Θα αναβαθμίσει το διεθνές κύρος της χώρας και το ειδικό της βάρος σε μιά κρίσιμη συγκυρία
Του Γιώργου Πρεβελάκη*
Στον σημερινό κόσμο η ισχύς μιας χώρας είναι άμεση συνάρτηση της εξωτερικής της εικόνας. Αν ο έλεγχος της εικόνας ξεφύγει, είτε λόγω αμελείας είτε λόγω εχθρικής προπαγάνδας, οι συνέπειες αποβαίνουν πολύ σοβαρές. Οι κρατικές και άλλες εθνικές δραστηριότητες οι οποίες αποσκοπούν να προβάλλουν και, κατά το δυνατόν, να επιβάλλουν την επιθυμητή εικόνα σε όσο γίνεται ευρύτερους χώρους λειτουργούν ως «δημόσια διπλωματία». Ως δημόσια διπλωματία ορίζεται η απόφαση του Πρωθυπουργού να υποβάλει η Ελλάδα υποψηφιότητα για τη θέση του Γενικού Γραμματέα του ΟΟΣΑ- μια κίνηση στρατηγικής σημασίας. Η διάσταση και οι συνέπειες της πρωτοβουλίας αυτής δεν περιορίζονται στο διακύβευμα της εκλογής ή μη της Ελληνίδας υποψηφίου.
Η ελληνική υποψηφιότητα είναι ισχυρή. Συνδυάζονται τα πολιτικά, επαγγελματικά και επιστημονικά προσόντα της Άννας Διαμαντοπούλου με μια ευνοϊκή συγκυρία για μιαν ελληνική υποψηφιότητα. Μετά από είκοσι πέντε έτη εξω-ευρωπαϊκής ηγεσίας ενός Οργανισμού, η πλειονότητα των μελών του οποίου (26 από τα 37) προέρχεται από την ευρωπαϊκή ήπειρο, είναι εύλογο να εκλεγεί ένας Ευρωπαίος Γενικός Γραμματέας. Από ποια, όμως, Ευρώπη; Από τη δυτική Ευρώπη με το αποικιοκρατικό παρελθόν; Από τη βόρεια Ευρώπη με την προτεσταντική ακαμψία; Από την ανατολική Ευρώπη, πρόσφατα εντεταγμένη στον Οργανισμό και, γενικότερα, στον δυτικό κόσμο;
Ο ΟΟΣΑ θεωρεί ως κύρια αποστολή του να διαλέγεται στενά με όλη την υπόλοιπη Ανθρωπότητα και να συμβάλλει ενεργά στην πρόοδο των αναπτυσσομένων χωρών. Η εικόνα του Οργανισμού δεν πρέπει να προκαλεί αντιδυτικά ανακλαστικά ούτε, πάλι, να τροφοδοτεί τον χαρακτηρισμό «όμιλος των πλουσίων». Από τις ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα διαθέτει το λιγότερο ευρωκεντρικό πρόσωπο. Διατηρεί επώδυνες ιστορικές μνήμες οι οποίες της επιτρέπουν να αναγνωρίζει τα προβλήματα και να κατανοεί τη νοοτροπία των αναπτυσσομένων χωρών. Η προ δεκαπενταετίας επιλογή και η παραμονή επί τρεις θητείες του απερχομένου Γενικού Γραμματέα, του Μεξικανού Άνχελ Γκουρία, επηρεάστηκε από τέτοια κριτήρια. Η παγκόσμια αποστολή του ΟΟΣΑ θα διευκολυνθεί, αν εκπροσωπηθεί από έναν εξίσου αποδεκτό Γενικό Γραμματέα.
Στα επιχειρήματα της ελληνικής υποψηφιότητας προστίθεται και μια τρέχουσα ανακολουθία. Ο ΟΟΣΑ διακηρύσσει urbi et orbi την ίση μεταχείριση των δύο φύλων· δεν διαθέτει, όμως, ούτε μία γυναίκα στις εννέα υψηλές διευθυντικές του θέσεις στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι θυγατρικοί του οργανισμοί.
