Του Λάμπρου Γ. Ροϊλου*
Ερωτήματα: Το «Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν» των Ταλιμπάν του 2021, θα γίνει μόνιμη κυβερνητική οντότητα που θα κυβερνά την χώρα; Ή μήπως θα επακολουθήσει εμφύλιος που προηγήθηκε τα έτη πριν την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν το 1996; Θα διατηρηθούν οι τρομοκρατικοί θύλακες της αλ Κάιντα και του Ισλαμικού κράτους του Khorasan (ISIS-K); Ποια προβλέπεται να είναι η σχέση αυτών με τους Ταλιμπαν;
Εισαγωγικά, είναι χρήσιμο να συνοψίσουμε ορισμένα ιστορικά δεδομένα των τελευταίων 40 ετών, που οδήγησαν στην γέννηση και την πρόσφατη επικράτηση του κινήματος των Ταλιμπάν.
Το 1979 ο σοβιετικός στρατός εισέβαλε στο Αφγανιστάν για να υπερασπιστεί το τότε κομμουνιστικό κυβερνητικό καθεστώς. Οι σοβιετικοί επί 10 χρόνια πολεμούσαν τους στασιαστές Αφγανούς Μουζαχεντίν («είναι αυτοί που μετέρχονται την Τζιχάντ») που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων ήταν και ο μπιν Λάντεν.
Με την αποχώρηση των σοβιετικών, ιδρύεται το κίνημα των Ταλιμπάν το 1990. Το 1992 οι Μουζαχεντίν καταλαμβάνουν την Καμπούλ και στον εμφύλιο πόλεμο που ακολουθεί οι Ταλιμπάν υπερισχύουν το 1996, και μέχρι το 2001 είναι κυρίαρχοι/ κυβερνήτες της χώρας. Το γεγονός της άρνησης τους να παραδώσουν τον μπιν Λάντεν και την αλ Κάιντα μετά το κτύπημα στους δίδυμους πύργους, προκαλεί την εισβολή των ΗΠΑ και των Νατοϊκών δυνάμεων που νικούν τους Ταλιμπάν (με την βοήθεια της Αφγανικής «Βόρειας συμμαχίας») και τους εκδιώκουν. Προσωρινά όμως, γιατί αυτοί σε βάθος εικοσαετίας ανασυντάσσονται με ορμητήριο το Πακιστάν και εξαπολύουν ανταρτοπόλεμο στον οποίον ως γνωστόν υπερισχύουν, με την άνευ όρων παράδοση και διάλυση των κυβερνητικών στρατευμάτων και τη γνωστή πρόσφατη άτακτη αποχώρηση ΗΠΑ και ΝΑΤΟ την 31/8/2021.
Η κυβέρνηση Τραμπ μετά από εικοσαετή παραμονή των ΗΠΑ στη χώρα είχε συμφωνήσει με τους Ταλιμπάν την αποχώρηση των Αμερικανών στρατιωτών για τον Μάιο (που αργότερα ανεβλήθη για τις 31/8/2021) έναντι της δέσμευσης των Ταλιμπάν ότι δεν θα επιτρέψουν στο έδαφός τους τρομοκρατικές οργανώσεις τύπου αλ Κάιντα.
Μπορούσε όμως αυτό να υλοποιηθεί στην πράξη;
Ο ρόλος του δικτύου Haqqani:
Τα ιστορικά και πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι οι Ταλιμπάν έχουν ενσωματώσει αξιωματούχους και δυνάμεις του δικτύου Haqqani (network) το οποίο έχει ιστορικά και στο πρόσφατο παρελθόν αλλά και παρόν συνδέσμους με το ISIS-K (Ισλαμικό κράτος του Κορασάν- παρακλάδι του Ισλαμικού κράτους Ιράκ και Συρίας) με περιοχή δράσης στο Αφγανιστάν και περιοχές του Πακιστάν. Αλλά είναι και σύμμαχος με την αλ Κάιντα, και σύμφωνα με τον ΟΗΕ αποτελεί «τον πρωταρχικό σύνδεσμο» μεταξύ των Ταλιμπάν και της αλ Κάιντα. Το δίκτυο Haqqani κατηγορείται για μερικές από τις πιο φονικές επιθέσεις του 20τους πολέμου στο Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένου του θανάτου και τραυματισμού εκατοντάδων αμερικανικών στρατιωτών και ότι το δίκτυο συνδέεται με τις υπηρεσίες κατασκοπίας του Πακιστάν (I.S.I. of Pakistan) οι οποίες βοήθησαν το δίκτυο αυτό, την αλ Κάιντα, τον μπιν Λάντεν και τους Ταλιμπάν να επιβιώσουν στο έδαφος του Πακιστάν και να επανέλθουν αντιμαχόμενοι τα Αμερικανικά και τα Νατοϊκά στρατεύματα στο Αφγανιστάν.
