Του Κώστα Σερέζη*
Την πρόσκληση για την εκδήλωση (1) την απέστειλα με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο σε γνωστά μου πρόσωπα, εντός και εκτός Ελλάδας, για ενημέρωση. Φίλος από το Λονδίνο μου τηλεφώνησε για να μου πει ότι, προ εικοσαετίας περίπου, και με πρωτοβουλία που είχε η Βρετανίδα ευρωβουλευτής Τερέζα Βίλιερς προβλήθηκε στην Ευρωβουλή ένα φιλμ του Δώρου Παρτασίδη, που προσέγγιζε το πρόβλημα της Κύπρου, χωρίς πατριωτικές κορώνες και συναισθηματισμούς. Παρών και ο Γιάννης Μαρίνος,διευθυντής τότε του Οικονομικού Ταχυδρόμου, ο οποίος υπέδειξε κατ’ ιδίαν στην τετραμελή δημοσιογραφική ομάδα της προβολής “να στηρίζουν την Τερέζα Βίλιερς. Θα αναδειχθεί στην πατρίδα της σε φωνή χρήσιμη για την Κύπρο και την Ελλάδα”. Αποδείχθηκε σωστός. Η Βίλιερς εξακολουθεί να είναι η πιο φιλοκυπριακή φωνή στο Συντηρητικό Κόμμα, κάτι ασυνήθιστο στην βρετανική πολιτική σκηνή, την οποίαν χαρακτηρίζει η διπλωματική υποκρισία.
Αναφέρομαι σ’ ένα άσχετο με το βιβλίο γεγονός, για να καταθέσω από την αρχή μια εμπράγματη μαρτυρία για τη γενικότερη στάση του Γιάννη Μαρίνου απέναντι στα κοινά, τα οποία υπηρέτησε με τη δημοσιογραφική του συνέπεια. Πάντα προσέχει ό,τι είναι χρήσιμο για τον τόπο και την κοινωνία, και σε ό,τι είναι εξόφθαλμα επιζήμιο. Παρατηρεί, διαπιστώνει, συμπεραίνει, διατυπώνει, στηλιτεύει ή επαινεί, και τελικά υποδεικνύει, όταν έχει σίγουρη άποψη. Μια φωνή γνώσης και θάρρους, τόλμης και ευθυκρισίας, όπως διαφαίνεται από τα άρθρα και τις αναλύσεις στο βιβλίο “Ακατάλληλο για στρουθοκαμήλους” (2) τίτλος που παραπέμπει σκωπτικά σε όσους ευθύνονται για σημερινές και παλαιότερες περιπέτειες της ελληνικής οικονομίας, γιατί δεν έβλεπαν τα προβλήματα ή δεν φρόντισαν να τα αντιμετωπίσουν.
Πρόκειται για βιβλίο μόχθου. Το επιβαιβώνει ο όγκος του με τις 350 πυκνοτυπωμένες σελίδες και το εύρος των θεμάτων με τα οποία καταπιάνεται. Εκεί δούλεψε η συγγραφική ικανότητα και η δημοσι-ογραφική κρίση του Θανάση Παπανδρόπουλου. Από το 1977 που έγινε μέλος της συντακτικής ομάδας του “Οικονομικού Ταχυδρόμου” με αρμοδιότητα σε θέματα από τον κόσμο των επιχειρήσεων, της βιομηχανίας και των τεχνικών διοίκησης για να πετύχουν απρόσκοπτη ανάπτυξη, πρωτογνώρισε τον τρόπο σκέψης και εργασίας του Γιάννη Μαρίνου, που υπήρξε διευθυντής του περιοδικού από το 1965, και ο ιθύνων νους σ’ ένα έντυπο που πέρασε πια στην ιστορία του τόπου, όχι μόνο την εκδοτική.
