Στην Ευρώπη ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό πολιτών, από μίσος στον δυτικό Πολιτισμό, αλληθωρίζει προς την Ανατολή: μερικοί λατρεύουν τη Ρωσία ως λίκνο του μπολσεβικισμού, άλλοι νιώθουν τους Ρώσους αδέρφια τους στη χριστιανική ορθοδοξία. Άκόμα,όσοι φρονούν ότι ο Ερντογάν έχει τα δίκια του έναντι της Ελλάδας και της Ευρώπης, είναι πολύ περισσότεροι απ’ όσο νομίζουμε
Της Σώτης Τριανταφύλλου
Μέχρι πριν από λίγες ημέρες, οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης δεν παραδέχονταν ότι έχουν εχθρούς. Οι καταστροφικοί ευρωπαϊκοί πόλεμοι του 20ού αιώνα και η εξάπλωση της σοσιαλδημοκρατίας με την προσηνή διπλωματία και τα καλά αισθήματα δημιούργησαν ένα ευρωπαϊκό κατεστημένο αποφυγής συγκρούσεων και εθελοτυφλίας στις απειλές. Αν και επίκεινται αλλαγές, η στάση μας έναντι του ρωσικού καθεστώτος, της Τουρκίας και του διεθνούς Ισλάμ καταδεικνύει το ίδιο θεμελιώδες πρόβλημα: τάση για κατευνασμό, αλεξιθυμία, δειλία, έλλειψη καθαρού βλέμματος -έχουμε υπάρξει οι Χρήσιμοι ηλίθιοι του Πούτιν, του Ερντογάν και του διεθνούς ισλάμ, όπως παλιότερα ήμασταν οι χρήσιμοι ηλίθιοι του σοβιετικού κομμουνισμού.
Τα γεγονότα στην Ουκρανία φανερώνουν τη διανοητική σύγχυση του ευρωατλαντικού κόσμου: Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, αν και δεν έχασε ευκαιρία να κατηγορήσει τον Τζο Μπάιντεν για την αποτυχία του να αποτρέψει τη ρωσική εισβολή, έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι «σέβεται» τον Ρώσο πρόεδρο ο οποίος, κατά τη γνώμη του, «είναι εξαιρετικά ταλαντούχος πολιτικός με πολλά χαρίσματα και με γνώση τού πώς να χρησιμοποιεί την εξουσία». Τέτοιες φιλοφρονήσεις αναμεταδίδονται ξανά και ξανά από τη ρωσική κρατική τηλεόραση ενισχύοντας τον Πούτιν. Ο Πομπέο δεν ανησυχεί για την ενίσχυση του Πούτιν: τον ενδιαφέρει να αυτοδυναμώσει τον Μπάιντεν. Το ίδιο κάνει και ο Ντόναλντ Τραμπ από την έπαυλή του στο Μαρ-Έι-Λάγκο: «Ο Βλαντίμιρ Πούτιν χορεύει τον Μπάιντεν στο ταψί. Τον ξέρω πολύ καλά και δεν θα έκανε αυτό που κάνει τώρα αν ήμουν εγώ πρόεδρος!», είπε. Και πρόσθεσε: «Κατακτά μια χώρα και πληρώνει δυο δολάρια σε κυρώσεις. Το βρίσκω πανέξυπνο».
Οι οπαδοί του Ντόναλντ Τραμπ έχουν ανάμεικτα συναισθήματα για ηγέτες τύπου Πούτιν και Ερντογάν: συγκινούνται από αυθάδεις και κομπορρήμονες -οι Ευρωπαίοι πολιτικοί με το μειλίχιο ύφος τους φαίνονται ασήμαντοι. Στην πραγματικότητα, το κραυγαλέο ύφος, όπως εκείνο του Τραμπ, του Πούτιν ή του Ερντογάν καταδεικνύει κουταμάρα και πρωτογονισμό” άρα, δυνάμει, καταστροφική και αυτοκαταστροφική πολιτική. Όσο για τους Ευρωπαίους, αν και ορθώς απεχθάνονται τον αυταρχισμό και τους φιλόμαχους ηγέτες, οφείλουν να υπενθυμίσουν στον υπόλοιπο κόσμο ότι διαθέτουν hard power κι ότι αν χρειαστεί μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν. Κι αυτό, μολονότι, στην Ευρώπη ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό πολιτών, από μίσος στον δυτικό. πολιτισμό, αλληθωρίζει προς την Ανατολή: μερικοί λατρεύουν τη Ρωσία ως λίκνο του μπολσεβικισμού άλλοι νιώθουν τους Ρώσους αδέρφια τους στη χριστιανική ορθοδοξία όσοι φρονούν ότι ο Ερντογάν έχει τα δίκια του έναντι της Ελλάδας και της Ευρώπης είναι πολύ περισσότεροι απ’ όσο νομίζουμε. Τέλος, όπως έχω σχολιάσει πολλές φορές, η ευρωπαϊκή αριστερά δείχνει επιείκεια στον Ερντογάν ως επίδοξου ηγέτη του διεθνούς ισλάμ το οποίο τάχα βρίσκεται υπό διωγμόν από την αποικιοκρατική, ισλαμοφοβική και ξενοφοβική Ευρώπη.
