Tου Γιώργου Σ. Κουμουτσάκου*
Το μεταναστευτικό ζήτημα αποτελεί διαρκή μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη .Ως χώρος ειρήνης, Δημοκρατίας, και ανεπτυγμένης οικονομικής ανάπτυξης η Ευρώπη είναι και θα παραμείνει ο πρώτος επιθυμητός προορισμός των μεταναστευτικών ροών από την Ανατολική και νότια περιφέρειά της. Αν και η πρόκληση αυτή αφορά όλα τα κράτη-μέλη, το μεγαλύτερο βάρος καλούνται να σηκώσουν εκείνα που είναι στο ευρωπαϊκό σύνορο, “στην πρώτη γραμμή του μεταναστευτικού μετώπου” με άμεσα αισθητές συνέπειες πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, εσωτερικής και εξωτερικής ασφαλείας, καθώς το μέγεθος της μεταναστευτικής πρόκλησης ξεπερνάει τις δυνατότητες κάθε κράτους χωριστά. Τα κράτη μέλη της πρώτης γραμμής δηλαδή η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία, η Κύπρος, η Μάλτα, αλλά και η Βουλγαρία ζητούν σταθερά από τις Βρυξέλλες μία ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική αλληλεγγύης και δίκαιης κατανομής του μεταναστευτικού βάρους. Η κατάθεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον περασμένο Σεπτέμβριο ενός νέου νομοσχεδίου για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου ήταν ένα αργοπορημένο μεν, θετικό δε πρώτο βήμα. Υπολείπεται όμως πολύ από τις ανησυχίες και τις δικές επιδιώξεις των χωρών της πρώτης γραμμής.
Ενόψει μιας πολύπλοκης και σκληρής διαπραγμάτευσης μεταξύ τριών ομάδων κρατών-μελών α) εκείνων που απορρίπτουν τη δίκαιη κατανομή του βάρους, β) εκείνων που κατανοούν μεν την αλληλεγγύη αλλά τη θέλουν περιορισμένη, κυρίως οικονομική και τεχνοκρατική υποστήριξη και γ) των χωρών της πρώτης γραμμής που απαιτούν ουσιαστική και έμπρακτη αλληλεγγύη στη βάση της αρχής της μετεγκατάστασης, η Ελλάδα δραστηριοποιήθηκε εξαρχής εντονότατα. Κατέθεσε συγκεκριμένες προτάσεις για τα κρίσιμα θέματα, όπως οι επιστροφές, απελάσεις, η αντιμετώπιση των δικτύων των λαθροδιακινητών και η διαχείριση έντονων μεταναστευτικών κρίσεων.
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα ξεκίνησε και υλοποίησε σημαντικές πρωτοβουλίες για να διαμορφώσει κοινό μέτωπο, να ενισχυθεί η διαπραγματευτική της θέση για αποτελεσματικά αλληλέγγυη και δίκαιη κατανομή του μεταναστευτικού βάρους μεταξύ των κρατών-μελών της ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η πρώτη πρωτοβουλία αφορούσε στη συγκρότηση ομάδας των ευρωπαϊκών χωρών της ανατολικής μεταναστευτικής οδού (Βουλγαρία -Ελλάδα -Κύπρος) η οποία διαμόρφωσε ένα “δαχτυλίδι” συντονισμένης αντιμετώπισης των μεταναστευτικών ροών για την Τουρκία.
Η δεύτερη, ιδιαίτερα σημαντική για την εξέλιξη της υπόθεσης για τον Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου είναι η “Ομάδα των πέντε της Μεσογείου”. Ξεκίνησε ήδη από τον Μάρτιο του 2020 σε υπουργικό επίπεδο στη βάση ενός κοινού εγγράφου πολιτικής. Στην πορεία του χρόνου η ομάδα αυτή ιδρύθηκε ουσιαστικά.
Οι “5” σε υπουργικό επίπεδο κατέθεσαν το πολυσέλιδο κοινό υπόμνημα στο οποίο υποστήριζαν ότι:
Το σχέδιο του συμφώνου δεν έχει την απαραίτητη ισορροπία υποχρεώσεων και αλληλεγγύης.
Δεν κρίνεται ρεαλιστική η πρόβλεψη για καταμερισμό- αναδοχή των επιστροφών λόγω της άρνησης διαφόρων κρατών μελών.
Ο προβλεπόμενος μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων είναι βαρύς, και άρα βραδύς εξαιτίας πολύπλοκων γραφειοκρατικών διαδικασιών.
Στη βάση αυτών των παραδοχών οι χώρες πρώτης γραμμής καθόρισαν ως διαπραγματευτική τους αρχή ότι “τίποτα δεν θεωρείται συμφωνημένο αν προηγουμένως δεν συμφωνηθούν όλα” (nothing is agreed until everything is agreed).
Η ομάδα των “5” εργάστηκε εντατικά και αποφασιστικά επί σχεδόν ένα χρόνο. Αποτελεί πλέον ισχυρό παράγοντα εξισορρόπησης των χωρών Visegrad στο Μεταναστευτικό.
Η ομάδα ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τις θέσεις της και θωράκισε την ενότητα της με την επιστολή του που κατέθεσαν πέρυσι τον Νοέμβριο οι τέσσερις πρωθυπουργοί, ο Κυριάκος Μητσοτάκης μαζί με τους ομολόγους του της Ισπανίας, Ιταλίας και Μάλτας. Προώθησαν σε ανώτατο πλέον πολιτικό επίπεδο την ανάγκη για ουσιαστική έμπρακτη και αποτελεσματική ευρωπαϊκή αλληλεγγύη προς τις χώρες πρώτης γραμμής.
Μπορούμε πλέον να πούμε με βεβαιότητα ότι με αθόρυβη αλλά και επιμονή δουλειά, η διεθνής εικόνα και το διεθνές κύρος της Ελλάδας στο μεταναστευτικό βρίσκονται σήμερα στο καλύτερο σημείο εδώ και πολλά χρόνια. Ειδικά σε σύγκριση με ότι παραλάβαμε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είναι πραγματικά η μέρα με τη νύχτα.
Η σημερινή συνάντηση στην Ελλάδα των υπουργών μετανάστευσης και ασύλου των πέντε μεσογειακών χώρων αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό και πολύ θετικό βήμα που επενδύει και αξιοποιεί τον κληρονομιά μιας επιτυχημένης ελληνικής πρωτοβουλίας που ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο.
*Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, τέως αναπληρωτής Υπουργός Μετανάστευσης