Ένα από τα πολύπλευρα θέματα της έκδοσης αυτής είναι η ανάδειξη της μεθόδου δουλειάς και προσέγγισης των προβλημάτων. Επισημαίνονται, όχι για να προβάλουν κάποια κλειδιά της δουλειάς του Γιάννη Μαρίνου, αλλά για να κάνουν εμφανή τα υγιή ελατήρια από τα οποία ξεκινούσε η αντικειμενική δημοσιοποίηση των προβλημάτων, ώστε να αποφεύγεται η άδικη κατασυκοφάντηση της παραγωγικής δραστηριότητας. Έλεγε για παράδειγμα: “μας ενδιαφέρει η πρόοδος της ελληνικής οικονομίας, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της, η εξωστρέφεια των επιχειρήσεών της, και η ευημερία του ελληνικού λαού. Εάν όλα αυτά μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω της ανοικτής οικονομίας και του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας, τότε στηρίζουμε τις όποιες προσπάθειες γίνονται προς την κατεύθυνση αυτή”.
Η ανάδειξη της παραγωγικής δραστηριότητας ήταν ένας από τους στόχους της διεύθυνσης του περιοδικού. Να την απαλλάξουν, ακόμη, από τις καχυποψίες και τις κατηγορίες. Όχι μόνο γιατί εκεί βασίζεται η οικονομική πρόοδος και κατ’ επέκταση η ευημερία του κοινωνικού συνόλου, αλλά γιατί μερίδα του κόσμου, όχι ευκαταφρόνητη, επηρεασμένη από τον λαϊκισμό κάποιων φορέων που επεδίωκαν να επηρεάσουν τα λαϊκά στρώματα προς τις επιδιώξεις τους, συκοφαντούσαν το κέρδος, το οποιοδήποτε κέρδος. Ότι είναι ύποπτο και απόρροια της εκμετάλλευσης του κόπου των άλλων. Γίνονταν ένα πλύσιμο εγκεφάλου που δημιουργούσε επιπλέον προβλήματα κοινωνικής συνοχής.
Θα χρωματίσω το σχόλιο αυτό μ’ ένα ενδεικτικό επεισόδιο. Πρωταγωνιστής ο Γιώργος Ζαμπέτας. Ο συμπαθέστατος καλλιτέχνης, που άφησε ένα γερό πέρασμα στον κόσμο της μουσικής του τόπου, οδηγώντας τη μερσεντές του, σταμάτησε σ’ ένα φανάρι της τροχαίας στο Αιγάλεω Σίτι, όπως αρέσκετο να αποκαλεί την πόλη που ζούσε. Ένας πεζός, o οποίος προφανώς δεν τον αναγνώρισε, πρόταξε το τριχωτό του μπράτσο στα μούτρα του Ζαμπέτα, και άρχισε να χειρονομεί. “Με κατηγόρησε -είπε- ότι του πίνω το αίμα. Όλοι, δηλαδή, όσοι έχουμε αυτοκίνητο πολυτελείας. Έτσι κατάλαβα.” Το είδα στην τηλεόραση της ΕΡΤ, σε ντοκυμαντέρ, την εποχή μάλιστα που η υποβολή τέτοιων εντυπώσεων βρίσκονταν στην πολιτική πρακτική ορισμένων σε θέσεις ότι τυχαίες. Με το στωικό του ύφος ο συνθέτης και τραγουδιστής θέλησε να διατυπώσει μια εξήγηση, όχι εξ ανάγκης. “Διασκεδάζω τον κόσμο με τα τραγούδια μου και δουλεύω ώρες πολλές σε βάρος της υγείας μου. Η μόνη μου αδυναμία είναι να έχω ένα καλό αυτοκίνητο, και να πηγαίνω με μεγαλύτερη σιγουριά στο σπίτι μου τα ξημερώματα όταν φεύγω από τη δουλειά μου. Είναι αυτό πολυτέλεια; Ποιανού πίνω το αίμα;”.
Γραφικό στιγμιότυπο που δείχνει σε κάποιο επίπεδο μια γενικευμένη στάση ορισμένων προς όσους έχουν εμφανείς ανέσεις, κέρδη από επιχειρήσεις, βιομηχανικές και άλλες. Όπως αναφέρεται κάπου στο βιβλίο υπάρχουν επιχειρηματίες οι οποίοι δεν είναι καθαροί, ωστόσο δεν μπορούμε να διαβάλλουμε συνεχώς μια ολόκληρη τάξη ανθρώπων που ρισκάρουν, κοπιάζουν και δημιουργούν θέσεις δουλειάς, στηρίζοντας με τον τρόπο τους την οικονομία του τόπου. Η βιομηχανία, ως παραγωγική δύναμη, υπήρξε, για ορισμένους, αποδιοπομπαίος τράγος με μειωτικούς χαρακτηρισμούς. Οι παράγοντες όμως της τάξης αυτής, ως ολιγάριθμοι, δεν ήταν ποτέ η άρχουσα τάξη, όπως αναφέρεται στην έκδοση. Έπρεπε να έρθει η οικονομική κρίση για να δούμε, ως κοινωνία, σε σωστές διαστάσεις, ποια μπορεί να είναι η συμβολή του καθενός για να πάει ο τόπος μπροστά.
