Την τελευταία δεκαετία, οι αυταρχικοί σε όλο τον κόσμο έχουν τελειοποιήσει την τεχνική της «διαχειριζόμενης» ή «καθοδηγούμενης» δημοκρατίας. Στην Λευκορωσία, την Αίγυπτο, την Ρωσία, την Ουγκάντα, την Βενεζουέλα και αλλού, οι αυταρχικοί ηγέτες πραγματοποίησαν περιοδικές εκλογές για να ενισχύσουν τη νομιμοποίησή τους αλλά μονοπώλησαν τα ΜΜΕ, περιόρισαν την κοινωνία των πολιτών, και χειραγώγησαν κρατικούς θεσμούς και πόρους για να διασφαλίσουν ότι θα παραμείνουν στην εξουσία.
Ωστόσο, αυτές οι μέθοδοι δεν είναι ποτέ αλάνθαστες και η αποτελεσματικότητά τους έχει μειωθεί καθώς οι πολίτες έχουν γίνει πιο ενημερωμένοι και έχουν μάθει να λειτουργούν μέσα σε νόθα συστήματα. Ένας αυξανόμενος αριθμός αυταρχικών αναγκάστηκε έτσι να βασιστεί σε ολοένα και πιο έντονες μορφές καταστολής: εξακολουθούν να κάνουν περιοδικές εκλογές αφού οι λαοί τους τις περιμένουν, αλλά δεν προσποιούνται καν ότι αυτές οι κενές τελετουργίες είναι ελεύθερες ή δίκαιες. Το αποτέλεσμα ήταν ο πολλαπλασιασμός αυτών που θα μπορούσαν να ονομαστούν «δημοκρατίες ζόμπι» (zombie democracy) -οι ζωντανοί νεκροί των εκλογικών πολιτικών συστημάτων, αναγνωρίσιμες στη μορφή αλλά στερημένες από κάθε ουσία.
Καθώς οι αυταρχικοί έχουν περάσει από τις διαχειριζόμενες [δημοκρατίες] στις δημοκρατίες ζόμπι, έτσι και οι υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να εξελιχθούν. Ενώ μπορούσαν κάποτε να αντιμετωπίσουν την διαχειριζόμενη δημοκρατία με το να επιτίθενται σε συγκεκριμένες αυταρχικές τεχνικές -ας πούμε, τους περιορισμούς στην κοινωνία των πολιτών ή τις συλλήψεις δημοσιογράφων- πρέπει τώρα να πολεμήσουν την δημοκρατία ζόμπι με μια πιο μετωπική προσέγγιση, [μια προσέγγιση] που να στερεί από τους αυταρχικούς τη νομιμοποίηση που επιδιώκουν από τις εκλογικές παρωδίες.
ΕΡΠΟΝΤΑ ΖΟΜΠΙ
Οι παραδοσιακές δικτατορίες δεν προσποιούνται την δημοκρατία. Οι μοναρχίες της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων δεν μπαίνουν καν στον κόπο να διεξάγουν άμεσες εθνικές εκλογές. Ούτε το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα˙ οι συγγενείς του στην Κούβα, την Βόρεια Κορέα, και το Βιετνάμ˙ ή οι ανεπιφύλακτα αυταρχικές κυβερνήσεις της μετασοβιετικής Κεντρικής Ασίας: Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, και Ουζμπεκιστάν. Άλλα αυταρχικά καθεστώτα, όπως η στρατιωτική χούντα στη Μιανμάρ που σκότωσε εκατοντάδες διαδηλωτές και φυλάκισε χιλιάδες άλλους από τότε που κατέλαβε την εξουσία τον Φεβρουάριο, ανέτρεψαν εκλεγμένες κυβερνήσεις και απέρριψαν εντελώς την δημοκρατία.
