Η έξυπνη τεχνολογία πίσω από τα εμβόλια Pfizer / BioNTech και Moderna που ουσιαστικά λέει στα κύτταρά μας ποιες πρωτεΐνες πρέπει να παράγουν για να δημιουργήσουν αντισώματα κατά του Covid-19 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπιστεί πλήθος από ασθένειες
Της Νατάσας Μπαστέα
Η ιστορία του mRNΑ, βάσει του οποίου δημιουργήθηκε το πρώτο εμβόλιο για τον κορoναϊό, πιθανότατα δεν θα τελειώσει με τον Covid-19. Η δυναμική του εκτείνεται πολύ πέραν της πανδημίας και, ίσως, λένε επιστήμονες, είναι η «ιατρική επανάσταση» που θα φέρει τις λύσεις για πολλές από τις σοβαρές ασθένειες που μας ταλανίζουν.
Το συνθετικό mRNA, η έξυπνη τεχνολογία πίσω από τα εμβόλια Pfizer / BioNTech και Moderna – ο αγγελιαφόρος RNA που είναι «αντίγραφο» της συνταγής για την κατασκευή μιας πρωτεΐνης -, μπορεί να ακούγεται σαν νέα ανακάλυψη. Πριν από έναν χρόνο, σχεδόν κανένας στον κόσμο δεν ήξερε τι ήταν το εμβόλιο mRNA επειδή καμία χώρα στον κόσμο δεν το είχε εγκρίνει ποτέ. Μερικούς μήνες αργότερα, η ίδια τεχνολογία οδήγησε στις δύο ταχύτερες δοκιμές εμβολίων στην ιστορία της επιστήμης.
Όμως, όπως τόσες άλλες ανακαλύψεις, και αυτή προετοιμαζόταν επί δεκαετίες. Έχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας από τα χρόνια της δεκαετίας του ’70, όταν η Καταλίν Καρικό, επιστήμονας από την Ουγγαρία, πρωτοστάτησε στην έρευνα mRNA. Ενδιάμεσα, στον αγώνα για την ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας, καταστράφηκαν αρκετές σταδιοδρομίες και χρεοκόπησαν πολλές εταιρείες.
Το όνειρο του mRNA επέζησε εν μέρει επειδή η βασική του αρχή ήταν απίστευτα απλή και όμορφη: το καλύτερο εργοστάσιο φαρμάκων στον κόσμο μπορεί να βρίσκεται μέσα στον καθένα μας.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε πρωτεΐνες σχεδόν για κάθε σωματική λειτουργία: το mRNA, o αγγελιαφόρος ριβονουκλεϊκού οξέος, λέει στα κύτταρά μας ποιες πρωτεΐνες πρέπει να παράγουν.
Με το επεξεργασμένο από τους ανθρώπους mRNA θα μπορούσαμε θεωρητικά να ελέγξουμε την κυτταρική μηχανική για να φτιάχνουμε σχεδόν οποιαδήποτε πρωτεΐνη. Θα μπορούσαμε να παραγάγουμε μαζικά μόρια που εμφανίζονται φυσικά στο σώμα για την επισκευή οργάνων ή τη βελτίωση της ροής του αίματος. Ή θα μπορούσαμε να ζητήσουμε από τα κύτταρά μας να «μαγειρέψουν» μια πρωτεΐνη εκτός μενού, την οποία το ανοσοποιητικό μας σύστημα θα μάθαινε να αναγνωρίζει ως εισβολέα και να καταστρέφει. Όλα αυτά, θεωρητικά.
Φέτος, μια ομάδα στο Πανεπιστήμιο Yale κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας μια παρόμοια τεχνολογία που βασίζεται σε RNA για τον εμβολιασμό κατά της ελονοσίας, ίσως της πιο μοιραίας ασθένειας στον κόσμο, καθώς σκοτώνει 400.000 άτομα κάθε χρόνο. Επειδή το mRNA είναι τόσο εύκολο στην επεξεργασία, η εταιρεία Pfizer ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να το χρησιμοποιήσει κατά της εποχικής γρίπης, η οποία μεταλλάσσεται συνεχώς και σκοτώνει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο. Η εταιρεία που συνεργάστηκε με την Pfizer πέρυσι, η BioNTech, αναπτύσσει εξατομικευμένες θεραπείες που θα δημιουργήσουν πρωτεΐνες κατά παραγγελία, οι οποίες σχετίζονται με συγκεκριμένους όγκους, για να διδάξουν στον οργανισμό να καταπολεμήσει τον καρκίνο σε προχωρημένα στάδια. Σε δοκιμές ποντικών, έχει αποδειχθεί ότι οι συνθετικές θεραπείες mRNA επιβραδύνουν και αντιστρέφουν τα αποτελέσματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας. «Είμαι απόλυτα πεπεισμένος, περισσότερο από πριν, ότι το mRNA μπορεί να αλλάξει τα πάντα», λέει στο «Atlantic» ο Τολντζλέμ Τουρετζί, επικεφαλής ιατρός της BioNTech.
Μιλάμε βέβαια για δισεκατομμύρια δολάρια. Οι υποσχέσεις του mRNA κυμαίνονται από τα ακριβά, ακόμα πειραματικά, φάρμακα έως εκείνα που θα είναι ευρείας λήψης αλλά μπορεί να προκαλέσουν κερδοσκοπικά φαινόμενα. Όμως η προηγούμενη χρονιά μάς θύμισε ότι η επιστημονική πρόοδος μπορεί να συμβεί ξαφνικά, έπειτα από μεγάλες περιόδους προετοιμασίας. «Στον κόσμο της επιστήμης, η τεχνολογία mRNA μπορεί να είναι η είδηση της χρονιάς», λέει ο Τζον Μασόλα, διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Εμβολίων στο Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων.