Το βιβλίο και την αξία του δεν τα καθορίζει ο συναισθηματισμός. Η σύνθεση και η επιλογή του υλικού έγινε με κριτήρια αντικειμενικά με αναλύσεις διαχρονικής σημασίας. Ο Θανάσης Παπανδρόπουλος με “επιμέλεια μελίσσης”, όπως θα έλεγε ένας παλιός φιλόλογος, μέσα από ένα τεράστιο υλικό, επέλεξε εκείνες τις τοποθετήσεις που θα μπορούσαν να προβάλουν τις ρίζες και τα αίτια του οικονομικού, κατά κύριο λόγο, προβλήματος, που εμπεριέχουν όμως και τις προοπτικές για μια θετική αναθεώρηση και ανάκαμψη ή αποσόβηση παραπέρα κινδύνων, για όσους έχουν “ώτα”. Γιατί το “ακούειν” είναι βασική προϋπόθεση.
Ο συγγραφέας σχολιάζει, παράγραφο με παράγραφο, τα κείμενα που επιλέγει, συγκρίνει με τα όσα συνέβησαν έκτοτε, παρεμβάλλει δόκιμες απόψεις άλλων, βάζει στη βάσανο της λογικής όσα δεν έγιναν αλλά μπορούσαν να γίνουν, με βάση την αρθρογραφία του Γιάννη Μαρίνου. Έχω την εντύπωση ότι η δουλειά του Θανάση Παπανδρόπουλου επέχει τη θέση οικονομικού δοκιμίου στο χώρο της συγγραφής. Βασικό του έρεισμα δεν είναι η επαλήθευση και μόνο των εποικοδομητικών θέσεων και η αναγνώριση της κριτικής σκέψης του Γιάννη Μαρίνου, αλλά η δύναμη της πρόβλεψης που διέθετε. Πολλοί κάνουν λόγο για προφητείες, για την ικανότητα του αρθρογράφου να προφητεύει τις εξελίξεις. Δεν συμφωνώ με τον χαρακτηρισμό. Η προφητεία έχει κάτι το υπερβατικό, το θεό πέμπτο.. Ο Γιάννης Μαρίνος δεν προφήτευσε, αλλά με βάση τη λογική, προέβλεψε. Τα μαθηματικά, η οικονομία, είναι επιστήμες που στηρίζονται στη λογική. Στο 1+1 δεν υπάρχει παρά μόνο το 2. Αντίθετη εξίσωση αποτελεί θέμα ποιητικής λειτουργίας , βρίσκεται στο χώρο της υπέρβασης, καθόλου άχρηστης, ίσα-ίσα οδηγεί στην ψυχή των πραγμάτων. Η οικονομία δεν είναι η ψυχή, αλλά ο επιούσιος.
