Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Όταν ο πολίτης βιώνει και κατανοεί τις ανισορροπίες, που χαρακτηρίζουν την σύγχρονη κοινωνική δυναμική και την πολιτική διαχείριση της πραγματικότητας, σε συνδυασμό με την σε μεγάλο βαθμό εργαλειοποιημένη λειτουργία των μαζοποιημένων κοινωνιών είτε στο ατομικό είτε στο συλλογικό πεδίο, αρχίζει να συνειδητοποιεί την ανάγκη άμεσης ανάληψης της ευθύνης για τις πολωτικές συνθήκες, που θα διευρύνονται στην προοπτική του χρόνου και της ενεργοποίησης του για την αναίρεση τους και την πρόσδωση βιώσιμης προοπτικής στο μέλλον.
Επειδή δε η ροή του χρόνου στην σύγχρονη πραγματικότητα είναι ταχύτατη, ενώ ταυτοχρόνως η πυκνότητα του σε δεδομένα και πληροφορίες είναι πολύ μεγάλη με αποτέλεσμα την διαμόρφωση συνθηκών υψηλού βαθμού πολυπλοκότητας και δυσκολιών για την έγκαιρη προσέγγιση και κατανόηση τους, επείγει η αντιμετώπιση των ανισορροπιών σε λειτουργικό χρόνο. Ειδάλλως οι κοινωνίες θα «τρέχουν» πίσω από τις εξελίξεις, που δρομολογούν οι ίδιες, αλλά δεν θα μπορούν να τις ελέγχουν με σημείο αναφοράς ένα βιώσιμο μέλλον σε συνθήκες κοινωνικής συνοχής και ευημερίας.
Οι διαπιστώσεις ως προς την κοινωνική δυναμική σε πλανητικό επίπεδο είναι πολύ ανησυχητικές. Για παράδειγμα σύμφωνα με την ετήσια έκθεση Global Peace Index (Measuring peace in a complex world) του Institute for Economics and Peace (IEP) με έδρα το Λονδίνο το 2020 ήταν πιο πλούσιο σε οξυμένες αντιπαραθέσεις. «Ενώ το 2020 οι συγκρούσεις και η τρομοκρατία μειώθηκαν, η πολιτική αστάθεια και οι βίαιες διαδηλώσεις αυξήθηκαν» σύμφωνα με τον ιδρυτή του IEP Steve Killelea.
Από τον Ιανουάριο του 2020 μέχρι και τον Απρίλιο του 2021 το IEP κατέγραψε 5.000 βίαια γεγονότα, τα οποία συνδέονται με την πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) και σχεδόν 15.000 βίαιες ταραχές.
Ουσιαστικά αυξήθηκαν οι βίαιες αντιδράσεις των πολιτών κατά 10% παγκοσμίως. Επίσης σε πλανητικό επίπεδο πάνω από το 60% των ανθρώπων ανησυχούν και εκφράζουν φόβους, ότι θα αντιμετωπίσουν συνθήκες βίας. Αυτές οι ανησυχίες ενισχύονται και από το γεγονός, ότι όλο και περισσότερες χώρες αυξάνουν τους αμυντικούς τους προϋπολογισμούς. Η αύξηση κινείται στο 3,7%.
Το πολωτικό κλίμα, το οποίο καταγράφεται στο εσωτερικό των κοινωνιών, αποδυναμώνει την κοινωνική συνοχή. Σύμφωνα με εμπειρική έρευνα του πανεπιστημίου του Münster (Γερμανία), που πραγματοποιήθηκε με την συνδρομή και του Marktforschungsunternehmen Kantar σε δείγμα 5.000 ανθρώπων στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Πολωνία και στην Σουηδία, καταγράφεται η διαμόρφωση δύο κοινωνικών τάσεων, οι οποίες έχουν συγκρουσιακά χαρακτηριστικά. Σε αυτές τις δύο κοινωνικές τάσεις οι αντιθέσεις επικεντρώνονται στις απόψεις για την εθνική ταυτότητα, την δημοκρατία και την εμπιστοσύνη στην πολιτική.
Οι παρενέργειες δε της παγκοσμιοποίησης (στο πλαίσιο του ισχύοντος μοντέλου οικοδόμησης της) ενισχύουν το πολωτικό κλίμα με σημείο αναφοράς το προσφυγικό, την οικονομική κρίση και την πανδημία.
Σε σχέση με την κλιματική κρίση μπορεί η παγκόσμια κοινότητα να υπογράφει συμφωνίες για την προστασία του κλίματος (Παρίσι, 2015), όμως στο πεδίο της εφαρμογής των απαραίτητων μέτρων για την επίτευξη του στόχου δεν καταγράφεται η απαραίτητη πρόοδος. Αυτό σημαίνει, ότι όσο περισσότερο θα γίνονται ορατές και αισθητές στους πολίτες οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, άλλο τόσο θα διαμορφώνεται συγκρουσιακό κλίμα στις κοινωνίες και ιδιαιτέρως οι νέοι θα αντιδρούν με βίαιο τρόπο, διότι αυτοί θα πληγούν περισσότερο.
Τα επιστημονικά δεδομένα για την κλιματική πορεία και τις παρενέργειες της είναι πολύ αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών η άνοδος της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου θα θέσει σε κίνδυνο λόγω καυσώνων 420 εκατομμύρια ανθρώπους. Επίσης θα πληγούν από την πείνα έως και 80 εκατομμύρια άνθρωποι μέχρι το 2050, ενώ στο μέλλον θα αυξάνονται οι καταρρεύσεις οικοσυστημάτων, η έλλειψη τροφίμων και νερού καθώς και οι ασθένειες.