Επικεφαλής του δικτύου Haqqani είναι σήμερα ο Sirajuddin Haqqani γιος του ιδρυτή του δικτύου Jalaluddin Haqqani που είχε διατελέσει μαχητής και υπουργός των Μουζαχεντίν (1992), αλλά μετέπειτα έγινε σύμμαχος και υπουργός των Ταλιμπάν (1996). Στην νέα κυβέρνηση του Ισλαμικού Εμιράτου 2021 ο ο Sirajuddin Haqqani διορίστηκε υπουργός εσωτερικών. Σε αυτό το δίκτυο και στον θείο του αρχηγού του Khalil Al R. Haqqani (-τον επικυρηγμένο από τις ΗΠΑ για 5.000.000 δολλάρια-), ανατέθηκε τον Αύγουστο 2021 η ασφάλεια της Καμπούλ! Αποτέλεσμα, το κτύπημα με βομβιστές αυτοκτονίας του ISIS-K στο αεροδρόμιο της στις 26/8/21 με 72 νεκρούς, μεταξύ των οποίων 13 Αμερικανοί πεζοναύτες και 150 τραυματίες . Γεγονός που έκανε τον βετεράνο Άγγλο διπλωμάτη I.Roberts να πει ότι «βάλανε την αλεπού να φυλάει το κοτέτσι!».
Να σημειωθεί ότι οι Ταλιμπάν προέρχονται από την φυλή Παστούν που αποτελεί την πλειονότητα του λαού του Αφγανιστάν αλλά και σημαντικού τμήματος του Πακιστανικού λαού.
Επίσημα η Πακιστανική κυβέρνηση αρνείται κάθε ανάμειξη και οι ΗΠΑ δεν τολμούν να τα βάλουν με μια πυρηνική δύναμη.
Τις μέρες αυτές του Σεπτεμβρίου 2021 διεξάγεται μεγάλη μάχη στο Παντσίρ μεταξύ των Ταλιμπάν και των δυνάμεων υπό τον Α. Μασούντ, τελευταίο προπύργιο οπαδών του κοσμικού Αφγανιστάν που ήταν στην εξουσία τα τελευταία χρόνια. Διαπιστωμένος σύμμαχος των Ταλιμπάν στον αγώνα αυτόν είναι η αλ Κάιντα!!
Συμπερασματικά λοιπόν υπάρχουν σαφείς διασυνδέσεις/συμμαχίες μεταξύ Ταλιμπάν, αλ Κάιντα και ISIS-K μέσω του δικτύου Haqqani.
Αυτά είναι δυνατόν να μην τα ήξερε η κυβέρνηση Τραμπ; από τις μυστικές της υπηρεσίες; Φαίνεται όμως ότι για το θεαθήναι (κοινή γνώμη/ προσχήματα) συμφώνησαν με τους Ταλιμπάν σαν αντάλλαγμα της αποχώρησης την εγγύηση ότι δεν θα επιτρέψουν στο μέλλον τρομοκράτες στο έδαφός τους τύπου αλ Κάιντα! (Επιπλέον βέβαια της υπόσχεσης να μην χτυπήσουν Αμερικανικές δυνάμεις μέχρι την αποχώρησή τους.) Προφανώς γνωρίζοντας οι Αμερικανοί ότι οι Ταλιμπάν δεν θα τηρήσουν ή ότι δεν θα μπορούν να τηρήσουν τη δέσμευσή τους αυτή.