Ο Θανάσης Παπανδρόπουλος, σε ένα τμήμα του βιβλίου, αρκετά μεγάλο που θα μπορούσε να αποτελέσει ξεχωριστή έκδοση, αναλύει τον Γιάννη Μαρίνο σαν προσωπικότητα. Η πρώτη καταγραφή φέρει τον τίτλο “Εν είδει εισαγωγής”. Δεν πρόκειται, πράγματι, για εισαγωγικό κείμενο. Και μόνο απ’ αυτό, αναδύεται αδρά, αλλά ολοκληρωμένα, ο άνθρωπος, οι αξίες και τα επιτεύγματά του, ο πολιτισμός και τα πιστεύω του, η συνέπεια ζωής σε σχέση με τις ιδεολογικές του προσηλώσεις. Η ευγένεια της γραφής του Γιάννη Μαρίνου, ακόμη κι όταν ασκούσε έντονη κριτική, πρόδιδε άνθρωπο με ευρύτατες γνώσεις. Δεν ήταν στεγνή η γραφή του και περιορισμένη σ’ ένα άνυδρο τοπίο, με ψυχρές οικονομικές εξισώσεις. Είχε, και έχει βέβαια, καλλιέργεια πνεύματος και ευρύτητα οριζόντων. Ο Γιάννης Μαρίνος είναι από τα πρόσωπα που ενσαρκώνουν στην εποχή μας τον αναγεννησιακό άνθρωπο. Με πληθώρα γνώσεων και πολύπλευρων ενδιαφερόντων. Γι’ αυτό και τις επισημάνσεις του τις προσέχουν όχι μόνο οι ειδικοί. Την εποχή της Οικουμενικής Κυβέρνησης του Ξενοφώντα Ζολώτα, με την οικονομία και τότε στα χάλια της, είχα με τον Γιάννη Μαρίνο μια τηλεοπτική συνέντευξη σε απευθείας μετάδοση, που κράτησε μια ώρα. Εντυπωσιάστηκα μετά από την πληθώρα των τηλεφωνημάτων, σαν να είχα στο στούντιο ένα σταρ της ποπ μουσικής. Ζητούσαν όλοι το κείμενο της συνέντευξης, που δεν υπήρχε βέβαια εκείνη την ώρα. Ο ίδιος θα είχε περισσότερα μηνύματα αν κρίνω από την εισαγωγή του στη δημοσίευση της συνέντευξης σε 5 σελίδες στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, στις 21 Δεκεμβρίου του 1989. Δεν είναι μόνο ότι μιλά για πράγματα που πονάνε. Μιλά κατανοητά, εκλαϊκευμένα, χωρίς να εκπίπτει από ένα υψηλό επίπεδο λόγου, έχει αμεσότητα. Επικαλούμαι στιγμές που έζησα γιατί θεωρώ πειστική την αναφορά τους, νιώθω ότι υπηρετώ καλύτερα την αλήθεια.
Το βιβλίο “Ακατάλληλο για στρουθοκαμήλους” θα αποδειχθεί ότι είναι κατάλληλο εργαλείο για τον Έλληνα ιστορικό. Του μέλλοντος, λέμε συνήθως. Γιατί όχι και του παρόντος, θα πρόσθετα. Δεν χρειάζεται δηλαδή να παρέλθει κι άλλος χρόνος για την επαλήθευσή τους. Αποτελεί, από την άλλη, κι ένα εγχειρίδιο δημοσιογραφίας. Ο συγγραφέας φρόντισε να συνοψίσει σε πολλές σελίδες τις σχετικές απόψεις του Γιάννη Μαρίνου, τις οποίες διακρίνει τιμιότητα και ήθος, απόψεις που δοκιμάστηκαν στην πράξη. Αξίζει να σταθώ σε κάτι ενδεικτικό:
«Τη δημοσιογραφία δεν γέννησε η ανάγκη για καλύτερη και πληρέστερη πληροφόρηση των πολιτών. Νομίζω ότι ξεκίνησε κυρίως προκειμένου να εξυπηρετήσει την ανάγκη, που ενδημεί σε κάθε άνθρωπο, να εξωτερικεύσει τη γνώμη του για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία. Για να ασκήσει κριτική, να καταγγείλει και στηλιτεύσει την όποια εξουσία, για να βολεύει τους κατατρεγμένους και να κατατρέχει τους βολεμένους, όπως λέγεται στην Αμερική. Για να διασώσει και να επιβάλει τη δική του άποψη, που μπορεί να είναι ενίοτε και το δικό του συμφέρον. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι σε κάθε καφενείο, αλλά και σε κάθε φιλική συγκέντρωση, πάντοτε κάποιος ή κάποιοι θα ακουσθούν να λένε: «Αν εγώ ήμουν Πρωθυπουργός θα έκανα εκείνο ή το άλλο».