Σύμφωνα με την IPCC η άνοδος της θερμοκρασίας θα κινηθεί στους 3 βαθμούς Κελσίου. Εάν παρά ταύτα επιτευχθεί ο στόχος της θερμοκρασιακής ανόδου μόνο μέχρι 1,5 βαθμούς Κελσίου (Συμφωνία για την Προστασία του Κλίματος, Παρίσι 2015), 350 εκατομμύρια άνθρωποι θα πληγούν από ξηρασίες και έλλειψη νερού, ενώ σε περίπτωση ανόδου 2 βαθμών Κελσίου θα πληγούν 410 εκατομμύρια άνθρωποι.
Πρέπει δε να ληφθεί υπόψη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις επιμέρους κοινωνίες της, ότι οι επιπτώσεις της θερμοκρασιακής ανόδου θα γίνουν αισθητές και στην «Γηραιά Ήπειρο» και ιδιαιτέρως στην νότια και στην κεντρική Ευρώπη.
Στην όξυνση της κλιματικής κρίσης συμβάλλουν και άλλοι τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης, στους οποίους θα πρέπει να γίνουν αλλαγές, που θα δημιουργήσουν μεγάλη κοινωνική ρευστότητα με αποτέλεσμα την συρρίκνωση της κοινωνικής συνοχής και της εμπιστοσύνης των πολιτών στο πολιτικό σύστημα.
Για παράδειγμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η κοινή αγροτική πολιτική δεν προστατεύει το κλίμα. Το πρόβλημα είναι μεγάλο στον κτηνοτροφικό τομέα και στο εμπόριο κρέατος. Από το ένα μέρος συνεχίζουν να εκπέμπονται μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα και από το άλλο η πλειοψηφία των πολιτών ταυτίζει την ευημερία με την κατανάλωση κρέατος. Η λύση όμως είναι η μείωση της παραγωγής και κατανάλωσης κρέατος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απασχόληση (π.χ. μετεκπαίδευση και απασχόληση σε άλλους τομείς κ.λ.π.) και την οπτική των καταναλωτικών προτύπων, που διοχετεύονται μαζικά στις κοινωνίες και διαμορφώνουν στάσεις.
Ξαφνικά διαπιστώνεται, ότι η κατεύθυνση της κοινωνικής δυναμικής και η πολιτική της διαχείριση μέχρι τώρα δεν έχουν βιώσιμη προοπτική, εάν δεν γίνουν ζωτικής σημασίας βαθιές τομές στον τρόπο λειτουργίας των κοινωνιών, οι οποίες άπτονται του τρόπου ζωής και παράλληλα αμφισβητούν τα πρότυπα με αξιακό φορτίο, που καλλιεργούνται μαζικά, ενώ ταυτοχρόνως στοχεύουν στην διαμόρφωση λειτουργικών και βιώσιμων ισορροπιών στην πραγματικότητα.
Πολύ αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι η στάση των νεότερων γενιών απέναντι στα περιοριστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19), επειδή δεν συνάδουν με την οπτική του ατομικού ευδαιμονισμού, που καλλιεργείται συστηματικά. Οι αντιδράσεις μάλιστα μπορεί να πάρουν και βίαια χαρακτηριστικά με προέκταση την δημιουργία πολωτικού κοινωνικού κλίματος.
Αυτή η προοπτική θα διευρύνει την συρρίκνωση της κοινωνικής συνοχής, όσο προχωρούμε προς το μέλλον, διότι τα παγκόσμιας εμβέλειας προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται σε λειτουργικό χρόνο, επειδή το πολιτικό σύστημα είτε δεν διαθέτει τα κατάλληλα μεθοδολογικά εργαλεία για την ανάλυση και κατανόηση της σύγχρονης ταχύτατα εξελισσόμενης πραγματικότητας είτε θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στην πολιτική του επιρροή στους πολίτες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διαχείριση του προβλήματος της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών, διότι δεν αντιμετωπίζονται τα αίτια, που το δημιουργούν (π.χ. εκμετάλλευση των χωρών προέλευσης των προσφύγων από τις χώρες υποδοχής, μη ισορροπημένη ανάπτυξη σε πλανητικό επίπεδο κ.λ.π.).
Τόσο το πολιτικό σύστημα όσο και οι πολίτες, είτε ως ατομικά είτε ως συλλογικά υποκείμενα, επείγει να αναλάβουν τις ευθύνες, που τους αναλογούν και με την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης να ενεργοποιηθούν για την πρόσδωση βιώσιμης προοπτικής στο μέλλον.
Οι κοινωνικές αντιδράσεις σε πρώτη φάση θα είναι έντονες. Μπορούν όμως να αντιμετωπισθούν με την σφαιρική, μακρόπνοη ενημέρωση και τον ουσιαστικό πολιτικό διάλογο. Αν βέβαια ληφθούν υπόψη οι «λεκτικές τσαχπινιές και μαγκιές» των ηγεσιών των ελληνικών κομμάτων στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής λειτουργίας, τότε μόνο απαισιόδοξες σκέψεις κυριαρχούν.
Ίσως είναι σκόπιμο να δυναμώσει η κοινωνία πολιτών και να ηγηθεί του κοινωνικού διαλόγου. Αυτό θα συμβάλλει στην μείωση του συγκρουσιακού κλίματος στο κοινωνικό πεδίο, στην έκφραση της κοινωνικής πλειοψηφίας ως συλλογικού υποκειμένου, ενώ παράλληλα θα βοηθήσει για την απαλλαγή του πολιτικού συστήματος από τις αγκυλώσεις του και την δρομολόγηση διαδικασιών για τον εκσυγχρονισμό του. Το θέμα είναι, εάν ο διαθέσιμος χρόνος είναι επαρκής.
Πηγή: metarithmisi.gr