Αλλά σε έναν αυξανόμενο αριθμό χωρών, οι κυβερνήσεις έχουν καλύψει την αυταρχική κυριαρχία τους με το ένδυμα της δημοκρατίας -μόνο για να βγάλουν αυτή την λεπτή μεταμφίεση σε σημείο ιλαρότητας τα τελευταία χρόνια. Ένα καλό παράδειγμα είναι η Ρωσία, η οποία έχει κινηθεί γρήγορα προς την κατάσταση της δημοκρατίας ζόμπι σε μεγάλο βαθμό λόγω των επαναλαμβανόμενων ελιγμών του ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι γύρω από την διαχειριζόμενη δημοκρατία του Κρεμλίνου. Το Κρεμλίνο είχε από καιρό κρατήσει την αντιπολίτευση υπό έλεγχο χειραγωγώντας την κοινή γνώμη μέσω της κυριαρχίας του στην κρατική τηλεόραση και σε άλλα μέσα ενημέρωσης. Αλλά ο Ναβάλνι απέφυγε τους ελέγχους της Μόσχας στην πληροφόρηση με το να δημιουργεί ντοκιμαντέρ για τις διεφθαρμένες συναλλαγές του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν που συγκέντρωσαν δεκάδες εκατομμύρια προβολές στο YouTube.
Αφού επέτρεψε στον Ναβάλνι να θέσει υποψηφιότητα για δήμαρχος της Μόσχας το 2013, οπότε εξασφάλισε το 23 % των ψήφων, το Κρεμλίνο απαγόρευσε στο κόμμα του καθώς και σε άλλα πραγματικά ανεξάρτητα κόμματα της αντιπολίτευσης να συμμετάσχουν στις εκλογές. Το 2019, ωστόσο, ο Ναβάλνι παρέκαμψε αυτόν τον περιορισμό ενθαρρύνοντας τους Ρώσους να ψηφίσουν υποψηφίους από τα υποταγμένα ψευδο-αντιπολιτευτικά κόμματα που το Κρεμλίνο είχε επιτρέψει -μια στρατηγική «έξυπνης ψηφοφορίας» που είχε ως στόχο να υποσκάψει το κυβερνών κόμμα της Ενωμένης Ρωσίας. Οι ρωσικές Αρχές απάντησαν διώχνοντας τον Ναβάλνι σε μια ποινική εξορία, επιδιώκοντας να ποινικοποιήσουν ως «εξτρεμιστή» κάθε υποψήφιο που τον υποστήριζε, και κατηγορώντας ορισμένα από τα υπόλοιπα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης της χώρας ως «ξένους πράκτορες». Η Ρωσία θα συνεχίσει να διεξάγει εκλογές, αλλά χωρίς καν την προσποίηση μιας πραγματικής αντιπολίτευσης ή μιας ελεύθερης δημόσιας συζήτησης.
Οι ιδεολογικοί σύντροφοι του Πούτιν στην Λευκορωσία και την Ουγγαρία έχουν οδηγήσει τις χώρες τους σε παρόμοιο δρόμο προς την δημοκρατία ζόμπι στην Ευρώπη. Όντας στην εξουσία από το 1994, ο Λευκορώσος πρόεδρος, Αλεξάντρ Λουκασένκο, βασίστηκε σε περιορισμούς στα μέσα ενημέρωσης και την κοινωνία των πολιτών για να διατηρήσει τον αυστηρό έλεγχο της χώρας του. Όταν επεδίωξε μια έκτη θητεία το 2020, πιθανότατα υπέθεσε ότι θα έφτανε σε μια εύκολη νίκη μετά την σύλληψη των κύριων υποψηφίων της αντιπολίτευσης. Αλλά το κοινό συσπειρώθηκε γύρω από την Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια, την σύζυγο ενός από τους φυλακισμένους πολιτικούς της αντιπολίτευσης, αναγκάζοντας τον Λουκασένκο να καταφύγει σε κραυγαλέα εκλογική νοθεία και μαζικές συλλήψεις και βασανιστήρια διαδηλωτών. Αργότερα, η κυβέρνησή του άσκησε δίωξη σε επικριτικούς δημοσιογράφους και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εκκαθάρισε δεκάδες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. Έφτασε, μάλιστα, στο σημείο να εξαναγκάσει σε προσγείωση μια εμπορική πτήση για να συλλάβει έναν κορυφαίο παράγοντα της αντιπολίτευσης.
