Του David Roorke*
Αυτό που ονομάζουμε γνωστικές διαφορές, είναι διαφορετικές μέθοδοι αντίληψης και αφομοίωσης δεδομένων, λήψης αποφάσεων, επίλυσης προβλημάτων και ανάπτυξης σχέσεων με άλλους ανθρώπους.
Οι μέθοδοι αυτές είναι προτιμήσεις (που δεν πρέπει να τις συγχέουμε με τις δεξιότητες ή τις ικανότητες). Για παράδειγμα, μπορεί να προτιμάτε να προσεγγίζετε ενστικτωδώς τα προβλήματα, αλλά στην πράξη ίσως είναι καλύτερα να μάθετε να τα προσεγγίζετε αναλυτικά.
Οι προτιμήσεις δεν είναι αταλάντευτες, οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να βασίζονται σε μια ποικιλία μεθόδων, και να μη ζουν τη ζωή τους μέσα σε στενά γνωστικά όρια. Συχνά επεκτεινόμαστε και πέρα από τα όρια του προτιμώμενου τρόπου λειτουργίας, αν οι συνθήκες είναι οι κατάλληλες και οι πιθανότητες επιτυχίας μεγάλες.
Όλοι πάντως έχουμε την τάση να διατυπώνουμε μία ή δύο προτιμώμενες συνήθειες τρόπου σκέψης που επηρεάζουν το στυλ λήψης αποφάσεων και τις σχέσεις μας με τους άλλους, για καλό ή για κακό.
Η πιο ευρύτερα αναγνωρισμένη γνωστική διάκριση είναι αυτή ανάμεσα στον τρόπο σκέψης με το αριστερό τμήμα και το δεξιό τμήμα του εγκεφάλου. Αυτή η κατηγοριοποίηση είναι περισσότερο μεταφορική παρά ακριβής, φυσιολογικά. Οι λειτουργίες που συνδέονται συνήθως με το αριστερό τμήμα του εγκεφάλου δε βρίσκονται όλες στον αριστερό φλοιό και οι λειτουργίες που συνδέονται συνήθως με το δεξιό τμήμα του εγκεφάλου δεν βρίσκονται όλες στο δεξιό φλοιό. Παρόλα αυτά, αυτή η απλή περιγραφή αποτυπώνει με χρήσιμο τρόπο τους ριζικά διαφορετικούς τρόπους σκέψης.
Μια αναλυτική, λογική και σειριακή μέθοδος προσέγγισης των προβλημάτων και της επίλυσής τους (σκέψη με το αριστερό τμήμα), διαφέρει σαφώς από μια ενστικτώδη, στηριζόμενη σε αξίες και μη γραμμική μέθοδο προσέγγισης (σκέψη με το δεξιό τμήμα).
Αλλά και οι γνωστικές προτιμήσεις αποκαλύπτονται στο στιλ εργασίας και στις δραστηριότητες που αφορούν τη λήψη αποφάσεων.
Πάρτε στην περίπτωση της συνεργασίας σε αντίθεση με την αυτοτέλεια. Μερικοί προτιμούν να συνεργάζονται για την επίλυση προβλημάτων, ενώ άλλοι προτιμούν να συγκεντρώνουν, να αφομοιώνουν και να επεξεργάζονται πληροφορίες μόνοι τους.
Κάθε τύπος αποδίδει το καλύτερο που μπορεί κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Ή σκεφθείτε την περίπτωση των σκέψεων και των συναισθημάτων. Μερικοί αξιολογούν τα αποδεικτικά στοιχεία και αποφασίζουν μέσα από μια διαρθρωμένη, λογική διαδικασία, ενώ άλλοι στηρίζονται στις αξίες και στα συναισθήματά τους, που τους καθοδηγούν προς την κατάλληλη ενέργεια.
Θα μπορούσαμε να δώσουμε και άλλα παραδείγματα. Για παράδειγμα, οι σκεπτόμενοι αφαιρετικά αφομοιώνουν πληροφορίες από πολλές πηγές, όπως είναι τα βιβλία, οι αναφορές, τα βίντεο και οι συζητήσεις. Προτιμούν να ενημερώνονται σχετικά με κάτι, παρά να έχουν άμεση εμπειρία από αυτό.
Αντίθετα, τα άτομα που προτιμούν τον πειραματισμό, εξασφαλίζουν πληροφορίες από την απευθείας σχέση με πρόσωπα και πράγματα. Μερικοί απαιτούν γρήγορες αποφάσεις, άσχετα με το θέμα, ενώ άλλοι προτιμούν να δημιουργούν πολλές εναλλακτικές επιλογές, ανεξάρτητα από το βαθμό του επείγοντος.
Ο ένας τύπος εστιάζει στις λεπτομέρειες, ενώ ο άλλος ασχολείται με τη γενικότερη εικόνα: τις σχέσεις και το στιλ που δημιουργούν τα δεδομένα.
*συνεργάτης του Harvard Business Review