Η άσκηση κριτικής είναι ωφέλιμη, θα διευκρίνιζα: όταν γίνεται από δημοσιογράφγο που έχει τα κατάλληλα προσόντα. Ικανότητα, γνώση, και αντικειμενικότητα. Διότι υπάρχουν και οι άλλοι, για τους οποίους δεν χρειάζεται περιγραφή. Ο Θανάσης Παπανδρόπουλος κάνει ένα ψυχογράφημα του Γιάννη Μαρίνου με διεισδυτική ματιά και λογοτεχνική διατύπωση. Πετυχαίνει, έτσι, να κάνει πιο ενδιαφέρουσα την ανάλυση μιας προσωπικότητας, που, ασχολείται μεν με αριθμούς και πεζά πράγματα, εκεί όμως κρύβονται κανόνες ζωής, η τήρηση των οποίων κάνει τη διαβίωση όλων, όσων ασχολούνται ή όχι με αριθμούς, πιο όμορφη. Πίσω από το αυστηρό υφος και την ψυχρή ενίοτε συμπεριφορά, που την επέβαλλε, νομίζω, η φύση του λειτουργήματός του, προβάλλει ένας ευγενής κι ευχάριστος άνθρωπος, που κρύβει, μπορώ να καταθέσω, ευαισθησίες τις οποίες επέδειξε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Μια απόδειξη:
Ο Πέτρος Σουπουρής και ο αδελφός του Κώστας είναι από το Παλαίκυθρο, χωριό κοντά στη Λευκωσία. Κατά την τουρκική εισβολή εκτελέστηκαν εν ψυχρώ οι γονείς τους, άλλα δυο αδέλφια τους και η θεία τους. Ο Κώστας, 9 ετών τότε, κατάφερε να διαφύγει. Ο Πέτρος, 10 ετών, έφερε διαμπερές τραύμα από σφαίρα. Διασώθηκε επειδή οι εκτελεστές νόμιζαν ότι σκοτώθηκε. Τότε μου αφηγήθηκαν στο φακό, στα σκαλοπάτια ενός σπιτιού της Λευκωσίας όπου εφιλοξενούντο, τα όσα υπέστησαν. Κινηματογραφιστής ήταν ο Δώρος Παρτασίδης, που ανέφερα στην αρχή. 25 χρόνια αργότερα, επεδίωξα και βρήκα τα ίχνη τους, και στον ίδιο χώρο συνομίλησα ξανά μαζί τους για πράγματα ευνόητα. Η προβολή έγινε από την τηλεόραση της ΕΡΤ. Ο Γιάννης Μαρίνος, που είχε περάσει κι αυτός δύσκολα παιδικά χρόνια με αρρώστιες, με την Κατοχή, ενώ είχε χάσει και τον πατέρα του στα 13 του χρόνια, μου αποκάλυψε ότι αυτός είχε σπουδάσει τα δυο παιδιά. Ο ένας έγινε πιλότος Πολιτικής Αεροπορίας κι ο μικρότερος προγραμματιστής στο Αρχηγείο της Αστυνομίας Κύπρου. Οι στερήσεις του Γιάννη Μαρίνου μπορεί να ήταν ένα έναυσμα, ωστόσο το περίσσευμα ψυχής είναι που καθορίζει ανάλογες συμπεριφορές. Ανθρώπινες. Κάτι ακόμη. Ο Πέτρος Σουπουρής έγινε σπουδαίος πιλότος και είχε αναπτύξει έντονη συνδικαλιστική δραστηριότητα, αφήνοντας πίσω τη φήμη σκληρού διαπραγματευτή. Ο Γιάννης Μαρίνος δεν ξέχασε τον εαυτό του. Του διαμήνυσε συμβουλευτικά ότι είναι καλός ο συνδικαλισμός φτάνει να τον διέπει το μέτρο της λογικής.
