Του Παναγιώτη Μίχου
Ηαυστηρότητα με την οποία φέρεται, σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», να απευθύνθηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στον Γενς Στόλτενμπεργκ την επομένη του πρωτοφανούς μπαράζ των 42 υπερπτήσεων ελληνικών νησιών, ακόμα και κατοικημένων όπως η Σάμος και η Κάλυμνος, μαρτυρά τον εκνευρισμό που επικράτησε στην Αθήνα. Ο έλληνας πρωθυπουργός επέστησε την προσοχή στον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ να διαβιβάσει τα κατάλληλα μηνύματα στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, προκειμένου να αποφευχθεί μια ελληνοτουρκική (άρα και νατοϊκή) κρίση, ενόσω μαίνεται ο ρωσοουκρανικός πόλεμος. Οι επιθετικές ενέργειες της Αγκυρας ακύρωσαν στην πράξη τη συνάντηση του Μαρτίου μεταξύ Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Κυριάκου Μητσοτάκη στην Κωνσταντινούπολη. «Ο Ερντογάν παραβίασε μια συμφωνία κυρίων» δήλωσε στο «Βήμα» ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος.
Οι δύο ηγέτες είχαν συμφωνήσει στην ανάγκη για «ήρεμα νερά» και στο πλαίσιο αυτό την επανενεργοποίηση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), που πλέον μπήκαν στο συρτάρι μέχρι νεωτέρας.
Αναζητώντας το «γιατί»
Μετά το πέρας της τετ-α-τετ συνάντησης, οι τουρκικές παραβιάσεις/προκλήσεις συνεχίστηκαν. Η μόνη διαφοροποίηση από πλευράς Αγκυρας ήταν ο μετριασμός της ρητορικής, και πάλι όχι από όλα τα στελέχη της, καθώς ο υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ φρόντιζε να συντηρεί υψηλούς τόνους. Η στάση του κ. Ακάρ προβληματίζει πολλούς στην Αθήνα, οι οποίοι διαβλέπουν ότι κινείται αυτόνομα με το βλέμμα στην επόμενη – πολιτική – ημέρα στη γειτονική χώρα, για την οποία τρέφει προσωπικές φιλοδοξίες.
Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών, πρέσβης Θεμιστοκλής Δεμίρης, κατ’ εντολή του Νίκου Δένδια, επέδωσε δύο έντονα διαβήματα διαμαρτυρίας στον τούρκο πρεσβευτή στην Αθήνα. «Ηταν μια πρωτοφανής αύξηση της έντασης από πλευράς Τουρκίας, μια προκλητική συμπεριφορά. Ερχεται σε αντίθεση με το κλίμα καλής γειτονίας που εμείς προσπαθούσαμε να δημιουργήσουμε» δήλωσε προ ημερών ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Αλέξανδρος Παπαϊωάννου. Παράλληλα, σε όλες τις ελληνικές πρεσβείες απεστάλη συνολικό τηλεγράφημα με οδηγίες να ενημερώσουν επί της τουρκικής στάσης.
Μέχρι στιγμής στην Αθήνα δεν έχει γίνει απόλυτα σαφές για ποιον λόγο έδρασε έτσι η Τουρκία και αφετέρου σε τι ωφελήθηκε. «Δεν έχει εξηγηθεί γιατί το έκανε αυτό. Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι κέρδισε» σημειώνεται χαρακτηριστικά, ενώ εντός της ελληνικής πλευράς ήταν ξεκάθαρο ότι δεν είχε δοθεί καμία αφορμή στη γειτονική χώρα.
Τα σενάρια
«Δεν ξέρουμε αν εισερχόμαστε σε μια νέα περίοδο έντασης ή όχι με την Τουρκία. Δεν είναι απίθανο να υπάρξει κλιμάκωση, χωρίς να σημαίνει ότι είναι το πιο πιθανό σενάριο» σημείωναν αρμόδιες πηγές. Από την άλλη, ορισμένοι ανώτατοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν πολύ σαφή άποψη για τις τουρκικές επιδιώξεις. «Κάνουν επίδειξη ισχύος για να επιβεβαιώσουν τις αμφισβητήσεις τους. Με τις υπερπτήσεις επιχειρούν να πουν ότι κάποια νησιά δεν έχουν ελληνική κυριαρχία».
Στελέχη σε επιτελικές θέσεις που παρακολουθούν επισταμένως τις τουρκικές ενέργειες μελέτησαν διάφορα σενάρια προκειμένου να καταλάβουν τι και πώς συνέβη.
Ορισμένοι απέκλεισαν το γεγονός να συνδέονται οι ενέργειες με τις επικείμενες τουρκικές εκλογές, λόγω της μεγάλης χρονικής απόστασης από τη διεξαγωγή τους.
Αλλοι εξέτασαν το ενδεχόμενο η προκλητικότητα να προήλθε από το στρατιωτικό «κατεστημένο» της γειτονικής χώρας, το οποίο κατά μία ανάγνωση δρα ανεξάρτητα και μη διαχειρίσιμα από τον πρόεδρο Ερντογάν. Το σενάριο αυτό αποκλείστηκε άμεσα.