Οι εκπρόσωποι όμως του ISIS-K δημόσια δηλώνουν ότι θεωρούν τους Ταλιμπάν προδότες του Ισλάμ γιατί δεν εφαρμόζουν όπως πρέπει τον αυστηρό νόμο της Σαρία, θέλοντας να επιδείξουν οι Ταλιμπάν προς την Δύση ένα πιο μοντέρνο/ προοδευτικό πρόσωπο από την αρχική διακυβέρνηση τους των ετών 1996-2001, ιδίως όσον αφορά τη μεταχείριση των γυναικών. Διαδηλώνουν μάλιστα ότι για αυτόν το λόγο ο φόνος Ταλιμπάν από τους μαχητές του ISIS-K είναι μια θεμιτή, αν όχι επιβεβλημένη ενέργεια. Πώς όμως εξηγούνται οι πιο πάνω αντιφάσεις;
Ο Sajjam Gohel ο διευθυντής διεθνούς ασφάλειας του ιδρύματος Asia-Pacific Foundation δίνει την εξήγηση του:
«Ο άγριος ρεαλισμός της τρομοκρατίας και της πολιτικής στο Αφγανιστάν δεν είναι μια κατάσταση μαύρου/άσπρου. Οργισμένοι εχθροί, μπορούν να μάχονται αλλήλους τη μια μέρα και να συνεργάζονται για το κοινό όφελος τους την άλλη μέρα. Αυτές οι ομάδες (το δίκτυο Haqqani, η αλ Κάιντα, το ISIS-K και οι Ταλιμπάν) εμπλέκονται και διασυνδέονται μεταξύ τους. Η φυλετική και συγγενική τους δέσμοί εξασφαλίζουν ότι οι ιδεολογικές διαφορές τους δεν προκαλούν μόνιμες συγκρούσεις».
Η μελέτη κοινών σημείων και διαφορών του Ισλαμικου Εμιρατου και του Ισλαμικού κράτους (isis) του Ιράκ-Συρίας που «ανθισε» τα ετη 2014-2016, ίσως επιτρέψουν κάποια συμπεράσματα για την πιθανή εξέλιξη του Εμιράτου:
Αυτά που συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία του Χαλιφάτου του ISIS ήταν αφενός το κενό/έλλειμμα εξουσίας στο Ιράκ μετά την εισβολή των ΗΠΑ και την κατάλυση του Σουνιτικού καθεστώτος του Σαντάμ (ιδίως μετά την αποχώρηση των Αμερικανικών στρατευμάτων), και αφετέρου το παρόμοιο κενό/έλλειμμα εξουσίας στην Συρία με την έκρηξη εμφυλίου των επαναστατημένων Συριακών στρατιωτικών οργανώσεων (με υποστήριξη των ΗΠΑ) κατά του υποστηριζόμενου από την Ρωσία, το Ιράν και την Χεζμπολάχ καθεστώτος του Μπασάρ Άσαντ.
Παρόμοιο κενό δημιουργείται και στη σημερινή κατάσταση του Αφγανιστάν.
Η ύπαρξη κυβέρνησης και ενός διοικητικού ελέγχου μέσω αυτής του συνόλου ενός κράτους (Αφγανιστάν) το οποίο προϋποθέτει και νόμιμες ως επί το πλείστον οικονομικές/ εμπορικές συναλλαγές με ξένα κράτη. (Aνεξάρτητα βεβαίως από την παράλληλη παραγωγή και παράνομη διακίνηση του οπίου που ανέρχεται στο , 70% της παγκόσμιας). Η αναμενόμενη ύπαρξη σωμάτων ασφαλείας και λοιπών διοικητικών/ λειτουργικών δομών στο νέο Εμιράτο. Όλα αυτά που συνιστούν μια κυβερνητική δομή (αν εξελιχθεί βέβαια σε τέτοια ) έρχεται σε αντίθεση με το κράτος του ISIS, το οποίο λειτουργούσε μόνον ως στρατός κατοχής σε μεγάλα τμήματα του Ιράκ και Συρίας και όχι ως κρατικού τύπου κυβέρνηση μιας συνολικής επικράτειας.
