Του Ηλία Καραβόλια
Άραγε έχουν νόημα θεωρίες και μοντέλα στον νέο κόσμο της εγγενούς αβεβαιότητας ;
Ας υποθέσουμε ότι είμασταν σε μια επενδυτική επιτροπή ενός hedge fund( αντισταθμιστικό επενδυτικό κεφάλαιο) και αποφασίζαμε ότι πρέπει άμεσα να πουλήσουμε το βρετανικό κρατικό ομόλογο διότι ανακοινώθηκε απο την πρωθυπουργό πρόγραμμα δραστικής μείωσης της φορολογίας, κυρίως στα υψηλά εταιρικά και ατομικά εισοδήματα, δηλαδή μια παραδοσιακή παράμετρος δημοσιονομικής πολιτικής που με βάση την νεοκλασική οικονομική σχολή υποτίθεται ότι βοηθάει ως μέτρο την ανταγωνιστικότητα, τις επενδύσεις και την ανάπτυξη.
Άραγε για την απόφαση μας αυτή – για να εκτιμηθεί το κόστος που θα γεννούσαν τα διαφυγόντα δημόσια έσοδα απο την μείωση της φορολογίας, συνεπώς, το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της που θα γεννούσε το μέτρο αυτό – ποιά ακριβώς μοντέλα ανάλυσης κόστους/οφέλους (cost/benefit) θα χρησιμοποιούσαμε ;
Εδω όπως καταλαβαίνετε έχουμε μια (πρόσφατη) πραγματική περίπτωση στην οποία, μιλώντας με όρους οικονομετρίας και χρηματοοικονομικής, δεν μιλάμε για έλεγχο και προβλέψεις με μοτίβα πχ. τυχαίου περίπατου των τιμών( non-random effects) αλλά για υπολογισμούς στάθμισης ανορθολογικών προσδοκιών( irrational expectations) και επιπλέον με εργαλεία στάθμισης ανάστροφων επιδράσεων (reverse effects) .
Παρατηρούμε δηλαδή ότι το οικονομικό σύστημα, που μοντελοποιείται συχνά στα χέρια μακροοικονομολόγων και μηχανικών της χρηματοοικονομικής, ολοένα και περισσότερο ρέπει προς την Συμπεριφορική Μακροοικονομική Ανάλυση (βλ.R. Shiller, B. De Long, C. Camerer, I. Welsch, κ.α ) και ολοένα και περισσότερο σταθμίζονται οι αποφάσεις των παιχτών στο σύστημα ( πχ. κεντρικής τράπεζας, κυβέρνησης, διεθνών οργανισμών ) με παραδοχές σε προβολικά σενάρια που στηρίζονται και στην συμπεριφορική θεωρία παιγνίων( behavioral game theory).
Με λίγα λόγια οι οικονομολόγοι αναλυτές προσπαθούμε συχνά να παντρέψουμε την γεωπολιτική, την οικονομία και την αβεβαιότητα.
Η χρήση παραμέτρων οικονομικής φιλοσοφίας και ψυχολογίας (ναι, υπάρχουν τέτοιες) συναντά την παραδοσιακή ανάλυση συστημικού ρίσκου αλλά μέσα και απο τα δέντρα λήψης αποφάσεων της θεωρίας παιγνίων.
Με αυτό τον συνδυασμό, κράτη, επιχειρήσεις, θεσμικοί επενδυτές και υπερεθνικοί οργανισμοί, μπορούν να έχουν μια ευρύτερη εικόνα των μακροοικονομικών μεγεθών τα οποία πλέον( μετά απο πανδημία-πόλεμο- ενεργειακή κρίση) φαίνεται ότι θα μεταβάλλονται σε ένα καθεστώς μόνιμης ανισορροπίας.