Με λίγα λόγια, ο ευρω-ατλαντικός κόσμος έχει τον εχθρό μέσα του: αν και η πολιτική θα έπρεπε «να σταματάει στην άκρη του νερού» και οι λαοί της Δύσης να ενώνονται μπροστά στους εξωτερικούς εχθρούς, στον ακραίο ευρωπαϊκό πασιφισμό προστίθενται ο αντιδυτισμός, η αριστερή και δεξιά ρωσοφιλία και η ισλαμολαγνεία που συνδυάζεται με συνωμοσιολογικό αντισημιτισμό. Αυτά τα κινήματα και αισθήματα διαβρώνουν τις δυτικές κοινωνίες, με τον διχασμό να παίρνει τις πιο διεστραμμένες μορφές: όταν οι γαλλικές τράπεζες αρνήθηκαν να χορηγήσουν δάνεια στο κόμμα της Μαρίν Λεπέν, η Λεπέν, ερωτοτροπώντας με τον Πούτιν, εξασφάλισε δάνειο από ρωσική τράπεζα. Υπενθυμίζω επίσης ότι ο Βίκτορ Όρμπαν και ο Ρούμεν Ράντεφ ήταν οι δύο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που παραβρέθηκαν στην ορκωμοσία του Ερντογάν ως εκτελεστικού προέδρου τον Ιούλιο του 2018, νομιμοποιώντας την υπερσυγκέντρωση εξουσιών του Τούρκου ηγέτη.
Αν οι τραμπικοί στις ΗΠΑ είναι περισσότερο προσανατολισμένοι εναντίον της Κίνας, που την κατηγορούν ότι κλέβει θέσεις εργασίας των Αμερικανών κι ότι προκάλεσε την πανδημία, ένα μέρος των Ευρωπαίων δικαιολογεί την πολιτική του Πούτιν με τα υλικά με τα οποία δικαιολογεί την πολιτική του Ερντογάν και την παρουσία του Ισλάμ στις ευρωπαϊκές κοινωνίες: ζητεί ειρήνη και συμβιβασμούς με πολιτικούς και έναντι φαινομένων που δεν επιδέχονται ειρήνη και συμβιβασμούς. Η Γερμανία έδινε επί σειράν ετών τον τόνο με τη φιλορωσική και φιλοτουρκική της πολιτική, με την απόρριψη της πυρηνικής ενέργειας και με την επιμονή της να διατηρήσει ένα επίπεδο ζωής που συναρτάται από εμπορικές σχέσεις με rogue states. Όμως, θα συμφωνήσουμε όλοι, η ευρωπαϊκή προοπτική θα έπρεπε να είναι η ενεργειακή και στρατηγική αυτονομία την οποία, μέχρι πρότινος, προωθούσε μόνο η Γαλλία και, δευτερευόντως, η Ελλάδα.
Πράγματι, είναι δύσκολο να διακόψουμε τις ανταλλαγές με όλες τις αυταρχικές και επιθετικές χώρες. Ούτε μπορούμε να παραδίδουμε μαθήματα δημοκρατίας, ή, ακόμα χειρότερα, να προσπαθούμε να την εξαγάγουμε με διάφορες προφάσεις. Είναι όμως απαραίτητο να αναγνωρίσουμε τις απειλές χωρίς τη συμφεροντολογική και φοβική μας υποκρισία, και να λύσουμε τα αληθινά μας προβλήματα: την ενεργειακή εξάρτηση, τα τεράστια εμπορικά ελλείμματα, τα εξίσου ιλιγγιώδη χρέη, την αδρανοποίηση μερικών χωρών στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ασχολούνται με ήσσονα ζητήματα αν τα δει κανείς στο διεθνές πλαίσιο: τα δικαιώματα ποικίλων τεχνητών μειονοτήτων, τις ταυτότητες φυλής και φύλου – το ποιος είναι binary ή non-binary, το ποιος είναι λευκότερος και ποιος μελαχρινότερος.
Σ’ αυτό το περιβάλλον του ναρκισσισμού και του δήθεν κάλλους ψυχής, είτε υποτιμάμε τη μνησικακία των «άλλων», είτε δεν βλέπουμε ότι πρόκειται για «άλλους». Στην Ευρώπη δεν περιμέναμε ότι η Ρωσία θα επιτεθεί στην Ουκρανία: νομίζαμε ότι τα ρωσικά στρατεύματα στα σύνορα ήταν «απλώς» μια επίδειξη ισχύος. Ομοίως, πολλοί από μας δεν πήραν στα σοβαρά την πιθανότητα της ανάμειξης της ρωσικής ηγεσίας στις αμερικανικές εκλογές του 2016· σήμερα πολλοί εκπλήσσονται με το πώς ο Πούτιν χρησιμοποιεί τους Τσετσένους με τους οποίους τον χωρίζει αίμα. Με λίγα λόγια, τα βλέπουμε όλα με ευρωπαϊκά μάτια ή δεν τα βλέπουμε καθόλου.