Η Ουγγαρία έχει ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο προς την δημοκρατία ζόμπι. Αφού ήρθε για δεύτερη φορά στην εξουσία το 2010, ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν ανέλαβε τον έλεγχο πολλών μέσων ενημέρωσης της χώρας, αντικατέστησε ανεξάρτητους δικαστές με επιλεγμένους, επέβαλε περιορισμούς σε ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, χειραγώγησε εκλογικές περιφέρειες, και χρησιμοποίησε δημόσια κεφάλαια για να διατηρήσει μια μεγάλη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Αλλά η στρατηγική του Όρμπαν άρχισε να αποτυγχάνει το 2019, όταν το κόμμα του έχασε τις τοπικές εκλογές σε πολλές μεγάλες πόλεις. Τώρα, αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο το κόμμα του να χάσει τις βουλευτικές εκλογές του επόμενου έτους από μια ενωμένη αντιπολίτευση, ο Όρμπαν προχωρά για να διασφαλίσει ότι το κόμμα του θα ελέγξει το κράτος ανεξάρτητα από το ποιος θα είναι στην κυβέρνηση. Το κόμμα του έχει πάρει ήσυχα τον έλεγχο των διοικητικών συμβουλίων που διοικούν πολλούς κρατικούς θεσμούς και δημιουργεί θεμέλια που διοικούνται από πιστούς που θα ελέγχουν πολλούς κρατικούς πόρους και θα λειτουργούν πέρα από την εποπτεία του νομοθετικού σώματος.
Η δημοκρατία ζόμπι έχει επίσης ριζώσει στην Λατινική Αμερική, ιδίως στην Βενεζουέλα και τη Νικαράγουα. Αφότου το κυβερνών κόμμα του Βενεζουελάνου αυταρχικού Νικολάς Μαδούρο έχασε τις κοινοβουλευτικές εκλογές το 2015, χρησιμοποίησε τον έλεγχό του στις εκλογικές και δικαστικές Αρχές για να διασφαλίσει ότι οι μελλοντικές εκλογές δεν θα είναι ούτε ελεύθερες ούτε δίκαιες. Το Ανώτατο Δικαστήριο επέτρεψε στους υποστηρικτές της κυβέρνησης να καταλάβουν κόμματα της αντιπολίτευσης, και οι δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν ηγέτες της αντιπολίτευσης και κακοποίησαν τους υποστηρικτές τους για να εξαλείψουν την πιθανότητα νίκης της αντιπολίτευσης. Σε απάντηση στην διεθνή πίεση, η κυβέρνηση του Maduro διόρισε πρόσφατα δύο αξιωματούχους που συνδέονται με την αντιπολίτευση στο Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο της χώρας, αλλά απομένει να φανεί αν αυτή η παραχώρηση θα βελτιώσει ουσιαστικά τις εκλογικές συνθήκες.
Στη Νικαράγουα, ο πρόεδρος Ντανιέλ Ορτέγκα επίσης έγινε σταθερά όλο και πιο αυταρχικός. Όταν ξέσπασαν μεγάλης κλίμακας διαμαρτυρίες ενάντια στην διακυβέρνησή του το 2018, η κυβέρνησή του απάντησε με δολοφονική καταστολή: η αστυνομία και βαριά οπλισμένες φιλοκυβερνητικές ομάδες πραγματοποίησαν βάναυση καταστολή διαδηλωτών, η οποία άφησε περισσότερους από 300 νεκρούς και 2.000 τραυματίες. Η κυβέρνηση συνέλαβε εκατοντάδες ακόμη και προχώρησε σε άλλο ένα κύμα συλλήψεων ενόψει των προεδρικών εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για τον Νοέμβριο του τρέχοντος έτους. Συνελήφθησαν επτά προεδρικοί υποψήφιοι και τουλάχιστον 20 επικριτές, αφήνοντας τον Ορτέγκα να κατεβαίνει [στις εκλογές] για την τέταρτη συνεχόμενη θητεία του ουσιαστικά χωρίς αντίσταση.