Όταν μιλά κανείς γι’ αυτό το βιβλίο θα μοιράσει τα σχόλια του σε δυο πρόσωπα. Στον Θανάση Παπανδρόπουλο, τον συγγραφέα του, και στον Γιάννη Μαρίνο, για την αρθρογραφία του, που είναι το αντικείμενο του βιβλίου. Θα πρόσθετα και τον «Οικονομικό Ταχυδρόμο», όσο κι αν είναι περιττολογία, επειδή το περιοδικό ήταν ταυτισμένο με τον Γιάννη Μαρίνο, ο οποίος σε όλη τη θητεία του, κάπου 31 χρόνια, δεν περιοριζόταν στους αριθμούς των στατιστικών και των κρατικών ανακοινώσεων, που είναι ακατανόητοι για τον μέσο άνθρωπο. Ήταν ο πρώτος που ερμήνευσε τα οικονομικά μεγέθη με βάση τον αντίκτυπο που έχουν στον απλό πολίτη, γιατί επηρεάζουν αποφασιστικά τη ζωή του. Παρατηρεί τα πάντα και επικεντρώνει την κριτική του σε τέσσερις παράγοντες, ο καθένας από τους οποίους έχει το δικό του μερίδιο ευθύνης, με τις εξαιρέσεις τους φυσικά: στους πολιτικούς, τους συνδικαλιστές, τους δημοσιογράφους και την άθλια εκπαίδευση. Στους πολιτικούς καταλόγιζε μεγάλη ευθύνη όταν έκαναν τα αντίθετα από ότι ήταν το σωστό, πόσο, μάλιστα, όταν το γνώριζαν. Θ’ αναφέρω δυο διαφωτιστικές περιπτώσεις:
Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πει: «Η πολιτική της εθνικής ανεξαρτησίας δεν μπορεί να διαφυλαχτεί χωρίς μια ισχυρή οικονομία, που δεν θα εξαρτάται άμεσα από το εξωτερικό”. Διακόσια χρόνια πριν απ’ αυτόν το προείπε αποφθεγματικά ο Ιωάννης Καποδίστριας, του οποίου η δολοφονία άλλαξε τη μοίρα της χώρας: “Να προαγάγωμεν όσον το δυνατόν τα οικονομικά μας. Καλή αυτών διαχείρησις σημαίνει δια το μέλλον, Μεγάλη Πατρίς”. Αυτόν όμως δεν τον άφησαν να δείξει την αποτελεσματικότητά του, χωρίς να είναι αβάσιμη η θετική αποτίμηση. Πρόκειται για μια αλήθεια της οποίας τις συνέπειες τις ζούμε στις δυσκολίες των τελευταίων ετών.
Ο “Οικονομικός Ταχυδρόμος” έδωσε σημασία σε παράγοντες της διεθνούς σκηνής. Από τις σελίδες του μίλησαν, για πρώτη φορά σε δυτικό περιοδικό, δυο από τους πρωτεργάτες της “Αλληλεγγύης”: Ο Λεχ Βαλέσα και ο Άνταμ Μίχνικ (3), όταν, αντίθετα, η ελληνική κυβέρνηση “συνομιλούσε” με τον Γιαρουζέλσκι.
Τον Άνταμ Μίχνικ, τον είχε συστήσει στα ελληνικά μέλη της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων ο Θανάσης Παπανδρόπουλος, τον οποίον γνώρισα από κοντά ως μέλος της Ένωσης αυτής. Εκεί εξετίμησα τα προσόντα του: Πολύγλωσσος, πολυμαθής, ευθύς με όλους, έντιμος, κοινωνικός, ικανός στη διαχείριση δημοσιογραφικών θεμάτων, επί σειράν ετών εκλεγμένος Πρόεδρος της Ένωσης, που σημαίνει ότι για να εκλεγεί χρειάζονταν και οι ψήφοι των μελών των άλλων ευρωπαϊκών τμημάτων. Απέναντι του είχε τους πολυμήχανους Ισπανούς που είχαν δύναμη και διασυνδέσεις που έφταναν έως τα Ανάκτορα της χώρας τους. Ο Θανάσης Παπανδρόπουλος είχε ως μόνη δύναμη την προσωπικότητα και την αξία του. Ποτέ δεν τον ξεπέρασαν. Επί των ημερών του η Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων είχε πλούσια δράση και κύρος.
