρθηκε και στον ρόλο της Βρετανίας στην Κύπρο λέγοντας ότι ιδανικά θα έπρεπε να φύγουν και οι Βρετανικές στρατιωτικές βάσεις από την Κύπρο αλλά, λόγω Brexit, υπάρχει αβεβαιότητα.

Ακολούθησε συζήτηση και ερωτήσεις του κοινού. Οι ομιλητές συμφώνησαν ότι είναι επιτακτική ανάγκη για μια νέα στρατηγική ώστε να μην απεμπολήσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και να αποτρέψουμε την διχοτόμηση της Κύπρου.

Την δεύτερη μέρα του webinar, ο Αντιστράτηγος ε.α. και Πρόεδρος Δ.Σ. του ΕΛΙΣΜΕ κ. Ιωάννης Μπαλτζώης αναφέρθηκε στην αποτυχημένη στρατηγική που ακολουθούμε στο Κυπριακό και η οποία βασίζεται στο δόγμα: «η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάδα συμπαρίσταται». Αυτή η θέση είναι δείγμα ανυπαρξίας μια ενιαίας γραμμής Ελλάδας Κύπρου στο εθνικό αυτό θέμα. Όπως σημείωσε, η Κύπρος είναι το στρατηγικό βάθος του Ελληνισμού και αν χαθεί η Κύπρος χάνεται και η Ελλάδα. Τόνισε, ότι η Τουρκία γνωρίζει καλά τη γεωστρατηγική σημασία της Κύπρου και γι’ αυτό ο Νταβούτογλου βάζει στο κέντρο της στρατηγικής του την κυριαρχία της Τουρκίας στην Κύπρο. Επίσης, υπογράμμισε ότι η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία δεν αποτελεί βιώσιμη λύση του Κυπριακού αφού τέτοιο καθεστώς δεν υπάρχει σε κανένα μέρος στον πλανήτη, Επίσης τόνισε ότι Τουρκία έχει συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Μάλιστα, όπως ανέφερε ο κ. Μπαλτζώης,  το 2023 (100 χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας) η Τουρκία θέλει να είναι η 10η οικονομική δύναμη στον κόσμο και να καταργήσει  τη Συνθήκη της Λωζάννης, το 2053 (600 χρόνια από την άλωση της Πόλης) θέλει να είναι πέμπτη οικονομική δύναμη και το 2071 (1000 χρόνια από τη μάχη του Ματζικέρτ), θέλει να είναι η τρίτη οικονομική δύναμη στον κόσμο. Επιδιώκει αποστρατικοποίηση των νησιών  του Ανατολικού  Αιγαίου με ειδικό διεθνές  καθεστώς. Συνεκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας Για να πετύχει αυτά τα σχέδια, ο Ερτνογάν βασίζεται στην θρησκεία (Ισλάμ), στην ιστορία και στον εθνικισμό. Στο στρατηγικό του σχεδιασμό, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τις Ένοπλες Δυνάμεις και έχει εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό.

Ο Αντιστράτηγος ε.α. κ. Λάμπρος Τζούμης στην ομιλία του ανέφερε ότι το Κυπριακό είναι το θέμα κλειδί για την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Όπως είπε, ακόμα και αν υπήρχε συμφωνία στο θέμα διευθέτησης των θαλασσίων ζωνών αν δεν επιλυθεί το Κυπριακό δεν μπορεί να υπάρξει εξομάλυνση. Τόνισε ότι το κυπριακό είναι ένα ζήτημα που καρκινοβατεί εδώ και 46 χρόνια και κάθε φορά που συζητάμε για επίλυση του, η λύση που τίθεται προς διαπραγμάτευση είναι χειρότερη από την προηγούμενη, καθώς το 1964 με το σχέδιο «Άτσεσον», μιλούσαμε για ένωση με την Ελλάδα, στο σχέδιο Ανάν, αλλά και στις συζητήσεις στο Κραν Μοντανά μιλούσαμε για τη λύση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με όρους πολιτικής ισότητας και τώρα πλέον απ’ ότι φαίνεται αν ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις, ενδεχομένως θα μιλάμε για λύση δυο ξεχωριστών κρατικών οντοτήτων, σύμφωνα με την επιδίωξη της Τουρκίας. Ο κ. Τζούμης προχώρησε σε μια ανάλυση των κύριων παικτών του Κυπριακού. Για τη Μεγάλη Βρετάνια είπε ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε την Βρετανική αποικιοκρατία που άρχισε το 1878 μετά την ενοικίαση της Κύπρου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις θηριωδίες που διέπραξαν οι Βρετανοί εναντίον του Κυπριακού ελληνισμού κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα.  Όπως τόνισε, παρά την επιθυμία των Ελληνοκυπρίων για ένωση με την Ελλάδα, η Μ. Βρετανία έθεσε υπεράνω όλων τα στρατηγικά της συμφέροντα, και εφαρμόζοντας το γνωστό της όπλο «διαίρει και βασίλευε», χρησιμοποίησε τους Τουρκοκύπριους που ήταν το 18% του πληθυσμού για να λύσει το Κυπριακό το 1959 με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και μέσω της λύσης εξασφάλισε στρατιωτικές βάσεις στο νησί. Επίσης, επεσήμανε ότι κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής το 1974, η Μ. Βρετανία ως εγγυήτρια δύναμη τήρησε στάση Πόντιου Πιλάτου. Όπως εξήγησε, αν λυθεί το Κυπριακό, η Μεγάλη Βρετανία ούτε εγγυήτρια δύναμη μπορεί να είναι πλέον ούτε να διατηρεί τις στρατιωτικές βάσεις της στη Κύπρο. Συνεπώς, ένας από τους λόγους στους οποίους οφείλεται μέχρι σήμερα η μη επίλυση του Κυπριακού είναι ο ρόλος της Μεγάλης Βρετανίας.