Η ακριβής πρόβλεψη δηλαδή καθίσταται σήμερα μέρος της χαοτικής αταξίας σε πάσης φύσεως συστήματα και πεδία ρίσκου( γεωπολιτική, αγορές, επιχειρήσεις, κράτη) μέσα σε ένα διαφαινόμενο καθεστώς που θα εναλλάσσει την ”σταθερή ανισορροπία” με την ”ασταθή ισορροπία”( για να είμαστε πιο ακριβείς).
Συστήματα που φαίνεται να τα εγκαθιστά ο συνδυασμός γεωοικονομικής αστάθειας, στασιμοπληθωρισμού, ανόδου επιτοκίων, ύφεσης και λοιπών αστάθμητων παραγόντων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αυτό το σκηνικό στην οικονομική πραγματικότητα θα τρέχει παράλληλα σε με την επιτάχυνση της διαφοράς μεταξύ πραγματικής και πλασματικής ”κανονικότητας” στις οικονομίες. Και θα αυτοτροφοδοτείται από την αύξηση της χαώδους απόστασης μεταξύ παραγωγής και χρηματιστηριακών αποτιμήσεων- δεδομένης της υπερμόχλευσης των παραγώγων και φυσικά των προθεσμιακών στοιχημάτων.
Η πρωτοφανής εκτύπωση χρήματος απο τις κεντρικές τράπεζες και η εξ ίσου πρωτοφανής τόνωση της ζήτησης απο κυβερνητικές παροχές και επιδόματα, σε συνδυασμό με την έκρηξη της εναλλακτικής χρηματοδότησης, θα μετατοπίζουν την δυναμική της συστημικής ανάλυσης του ρίσκου σε νέα μονοπάτια.
Η δε εξάπλωση του shadow banking( σκιώδης τραπεζική) δημιουργεί νέα δεδομένα όσον αφορά την φύση του ίδιου του χρήματος (πχ. digital currencies, cryptocurrencies πχ) αλλά κυρίως θα μεταβάλλει την ταχύτητα κυκλοφορίας του κεφαλαίου και των νομισματικών ροών, βασικοί παράγοντες φορτίου (απο)σταθεροποίησης των πραγματικών μεγεθών στις οικονομίες.
Η κλασική χρηματοοικονομική μηχανική αποτελούσε μέχρι τώρα την μαθηματικοποιημένη εκδοχή στάθμισης και ελέγχου μεταβλητών( παραμετροποίηση, μοντέλα αριστοποίησης και βελτιστοποίησης με παλινδρομήσεις και επανέλεγχο).
Μια νέα συνθήκη όμως αυτή της ”προπόρευσης-υστέρησης” των μεγεθών συναντά νέους όρους της θεωρίας του κινδύνου -όπως ”συγκινδύνευση-συνολοκλήρωση” σε πολλαπλά συστήματα ρίσκου( ειδικά μετά το τέλος των μηδενικών επιτοκίων και των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης από τις κεντρικές τράπεζες).
Συνηθισμένα διλήμματα των υπεύθυνων χάραξης οικονομικής πολιτικής, των χρηματιστών, των τραπεζικών διοικήσεων ή των αναλυτών υπερεθνικών οργανισμών (αλλά και των ειδικών στην χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική των αγορών γενικότερα) ουσιαστικά αλλάζουν πολύ λόγω των νέων έκτακτων δομών και εργαλείων χρηματοδότησης, σε κρατικό και σε υπερεθνικό επίπεδο( πχ. Ταμεία Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ).
Και όλα αυτά -το ξαναλέμε- μέσα σε περιβάλλοντα κυμαινόμενων επιτοκίων, συνεχών μεταβολών στις διαβαθμίσεις πιστοληπτικής ικανότητας και φερεγγυότητας χωρών, ιδρυμάτων, επιχειρήσεων. Περιβάλλοντα που απαιτούν ιεραρχημένη δράση, προτεραιοποίηση αποφάσεων, ακρίβεια στην χρονοδιαγραμματική στοχοπροσήλωση μέσα σε συνθήκες σχεδόν ”χαοτικής αταξίας”…