Ούτε η Μέση Ανατολή και η Αφρική έχουν ξεφύγει από τη μάστιγα της δημοκρατίας ζόμπι. Αφότου η κυβέρνηση συνασπισμού του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχασε τις δημοτικές εκλογές το 2019 από υποψηφίους που προήλθαν από έναν συνασπισμό της αντιπολίτευσης, ο Ερντογάν κλιμάκωσε τις επιθέσεις του σε ένα φιλοκουρδικό κόμμα που υποστήριζε υποψηφίους της συμμαχίας, απομακρύνοντας και φυλακίζοντας τους δημάρχους του, δίνοντας πράσινο φως σε ένα δικαστήριο για να κλείσει το κόμμα, και διπλασίασε τις προσπάθειές του για να εμποδίσει τον χαρισματικό πρώην συμπρόεδρο του [κόμματος], Σελαχατίν Ντεμιρτάς, να βγει από το κελί της φυλακής όπου έχει περάσει τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Αντιμέτωπος με τη μείωση της δημόσιας υποστήριξης, ο Ερντογάν προσπάθησε να διαλύσει τα ανεξάρτητα ΜΜΕ και να ασκήσει έλεγχο στα δικαστήρια. Ο συνασπισμός του φαίνεται επίσης ότι ετοιμάζεται να τροποποιήσει την εκλογική νομοθεσία και τον νόμο για τα πολιτικά κόμματα χωρίς να συμβουλευτεί άλλα κόμματα, προκαλώντας ανησυχίες ότι οι εκλογές του 2023 θα είναι κάτι λιγότερο από δίκαιες.
Στην Αίγυπτο, ο στρατηγός Abdel Fattah el-Sisi που έγινε πρόεδρος και η στρατιωτική χούντα του προσπάθησαν να αποκλείσουν την πιθανότητα μιας νίκης από ένα ανεξάρτητο κόμμα όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα (η οποία κέρδισε τις τελευταίες δίκαιες προεδρικές εκλογές το 2012) επιβάλλοντας την πιο κατασταλτική διακυβέρνηση στην σύγχρονη ιστορία της χώρας: κλείσιμο ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, παρενοχλήσεις ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, και φυλάκιση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων. Το 2018, ο Σίσι επανεξελέγη με ένα επίσημο -και γελοίο- 97% των ψήφων. Ο πρόεδρος της Ουγκάντας, Yoweri Museveni, εν τω μεταξύ, επανεκλέχθηκε νωρίτερα φέτος με ένα λιγότερο επιβλητικό 58,6% των ψήφων, αλλά μόνο αφού οι δυνάμεις ασφαλείας του συνέλαβαν τον κύριο αντίπαλό του και κακοποίησαν και σκότωσαν πολλούς από τους υποστηρικτές του.
Τέλος, το Χονγκ Κονγκ έχει επίσης πάρει μερικά από τα χαρακτηριστικά μιας δημοκρατίας ζόμπι. Μια εκλογική διαδικασία που επέτρεπε στα υπέρ του Πεκίνου εκλογικά σώματα να επιλέξουν τα μισά από τα μέλη του κυβερνώντος Νομοθετικού Συμβουλίου είχε μακράν εγγυηθεί μια πλειοψηφία υπέρ της ηπειρωτικής χώρας. Αλλά μετά από μια συντριπτική νίκη στις δημοτικές εκλογές του 2019 εν μέσω μεγάλης κλίμακας διαμαρτυριών, οι φιλοδημοκρατικοί υποψήφιοι απείλησαν για λίγο ότι θα επικρατήσουν στις επόμενες εκλογές του Νομοθετικού Συμβουλίου χρησιμοποιώντας ένα άτυπο προκριματικό σύστημα. Ωστόσο, οι συμμετέχοντες σε αυτό το σύστημα διώκονται τώρα, και όλες οι δραστηριότητες της αντιπολίτευσης έχουν διακοπεί βάσει ενός αυστηρού νόμου εθνικής ασφάλειας που επιβλήθηκε από το Πεκίνο.