Παρά την ισχυρή ελληνική θέση, πάντως, η μάχη για τη διαδοχή προοιωνίζεται σκληρή. Η εκλογή αυτή έχει προσελκύσει δέκα υποψηφίους με εξαιρετικό επίπεδο. Η διαδικασία για να επιτευχθεί, ως είθισται, ομόφωνη απόφαση θα εξελιχθεί σε έναν μαραθώνιο συσκέψεων, διαπραγματεύσεων, συμβιβασμών-ενδεχομένως και συναλλαγών. Ο νέος Γενικός Γραμματέας ασφαλώς θα είναι μία προσωπικότητα υψηλού κύρους· δεν είναι, όμως, καθόλου εξασφαλισμένο ότι θα είναι αντικειμενικά ο καλύτερος από όλους τους υποψηφίους. Η συμφωνία πρέπει να έχει επιτευχθεί το αργότερο ώς την 1η Μαρτίου 2021, όριο χρονικό το οποίο υπερτερεί από το καθαρώς αξιοκρατικό κριτήριο. Εάν κάποια κράτη-μέλη εκφράσουν επιφυλάξεις για τον επικρατέστερο υποψήφιο και αν, αντιθέτως, υπάρχει σύγκλιση για τον second best, θα υπερτερήσει η αρχή της ομοφωνίας.
Ανεξαρτήτως, όμως, από την αβεβαιότητα της τελικής έκβασης, η συμμετοχή της Ελλάδας στην άμιλλα αυτή εξασφαλίζει σημαντικά οφέλη. Μέχρι προ τινος η εικόνα της χώρας μας αντιστοιχούσε σε έναν παθητικό αποδέκτη συμβουλών, παραινέσεων και έξωθεν βοηθείας. Με την υποψηφιότητα της Άννας Διαμαντοπούλου, η διεθνής κοινή γνώμη θεωρεί de facto την Ελλάδα ως ενεργό παράγοντα στο διεθνές τοπίο. Όσο θα διαρκεί η πολύμηνη διαδικασία εκλογής, η Ελληνίδα υποψήφια θα βρίσκεται στο προσκήνιο, στο φως της δημοσιότητας. Εκτός από την προσωπικότητά της, θα εξετάζονται οι θέσεις της· δηλαδή, οι ελληνικές θέσεις. Τις ελληνικές προτάσεις δεν θα προβάλλει μόνον η Άννα Διαμαντοπούλου, αλλά και ο Πρωθυπουργός και οι αρμόδιοι Υπουργοί και Υφυπουργοί οι οποίοι, με αφετηρία την επικείμενη εκλογή, θα αναδεικνύουν στους ομολόγους τους τον διεθνή ρόλο της χώρας μας.
Η εκστρατεία για την κατάκτηση της Γενικής Γραμματείας του ΟΟΣΑ αποτελεί ένα στοίχημα το οποίο, εφ’όσον κερδηθεί, θα ενισχύσει αποφασιστικά τη διεθνή αίγλη της Ελλάδας. Όμως, ακόμη και αν η Ελλάδα δεν επικρατήσει, το εθνικό όφελος θα είναι τεράστιο. Ήδη, η κατάθεση της υποψηφιότητας συνιστά μια εντυπωσιακή είσοδο στη διεθνή σκηνή. Το αποτύπωμά της θα κλιμακώνεται, καθώς θα εκτυλίσσεται η εκλογική διαδικασία.
Η υποψηφιότητα αυτή είναι ένα υπόδειγμα αποτελεσματικής δημόσιας διπλωματίας. Διανύσαμε μια δεκαετία κατά την οποία η Ελλάδα ετεροπροσδιοριζόταν από τις δηλώσεις ξένων πολιτικών ηγετών και υψηλόβαθμων στελεχών από μεγάλους οικονομικούς οργανισμούς. Τώρα, η χώρα μας αρχίζει να ανακτά τον έλεγχο της εικόνας της.
*καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σορβόννη του Παρισιού