Ο σκοπός του ISIS και τον παρακλαδιών του όπως και του ISIS-K διέφερε και διαφέρει από αυτό των Ταλιμπάν. Στόχευε σε πλήγματα και στο εξωτερικό, καθώς και σε μεγαλύτερη εγκληματική αντιμετώπιση του κατεχόμενου λαού και τόπου κατοχής συγκριτικά με αυτήν των Ταλιμπάν.
Έτσι, έστω και αν φαίνεται οξύμωρο αν το κράτος των Ταλιμπάν μπορέσει να καθιερωθεί σαν διακυβέρνηση, θα μπορούσε να αποτρέψει την εις το μέλλον δημιουργία ενός ISIS στο Αφγανιστάν στις διαστάσεις και σημασία που εξέλαβε στο Ιράκ και στη Συρία. Στα πλαίσια βέβαια του αξιώματος: «Το μη χείρον βέλτιστον».
Λόγω όμως των πιο πάνω διασυνδέσεων του και συμμαχιών με την αλ Κάιντα και το ISIS-K ούτε θα θέλει, ούτε θα μπορέσει να αποτρέψει την ύπαρξη θυλάκων επιρροής/ κατοχής των τρομοκρατικών αυτών οργανώσεων.
Εναλλακτικά μπορεί να ξεσπάσει εμφύλιος όπως την περίοδο 1990-96, όταν την κυβέρνηση των Μουζαχεντίν διαδέχθηκαν οι Ταλιμπάν.
Η κατάσταση και οι εξελίξεις διαχρονικά στη Μ. Ανατολή ήταν πάντα ρευστές, εκείνο όμως που φαίνεται βέβαιο είναι ότι οι ΗΠΑ δεν θα ξανατολμήσουν μια -μετά από πόλεμο- κατοχή της χώρας αυτής ή άλλης στην περιοχή. Χειρουργικά, εξοντωτικά χτυπήματα ναι, όχι όμως κάτι περισσότερο.(Δύσκολα μάλιστα χωρίς πρεσβεία ή άλλο επιτόπιο τρόπο ενημέρωσης.)
Ήδη στο Αφγανιστάν η Κίνα ανοίγει την αγκαλιά της για το αξίας ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων υπέδαφος της για στοιχεία όπως το λίθιο κ.λπ. πολύτιμα ορυκτά, που θα πάνε παρέα με το άνοιγμα «του δρόμου του μεταξιού». Οι Κινέζοι επενδυτές (παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην Κίνα οι μουσουλμάνοι Ουιγουΐροι) θα είναι σαφώς πιο αποδεκτοί συγκριτικά με τους μισητούς Δυτικούς κατακτητές (αλλά και τους Ρώσους/Σοβιετικούς πρώην αντιπάλους) από τους Αφγανούς κυβερνώντες.
Όλα αυτά την στιγμή που Ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις ανά τον κόσμο (βλ. Λιβύη, Μοζαμβίκη, Κογκό κλπ) με την πρόσφατη νίκη των Ταλιμπάν θα πάρουν τα πάνω τους.
Δυτικοί, γρηγορείτε και προφυλαχθείτε!
Μην ξεχνάτε ότι το ISIS το 2014 προσήλκυσε τουλάχιστον 30.000 μαχητές από 80 διαφορετικές χώρες στον στρατό του, καθώς και αναρίθμητους «μοναχικούς λύκους».
Για τους βομβιστές αυτοκτονίας, η ζωή στη γη είναι μια εφήμερη, σύντομη δοκιμασία, που εύκολα θυσιάζεται για την ηδονή που προκαλεί η σκέψη της σφαγής των απίστων και των παρθένων που τους περιμένουν ανάμεσα σε βουνά από πιλάφια, στον φανταστικό παράδεισο που τους έχουν τάξει οι δάσκαλοί τους Ιμάμηδες και Μουφτήδες.
*συντ. δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω, συγγραφέας, ερευνητής.