Η ΑΧΙΛΛΕΙΟΣ ΠΤΕΡΝΑ ΤΩΝ ΑΥΤΑΡΧΙΚΩΝ
Το πρόβλημα των δημοκρατιών ζόμπι έγινε τόσο έντονο που οι κυβερνήσεις που δεσμεύτηκαν να προωθήσουν την πραγματική δημοκρατία χρειάζονται μια στρατηγική για την αντιμετώπισή του. Για δεκαετίες, η τυπική απάντηση στις διαχειριζόμενες δημοκρατίες ήταν να επιτίθενται στα εργαλεία εκλογικής χειραγώγησης ένα προς ένα -να καταδεικνύουν την λογοκρισία, να αντιτίθενται στους περιορισμούς για την κοινωνία των πολιτών, ή να υπερασπίζονται τα δικαιώματα των υποψηφίων της αντιπολίτευσης- ώστε να ωθήσουν αυτές τις κυβερνήσεις πίσω προς την ευρύτερη συμμετοχή των πολιτών, τα χωρίς περιορισμούς μέσα ενημέρωσης, την δικαστική ανεξαρτησία, και τις ελεύθερες και δίκαιες εκλογές.
Αλλά η αντιμετώπιση των δημοκρατιών ζόμπι απαιτεί μια πιο ολιστική προσέγγιση. Οι ηγέτες τους παραιτήθηκαν από το να διαχειρίζονται την λαϊκή γνώμη υπέρ του να την συντρίψουν, αλλά ακόμη και οι χειρότερες δημοκρατίες ζόμπι βασίζονται σε κάποιο βαθμό λαϊκής συναίνεσης, όσο εξαναγκασμένη κι αν είναι. Αυτό δίνει σε όσους επιδιώκουν να προωθήσουν την πραγματική δημοκρατία ένα σημείο μόχλευσης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες ομοϊδεάτες δημοκρατίες θα πρέπει να συνεχίσουν να καταγγέλλουν την λογοκρισία και άλλες καταχρηστικές τακτικές που χρησιμοποιούν οι δημοκρατίες ζόμπι για να σιωπήσουν τους επικριτές τους, καθώς και τους πολιτικούς και νομικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιούν για να στερήσουν την δημοκρατία από το νόημά της. Θα πρέπει επίσης να σταματήσουν να παρέχουν τροφή στους ηγέτες των δημοκρατιών ζόμπι, είτε πρόκειται για στρατιωτική βοήθεια και πωλήσεις όπλων των ΗΠΑ στον Sisi είτε για επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Orban.
Αλλά οι χώρες που επιδιώκουν να προωθήσουν την γνήσια δημοκρατία θα πρέπει να προχωρήσουν ένα βήμα παραπέρα και να χτυπήσουν τους ηγέτες των δημοκρατιών ζόμπι εκεί που πονάει περισσότερο -εκθέτοντας την διαφθορά και την ιδιοτέλεια που στηρίζουν τα καθεστώτα τους. Επειδή οι δημοκράτες ζόμπι δεν εμπιστεύονται πλέον ούτε καν ένα χειραγωγημένο κοινό για να τους υποστηρίξει, βασίζονται όλο και περισσότερο σε πιστούς στον στρατό και στον ιδιωτικό τομέα για να στηρίξουν την κυριαρχία τους. Αλλά οι στρατηγοί και οι ολιγάρχες σπάνια είναι πραγματικά πιστοί στην δημοκρατία ζόμπι. Η πίστη τους πρέπει να εξαγοράζεται μέσω της εκτροπής δημόσιων κεφαλαίων, κάτι που είναι η αχίλλειος πτέρνα των αυταρχικών.