Σ’ ένα συνέδριο στη Βαρσοβία μας γνώρισε, λοιπόν, τον Άνταμ Μίχνικ, μια δυναμική περίπτωση του ευρωπαϊκού δημοσιογραφικού χώρου. Ο Μίχνικ είχε στηρίξει τον Λεχ Βαλέσα και φυλακίστηκε για τη δράση του. Όταν όμως έπεσε το καθεστώς δεν παρουσίασε γραμμάτια για εξόφληση. Κι όταν ο Λεχ Βαλέσα έγινε Πρόεδρος της Πολωνίας και σύντομα η συμπεριφορά του χαρακτηρίζονταν από την αλαζονεία της εξουσίας, πήγε εναντίον του. Ο Άνταμ Μίχνικ συνδύασε τη θεωρία με την πράξη, ισορρόπησε τη σκέψη με τη δράση. Μέσα σ’ έναν κόσμο, όπου η προβολή του life style και της μικροπολιτικής έγιναν πλέον καθεστώς, αυτός δεν ακολούθησε την εύκολη μίμηση. Έδωσε εύσημα τιμής σ’ ένα λειτούργημα, που στις μέρες μας παραπαίει. Στη Βαρσοβία είδα με πόση εκτίμηση και ουσιώδη λακωνικό λόγο χαιρέτησε ο Άνταμ Μίχνικ τον Θανάση Παπανδρόπουλο. Πρόκειται για τη σφυρηλάτηση συναδελφικών δεσμών πάνω στο αμόνι κοινών δημοσιογραφικών πεποιθήσεων.
Επέλεξα μια χαρακτηριστική περίπτωση για να αναδείξω, μέσα από την αλήθεια μιας στιγμής, την ευρωπαϊκή αναγνώριση του Θανάση Παπανδρόπουλου. Στο διάστημα που ήμουν ενεργό μέλος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων διαπίστωσα από ποιά υλικά είναι φτιαγμένος, υλικά τα οποία ποτέ δεν οξυδόθηκαν. Πέρασε κι αυτός, με τη δική του αξία, στην ιστορία του «Οικονομικού Ταχυδρόμου».
Χωρίς να έχω ιδιαίτερη εξειδίκευση, θέλησα να δώσω μια κάποια διάσταση της προσωπικότητας και της προσφοράς και των δυο: του Γιάννη Μαρίνου και του Θανάση Παπανδρόπουλου, βασισμένος στις σελίδες αυτού του βιβλίου, στις εμπειρίες που αποκόμισα από τότε που τους γνώρισα και με σχετικές παρεκβάσεις που στήριζαν, νομίζω, την τοποθέτησή μου. Το έκανα ευθέως, χωρίς περιστροφές. Άλλωστε θα ήταν άπρεπο να στρουθοκαμηλίσει κανείς για μια έκδοση, που έχει ως στόχο να απομονώσει ακριβώς τους στρουθοκαμήλους.
——–
1. Η παρουσίαση αυτή και έγινε στην Ελληνοαμερικανική Ένωση, στην Αθήνα, στις 21 Ιανουαρίου 2020. Προσωπικά περιορίστηκα αποκλειστικά και μόνο στο βιβλίο. Στην εκδήλωση συμμετείχαν σημαντικοί οικονομικοί παράγοντες, οι οποίοι αναλώθηκαν στην ανάλυση των οικονομικών προβλημάτων της χώρας, με βάση τις απόψεις του Γιάννη Μαρίνου. Συμμετείχαν: Αθανάσιος Διαμαντόπουλος, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Λεωνίδας Φοίβος Κόσκος, πρόεδρος του Hellenic American University, Ντίνος Λαμπρινόπουλος τ. Πρόεδρος της Ελληνικής Εταρίας Δοικήσεως Επιχειρήσεων.
2. “Ακατάλληλο για στρουθοκαμήλους – Ο Γιάννης Μαρίνος στη μάχη για την αποτροπή της χρεοκοπίας της χώρας”. Εκδόσεις Kέρκυρα Economia Publishing, Αθήνα 2019
3. Άνταμ Μίχνικ (Adam Michnik). Εκδότης και διευθυντής της μεγαλύτερης πολωνικής εφημερίδας Gazeta Wyborcza(650000 φυλλα κυκλοφορία). Υπήρξε ηγετικό στέλεχος της «Αλληλεγγύης» και θρυλική μορφή της αντιπολίτευσης ενάντια στο σοσιαλιστικό καθεστώς της Πολωνίας, παρόλο που οι γονείς του ήταν αφοσιωμένοι κομμουνιστές. Γεννήθηκε το 1946 και είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας, έχει τιμηθεί με το Ευρωπαϊκό Δημοσιογραφικό Βραβείο Κων. Καλλιγάς, για το ήθος και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό του
 την απέστειλα με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο σε γνωστά μου πρόσωπα, εντός και εκτός Ελλάδας, για ενημέρωση.){kind=link}