Στη συνέχεια αφού έκανε μία ιστορική αναδρομή του Κυπριακού πριν το 1974 αναφέρθηκε στο «Η Κύπρος κείται μακράν» του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1974, καθώς και την εγκατάλειψη του δόγματος του ενιαίου αμυντικού χώρου από τον κ. Κώστα Σημίτη το 1996. Η κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο του 1996 οδήγησε τον Ιούλιο του 1997 στην υπογραφή του Ανακοινωθέντος της Μαδρίτης από την Ελληνική κυβέρνηση του κ. Σημίτη για τη μείωση της έντασης. Σε αυτό το κλίμα και με το επιχείρημα ότι δεν πρέπει να δημιουργηθούν αντιπαραθέσεις με την Τουρκία, άρχισε να χαλαρώνει η εφαρμογή του Δόγματος. Έκτοτε επικράτησε το δόγμα: «Η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάδα συμπαρίσταται», μια θέση που επιτρέπει στην εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση να δικαιολογεί τη κατευναστική πολιτική απέναντι στην Τουρκία και να αποστασιοποιείται από τις εθνικές της υποχρεώσεις, Αυτό οφείλεται, κατά τον κ., Τζούμη, στις βαθιές διαχωριστικές πολιτικές γραμμές που καθορίζουν ανάλογα τη στάση στης Κύπρου. Υπάρχουν κάποιοι που μιλάνε για  «Ελλάδα μητέρα πατρίδα»  και άλλοι που είναι αδιάλλακτοι  στο δόγμα ότι η Κύπρος είναι ανεξάρτητο κράτος και η συμμετοχή της Ελλάδας στα δρώμενα μόνο κακό μπορεί να δημιουργήσει. Ο κ Τζούμης, συνοψίζοντας, επεσήμανε ότι εδώ και ενάμιση χρόνο έχει υπάρξει μια πειρατική ενέργεια της Τουρκίας με εισβολή στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και η Ελλάδα παραμένει απαθής, καλυπτόμενη πίσω από το ότι η Κύπρος είναι ανεξάρτητο κράτος. Η Ελλάδα αποτελεί εγγυήτρια δύναμη και δεν επιτρέπεται να παραμένει αδιάφορη στην κατάφωρη παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο κ. Τζούμης τόνισε ότι ο διαχωρισμός της μητροπολιτικής Ελλάδας με το κομμάτι του Κυπριακού Ελληνισμού αποτελεί πάγια επιδίωξη της Άγκυρας.

Ο Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς Δρ. Διονύσιος Τσιριγώτης στην ομιλία του ανέλυσε τις προοπτικές επίλυσης του Κυπριακού τις οποίες θεώρει μηδαμινές καθώς υπάρχει τεράστια διάσταση ερμηνείας του διεθνούς περιβάλλοντος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Όπως τόνισε, από την εποχή του Καποδίστρια μέχρι και τον Ελευθέριο Βενιζέλο υπήρχε το όραμα της Μεγάλης Ιδέας. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή όμως και τη συρρίκνωση του εξωελλαδικού Ελληνισμού, η Μεγάλη Ιδέα σταδιακά συρρικνώθηκε και εγκαταλείφθηκε από το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Σήμερα, όπως είπε, δεν υπάρχει εθνικό πρόταγμα και εθνικός στρατηγικός στόχος. Ανέλυσε όλες τις πρωτοβουλίες για λύση του Κυπριακού από το 1950 και τόνισε ότι με Βρετανική υπαιτιότητα η Τουρκία έγινε σταδιακά συγκυρίαρχη δύναμη στην Κύπρο. Η τουρκική μειονότητα αναβαθμίστηκε σε κοινότητα. Όπως ανέφερε, η προτεινόμενες λύσεις του Κυπριακού βασίζονται στην διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. Το σχέδιο Ανάν παρουσιάζει μια νέα πολιτειακή οντότητα που καταργεί την Κυπριακή Δημοκρατία και φτιάχνει ένα μόρφωμα με δύο συνιστώντα κράτη. Σύμφωνα με τον Δρ.Τσιριγώτη, δεν υπάρχει η κατάλληλη στρατηγική στα ελληνοτουρκικά. Επίσης, τόνισε ότι η ελληνική κοινωνία δεν δείχνει πρόθυμη για θυσίες σε έναν ενδεχόμενο πόλεμο ενώ η Τουρκία δεν λογαριάζει τον φόρο αίματος και αυτό επηρεάζει αρνητικά την δυνατότητα μας να κινηθούμε δυναμικά.

Ακολούθησε συζήτηση και ερωτήσεις προς τους ομιλητές, οι οποίοι συμφώνησαν ότι η Ελλάδα έχει ένα φοβικό σύνδρομο που πρέπει να ξεπεράσει και είναι πολύ σημαντικό να έχουμε ένα εθνικό όραμα το οποίο στη σύγχρονη εποχή πρέπει να είναι η υπεράσπιση της εθνικής μας κυριαρχίας σε Ελλάδα και Κύπρο.

Πηγή: kedisa.gr