Οπωσδήποτε, το «χαμηλό βαρομετρικό» στις διμερείς σχέσεις πιστοποίησε το βαρύ τραύμα που άφησε στα ελληνοτουρκικά το 2020. Η Ελλάδα ανακοίνωσε το πάγωμα των ΜΟΕ, ενώ η ενεργοποίηση των συστημάτων αεράμυνας εκτιμήθηκε ότι αποστέλλει μήνυμα κυρίως προς τη διεθνή κοινότητα και δευτερευόντως προς την Αγκυρα.
Ταυτόχρονα, η Αθήνα ακύρωσε την πρόσκληση που είχε απευθύνει στην Αγκυρα για να συμμετάσχει στη νατοϊκή άσκηση «Tiger Meet». Σύμφωνα με άριστα πληροφορημένες πηγές, επί αρκετές ημέρες οι Τούρκοι δημιουργούσαν προβλήματα καθώς δεν ήθελαν να υποβάλουν σχέδια πτήσης. Η ελληνική πλευρά, με αφορμή το κρεσέντο επιθετικότητας, βρήκε ευκαιρία να θέσει εκτός άσκησης τους Τούρκους, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι… είχαν αποχωρήσει προ ημερών από αυτή με δική τους πρωτοβουλία.
Οπως και αν εξελιχθούν στο εξής οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, στρατιωτικές πηγές υπογράμμιζαν ότι η Αθήνα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο. «Είμαστε σε μεγάλη εγρήγορση» έλεγαν οι αρμόδιοι.
Η στάση των ΗΠΑ
Η ελληνική πλευρά φαίνεται ότι έθεσε μετ’ επιτάσεως το ζήτημα της τουρκικής επιθετικότητας στον αμερικανικό παράγοντα. Αυτό, άλλωστε, αναμένεται να πράξει και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός στο προσεχές ταξίδι του στην Ουάσιγκτον, όπου θα υπερτονίσει το ζήτημα υπογραμμίζοντας τη σημασία του να μην πουληθούν μαχητικά αεροσκάφη F-16 στην Τουρκία.
Πώς αντιδρούν οι Αμερικανοί; «Δείχνουν κατανόηση σε αυτό που τους λέμε, αλλά αυτό πρακτικά δεν μας λύνει κάποιο πρόβλημα» ανέφεραν χαρακτηριστικά άνθρωποι με άριστη γνώση του παρασκηνίου. Πάντως, στο αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών υπάρχει ξεκάθαρη πρόθεση για επαναπροσέγγιση με την Αγκυρα.
Πρόσφατο μάλιστα δημοσίευμα της έγκυρης ιστοσελίδας αμυντικών θεμάτων «Defense News» ανέφερε ότι έχουν αρχίσει να διαφαίνονται κάποιες ρωγμές στο μέτωπο που είχε διαμορφωθεί στο Κογκρέσο κατά της πώλησης F-16 στην Τουρκία – αν και ακόμη είναι νωρίς για βιαστικές εκτιμήσεις.
Η φτώχεια του τουρκικού λαού και οι κάλπες
Χωρίς απαραίτητα να σχετίζεται το εξωτερικό με το εσωτερικό πεδίο, στο δεύτερο τα πράγματα δεν πηγαίνουν κατ’ ευχήν για τον Ταγίπ Ερντογάν. Και αν για την ισόβια κάθειρξη που επιβλήθηκε στον επιχειρηματία Οσμάν Καβάλα η Τουρκία εισέπραξε προφορικές δυτικές καταδίκες, η ακρίβεια και η φτώχεια που αντιμετωπίζει ο τουρκικός λαός μπορεί δυνητικά να διαμορφώσουν ένα εκρηκτικό μείγμα. Μόνο τον Απρίλιο ο πληθωρισμός αυξήθηκε στο 70%, ενώ την ίδια στιγμή – εξαιτίας της άρνησης να αυξηθεί το κόστος δανεισμού από την Κεντρική Τράπεζα – η τουρκική λίρα έχει χάσει περί το 40% της αξίας της τον τελευταίο χρόνο.
Οσον αφορά τον χρόνο διεξαγωγής των εκλογών, διάφοροι αναλυτές θεωρούν πιθανό να στηθούν κάλπες νωρίτερα του προβλεπομένου (Ιούνιος 2023), τοποθετώντας τες περί τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Στο πλαίσιο αυτό, όπως παρουσίασαν και σε εκτενές δημοσίευμά τους οι «Financial Times», η ενωμένη αντιπολίτευση εξετάζει σε ποιον υποψήφιο θα δώσει το προεδρικό χρίσμα. Ποιος θα αντιμετωπίσει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Παρότι ο Κεμάλ Κιλιντζάρογλου, αρχηγός του CHP, έχει αυξήσει τη δυναμική και τα ποσοστά του, θεωρείται εύκολος αντίπαλος για τον Ερντογάν (λόγω και του ότι ανήκει στη μειονότητα των Αλεβιτών).
Δύο πρόσωπα που θα μπορούσαν να τον αντιμετωπίσουν και ενδεχομένως να επικρατήσουν είναι οι δήμαρχοι Αγκυρας και Κωνσταντινούπολης, Μανσούρ Γιαβάς και Εκρέμ Ιμάμογλου. Αμφότεροι κεμαλικοί και νεότεροι από τον Ερντογάν σε ηλικία, θεωρούνται προσωπικότητες που μπορούν να επιφέρουν πολιτική αλλαγή ύστερα από μια 20ετή «ενός ανδρός αρχή» στη γειτονική χώρα.
Πηγή: tovima.gr
