Του Δημήτρη Κούρκουλα
ΤΑ ΝΕΑ 28-02-2022
Δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητη η δημόσια δήλωση του εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), (International Criminal Court – ICC) μια μόλις ημέρα μετά τη ρωσική εισβολή με την οποία προειδοποίησε όλους όσους εμπλέκονται στις εχθροπραξίες στο έδαφος της Ουκρανίας ότι το διεθνές αυτό δικαστήριο μπορεί να ασκήσει τη δικαιοδοσία του και να εξετάσει οποιαδήποτε ποινικά κολάσιμη πράξη εγκλημάτων πολέμου που θα τελεσθούν στο ουκρανικό έδαφος. Ακόμα και πολίτες χωρών που δεν έχουν προσχωρήσει στο ΔΠΔ, όπως η Ρωσία, δεν εξαιρούνται από την ποινική του δικαιοδοσία.
Ο καταστατικός χάρτης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου υπεγράφη το 1998 στη Ρώμη και το Δικαστήριο άρχισε να λειτουργεί στη Χάγη το 2003. Πρόκειται για ένα ιστορικό βήμα προόδου προς την κατεύθυνση της εδραίωσης της διεθνούς νομιμότητας που επιτεύχθηκε χάρις στις συντονισμένες προσπάθειες ιδίως της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η εκδίκαση των περιπτώσεων εγκλημάτων κατά τη διάρκεια των γιουγκοσλαβικών πολέμων έγινε από ένα ad hoc δικαστήριο που συστήθηκε με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας το 1993, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία, γνωστό με το ακρωνύμιο ICTY. Η διεθνής εμπειρία που προέκυψε από τη δικαστική καταδίωξη των εγκληματιών της πρώην Γιουγκοσλαβίας οδήγησε στο συμπέρασμα ότι απαιτείται ένας μόνιμος δικαιοδοτικός μηχανισμός. Η προσφυγή σε ειδικά δικαστήρια προσωρινής διάρκειας μειώνει την αξιοπιστία της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης. Σημαντικό μειονέκτημα αποτελεί επίσης το γεγονός ότι η σύσταση τέτοιων ad hoc δικαστηρίων απαιτούν ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, αν δεν είχε μεσολαβήσει η σύσταση του μόνιμου Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, θα απαιτείτο η σύμφωνη γνώμη και της Ρωσίας.
Η διεθνής κοινότητα διαθέτει σήμερα ένα ισχυρό εργαλείο απονομής δικαιοσύνης και έμπρακτης στήριξης της διεθνούς νομιμότητας. Το καταστατικό του ΔΠΔ έχει υπογραφεί από 123 κράτη. Δεν συμμετέχουν σημαντικές χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία. Η Ρωσία ήταν αρχικά συμβαλλόμενο μέρος αλλά αποχώρησε με απόφαση του προέδρου Πούτιν το 2016. Οι ΗΠΑ ενώ αρχικά υποστήριξαν τη δημιουργία αυτού του μόνιμου δικαιοδοτικού οργάνου τελικά άλλαξαν στάση και άρχισαν να ασκούν πιέσεις στους συμμάχους τους προκειμένου να μην προσχωρήσουν στο καταστατικό ή να εξαιρέσουν τους αμερικανούς πολίτες από τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ.
Την περίοδο 2001-2006 υπηρετούσα ως πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ενωσης στη Σόφια όταν η Βουλγαρία βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες για την ένταξή της ως πλήρες κράτος μέλος. Ως υποψήφια χώρα είχε την υποχρέωση να προσχωρήσει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο όπως όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Υπήρξε έντονη αμερικανική πίεση στη βουλγαρική κυβέρνηση για να εξαιρεθούν οι αμερικανοί πολίτες από τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου. Χάρις στην έντιμη στάση του τότε πρωθυπουργού Συμεών οι πιέσεις δεν τελεσφόρησαν.
Αρκετοί αναλυτές συγκρίνουν τις τελευταίες ενέργειες του προέδρου Πούτιν με την πολιτική του σέρβου ηγέτη Μιλόσεβιτς. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν εργαλειοποιεί το δικό του ιστορικό αφήγημα για να νομιμοποιήσει τη χρήση παράνομης βίας έναντι ενός ανεξάρτητου κράτους. Η συμπεριφορά αυτή έχει πολλές ομοιότητες με την πολιτική που είχε ακολουθήσει ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και οδήγησε τη χώρα του στην καταστροφή και τον ίδιο και πολλούς άλλους πρωταγωνιστές στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία. Σήμερα υπάρχει ένα σταθερό διεθνές νομικό πλαίσιο που θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί χωρίς άλλες πολιτικές διαδικασίες εάν οι εχθροπραξίες στην Ουκρανία οδηγήσουν στην τέλεση εγκλημάτων πολέμου. Πρόκειται για ένα ακόμα παράδειγμα αποτελεσματικής ευρωπαϊκής δράσης στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
, (International Criminal Court - ICC)){kind=link}