Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Γνωστός διεθνώς για το βιβλίο του που περιγράφει τις ανισότητες και τους τρόπους καταπολέμησής τους, ο Αμερικανό – Σέρβος καθηγητής, Μπακνο Μιλάνοβιτς, στο τελευταίο βιβλίο των με τίτλο «Μόνος του ο καπιταλισμός» γράφει τα εξής ενδιαφέροντα:
«Είναι φανερό πια ότι στην παγκόσμια οικονομία, ο καπιταλισμός, ως αποτελεσματικό σύστημα παραγωγής αγαθών, υπηρεσιών και άρα πλούτου, είναι μόνο του. Πλην όμως, όπως αυτό συνέβη με τις θρησκείες, κυρίως δε τον Χριστιανισμό και τον Ισλαμισμό, χαρακτηρίζεται από διαφορετικές εκδοχές, πολιτικού κυρίως χαρακτήρα. Ίσως αυτή να είναι και η δύναμη του συστήματος.
Στο πλαίσιο αυτό λειτουργούν δύο μορφές καπιταλισμού, ο “φιλελεύθερος αξιοκρατικός”, που εφαρμόζεται στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και ο “πολιτικός” που αντιπροσωπεύεται από την Κίνα, τη Ρωσία και ορισμένες χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Στον φιλελεύθερο καπιταλισμό, ο οποίος έχει σοσιαλδημοκρατικό χρώμα στη Δύση, η κοινωνική κινητικότητα είναι κανόνας με θεσμική κατοχύρωση και οι κυβερνήσεις, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο επιδιώκουν να μετριάζουν τις ανισότητες μέσω της χρηματοδότησης της δημόσιας εκπαίδευσης και της φορολόγησης των κληρονομιών.
Όσο για την άλλη εκδοχή, ήτοι τον «πολιτικό καπιταλισμό» ο Σέρβος συγγραφέας τονίζει ότι είναι απότοκος της κομμουνιστικής ιδεολογίας και πρακτικής. Με άμεσο και θεαματικό αποτέλεσμα την περίπτωση της Κίνας, στην οποίαν από το θάνατο του Μάο και μετά, “η πολιτική εξουσία χρησιμοποιείται ωςεργαλείο απόκτησης οικονομικών κερδών”. Τα κύρια χαρακτηριστικά του συστήματος αυτού είναιη διοικητική αποτελεσματικότητα της γραφειοκρατίας, που είναι και η πιο ωφελημένη του συστήματος. Αυτή εξάλλου είναι που επιτρέπει την νομιμοποίηση του συστήματος μέσω της οικονομικής ανάπτυξης.Βασικά χαρακτηριστικά του αυταρχικού καπιταλισμού είναιη απουσία κράτους δικτύου (ruleoflaw). Κάθε φορά που οι ελίτ ενοχλούνται, ο αυταρχισμός “διορθώνει” την κατάσταση ερήμην ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στη σημερινή Κίνα, με άλλα λόγια, η πολιτική εξουσία, είναι αυτή που επιλέγει ποιοι μέσα από το σύστημα της οικονομίας της αγοράς θα πλουτίσουν και ποιοι όχι. Επιβεβαιώνεται συνεπώς η περίφημη ρήση του ΝτενγκΣιαο Πινγκ, που έλεγε ότι αυτό που μετράει είναι «το αν η γάτα πιάνει ποντίκια, και όχι το χρώμα της».
Το τίμημα όμως της εξέλιξης αυτής είναι η ραγδαία εξάπλωση της διαφθοράς, η οποία στην ουσία έχει καταργήσει κάθε έννοια κράτους δικαίου. Τρανή επιβεβαίωση, τα δραματικά γεγονότα στο Χονγκ-Κονγκ και ο αποκρουστικός τρόπος με τον οποίον οδηγήθηκε στην πτώχευση και στο κλείσιμο η μοναδική δημοκρατική εφημερίδα του ιδιότυπου αυτού κρατιδίου.
