Η Ισπανία και η Πορτογαλία κατέγραψαν μια διπλωματική επιτυχία με μια νέα συμμαχία τους προκειμένου να καταπολεμήσουν την άνοδο των τιμών της ενέργειας. Όχι εναντίον της Ρωσίας του Πούτιν, η οποία έχει την μπότα της στην τραχεία όσων Ευρωπαίων εισάγουν φυσικό αέριο, αλλά έναντι των χωρών-εταίρων τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
“Επίτευγμα”
Βραχυπρόθεσμα, η επιτυχία αυτή θα θωρακίσει τους Ισπανούς και Πορτογάλους καταναλωτές, των οποίων η οργή για τον πληθωρισμό ξεχύθηκε στους δρόμους κατά τις διαδηλώσεις της Πρωτομαγιάς. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, η συμφωνία κινδυνεύει να επιδεινώσει τις ήδη υπάρχουσες, ορατές ρωγμές στην ευρωπαϊκή ενότητα.
Οι δύο χώρες κέρδισαν την περασμένη εβδομάδα τη λεγόμενη “Ιβηρική Εξαίρεση”, η οποία θα διαχωρίσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στη χερσόνησο, με Ισπανία και Πορτογαλία να έχουν ευρεία πρόσβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), από το αυξανόμενο κόστος του φυσικού αερίου από το οποίο εξαρτάται το υπόλοιπο μπλοκ. Το προκύπτον ανώτατο όριο τιμής (πλαφόν) στα 50 ευρώ ανά μεγαβατώρα φέρεται να μπορεί να μειώσει στο μισό τους λογαριασμούς ρεύματος για το 40% των καταναλωτών στην Ιβηρική. Ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα χαρακτήρισε τη σχετική συμφωνία “μεγάλο επίτευγμα”.
Εκ πρώτης όψεως, αυτό το μέτρο – που παρουσιάστηκε ως “προσωρινό” εργαλείο έκτακτης ανάγκης – δεν διαφέρει από τα δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ τα οποία έχουν δαπανηθεί από πολλές μεμονωμένες ευρωπαϊκές χώρες για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών και των επιχειρήσεων από τους υψηλότερους λογαριασμούς ενέργειας, που ακολούθησαν μετά την περίοδο του Covid.
Αποκαλύπτει ωστόσο το βαθύτερο χάσμα στον τομέα της ενέργειας εντός της ΕΕ, καθώς το μπλοκ των “27” παλεύει προκειμένου να διατηρήσει μια ενιαία στάση εναντίον της Ρωσίας.
Τροχοπέδη
Πρώτα απ’ όλα, αποτελεί ορατή τροχοπέδη στην προσπάθεια της ΕΕ να ενοποιήσει τις αγορές ενέργειας σε μια εποχή που οι ρυθμιστικές αρχές υποστηρίζουν τροποποιήσεις όπως στρατηγικές αντιστάθμισης κινδύνου ή κουπόνια αντί για μια πιο ριζική παρέμβαση. Μετατρέπει τη χερσόνησο σε μια “ενεργειακή νησίδα”, ξεχωριστή από την υπόλοιπη ένωση. Η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν πολύ χαμηλή διασύνδεση με την αγορά της ΕΕ, ωστόσο αυτή τους η κίνηση γυρίζει τον χρόνο πίσω από την άποψη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η εξαίρεση της Ιβηρικής υπογραμμίζει επίσης έναν ανασχηματισμό της δυναμικής ισχύος εντός της ΕΕ, καθώς η επιρροή του οικονομικού “μοντέλου” της Γερμανίας αποδυναμώνεται από την εξάρτησή της από το φθηνό ρωσικό αέριο. Στις Βρυξέλλες αυξάνεται η ηγετική δυναμική της Γαλλίας.
Η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι οποίες κάποτε χλευάζονταν ως στερεοτυπικές οικονομίες “του κλαμπ της Μεσογείου”, θα μπορούσαν να δουν την ανάπτυξή τους μετά τον Covid να ανακάμπτει και να αποκλίνουν θετικά από την υπόλοιπη ήπειρο, η οποία παρουσιάζει επιβράδυνση λόγω της ενεργειακής διαταραχής την οποία προκαλεί η Ρωσία.
Συνέπειες
Η επανασχεδίαση του διαχωρισμού ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου κατά μήκος των ενεργειακών διαχωριστικών γραμμών θα μπορούσε να έχει βαθύτερες συνέπειες, σημειώνει ο Ramon Mateo Escobar, διευθυντής της συμβουλευτικής BeBartlet.
Εάν οι τιμές της ενέργειας στην Ιβηρική μειωθούν τεχνητά σε σχέση με τους γείτονες, λέει, επενδύσεις και επιχειρήσεις ενδέχεται να μετατοπιστούν ανάλογα. Η Ισπανία και η Πορτογαλία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους για να ωθήσουν άλλες χώρες να πιέσουν για περισσότερα δημοσιονομικά κίνητρα τόνωσης με τη μορφή κεφαλαίων μετά-Covid ανάπτυξης – το μοντέλο το οποίο προωθείται από το νέο ζεύγος ισχύος της ΕΕ, δηλαδή τη Γαλλία και την Ιταλία.
Η αισιόδοξη άποψη είναι ότι η εξαίρεση της Ιβηρικής θα μπορούσε να προσφέρει αέρα πρωτοβουλιών για την υπόλοιπη ΕΕ. Η Ισπανία θέλει να καταστεί μεγαλύτερος παίκτης στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας, παρέχοντας κίνητρα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών και των επενδύσεων σε χώρους και μέσα αποθήκευσης. Οι δύο Ίβηρες γείτονες θα μπορούσαν να ηγηθούν στην εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς και στην έμμεση επιδότησή της – για παράδειγμα μέσω της ώθησης υπέρ των ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων.
Κίνδυνοι
Μαζί όμως αυξάνονται και οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι. Οι καταναλωτές είναι μουδιασμένοι από το κόστος του πολέμου του Πούτιν και οι επιδοτήσεις όπως η συγκεκριμένη θα είναι δύσκολο να αφαιρεθούν στο μέλλον.
Εάν αυτή είναι η αρχή μιας ενθάρρυνσης από πλευράς ΕΕ προς τα κράτη – μέλη της να προχωρεί το καθένα μόνο του με τα μέτρα που επιθυμεί, ο Πούτιν μπορεί επίσης να βρει ευκολότερο το να παίζει το παιχνίδι “διαίρει και βασίλευε”, ως απότοκο μιας τέτοιας γραμμής, σύμφωνα με τη Simone Tagliapietra του Bruegel, think tank με έδρα στις Βρυξέλλες. Οι ρωγμές στην ενότητα όσον αφορά τις κυρώσεις έχουν ήδη γίνει εμφανείς.
Καθώς η ενεργειακή καταιγίδα είναι απίθανο να υποχωρήσει σύντομα, η στενότερη και βαθύτερη ολοκλήρωση της ΕΕ και οι περισσότερες κοινές δαπάνες θα ήταν πράγματι μια πολύ χρήσιμη “ομπρέλα”. Δεδομένου του καθήκοντος που αντιμετωπίζει η Ευρώπη – από το κόστος της αναμόρφωσης των εσωτερικών της ενεργειακών δεσμών μέχρι την ενίσχυση της ικανότητάς της να αμύνεται στρατιωτικά – θα είναι δύσκολο να βρει κανείς καταφύγιο σε “απομονωμένες ενεργειακές νησίδες”.
Lionel Laurent
Πηγή: www.capital.gr