Οι δημοκρατικές κυβερνήσεις πρέπει να επισημάνουν τους τρόπους με τους οποίους οι ηγέτες των δημοκρατιών ζόμπι προωθούν τα ιδιοτελή συμφέροντά τους σε βάρος του δημοσίου. Ο Σίσι και ο Όρμπαν άφησαν αμφότεροι ετοιμόρροπα τα δημόσια νοσοκομεία ενώ ξεπληρώνουν τους πιστούς τους. Το Κρεμλίνο επέτρεψε σε φιλικούς του δισεκατομμυριούχους ολιγάρχες να ευδοκιμήσουν, μειώνοντας τις συντάξεις και αφήνοντας τους μισθούς να βαλτώσουν. Ο Μαδούρο πλήρωσε τον στρατό ενώ ο λαός της Βενεζουέλας υφίσταται ανθρωπιστική κρίση. Παρόμοιες επικρίσεις θα μπορούσαν να γίνουν στους περισσότερους ηγέτες των δημοκρατιών ζόμπι.
Δυστυχώς, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, έχασε την ευκαιρία να σφυροκοπήσει τον Πούτιν για την διεφθαρμένη ιδιοτέλειά του στην σύνοδο κορυφής μεταξύ των δύο ηγετών στην Γενεύη τον Ιούνιο. Ο Μπάιντεν είπε αργότερα ότι μίλησε στον Πούτιν «για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», αλλά εκτός από μια σύντομη αναφορά στον Ναβάλνι, δεν υπάρχει δημόσια καταγραφή για όσα είπε. Αυτό σημαίνει ότι ο ρωσικός λαός δεν άκουσε τον Μπάιντεν να επικρίνει τον Πούτιν και τους ολιγάρχες φίλους του ότι πλούτισαν με την ιδιοποίηση κρατικών πόρων και στην συνέχεια καταστρέφοντας την δημοκρατία της χώρας, ώστε να μην χρειάζεται να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους.
Ο Μπάιντεν έκανε καλύτερη δουλειά για να αναδείξει την διαφθορά της κουβανικής κυβέρνησης, μετά την έναρξη των εθνικών δημοκρατικών διαδηλώσεων νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Κατηγόρησε δημόσια τους αυταρχικούς ηγέτες της Κούβας ότι «πλουτίζουν τους εαυτούς τους» αντί να προστατεύουν τον λαό από «την πανδημία και από τις δεκαετίες καταστολής και οικονομικής ταλαιπωρίας στις οποίες έχει υποβληθεί». Αυτού του είδους η έντονη κριτική αντηχεί πολύ περισσότερο στους πολίτες των αυταρχικών χωρών από όσο μια επιπόλαιη σημείωση σχετικά με τα «ανθρώπινα δικαιώματα» που αναφέρθηκε ιδιωτικά.
Ο καλύτερος τρόπος υπονόμευσης των δημοκρατιών ζόμπι είναι να καταδειχθεί ότι οι ηγέτες τους αδιαφορούν για τα κοινά που προσποιούνται ότι υπηρετούν. Ναι, οι αυταρχικοί μπορούν να καταφύγουν στην βία για να προσκολληθούν στην εξουσία, αλλά αυτό είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι. Ακόμα και οι πιο αφοσιωμένοι δικτάτορες δυσκολεύονται να παραμείνουν [στην εξουσία] όταν το κοινό τους έχει στραφεί εντελώς εναντίον τους. Για να επιταχύνουν τον ερχομό τέτοιων εκτιμήσεων, ο Μπάιντεν και άλλοι δημοκρατικοί ηγέτες πρέπει να τονίσουν πώς, στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν την εξουσία, οι ηγέτες των δημοκρατιών ζόμπι έχουν εγκαταλείψει εντελώς τον λαό τους.
Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/americas/2021-07-28/age-zombie-d…
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition
Πηγή: foreignaffairs.gr
