Του Gideon Rachman
«Ένας πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει ποτέ να γίνει». Αυτή η κοινή ανακοίνωση εκδόθηκε στην αρχή του έτους από την Κίνα, τη Γαλλία, τη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ –τις πέντε επίσημα πυρηνικές χώρες. Τον επόμενο μήνα, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Έκτοτε, οι παγκόσμιοι ηγέτες αντιμετωπίζουν την απειλή να γίνει πράγματι πυρηνικός πόλεμος –και μάλιστα σύντομα.
Από την αρχή ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει περιγράψει τη σύρραξη ως υπαρξιακή για τη Ρωσία και έχει αφήσει νύξεις πως ίσως χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα για να επικρατήσει. Πριν από λιγότερο από μια εβδομάδα, οι δυτικοί αξιωματούχοι του τομέα της ασφάλειας έσπευσαν στα γραφεία τους το Σαββατοκύριακο –θορυβημένοι πως οι κατηγορίες της Μόσχας πως η Ουκρανία ετοιμάζεται να χρησιμοποιήσει «βρώμικη βόμβα» μπορεί να σηματοδοτήσει πως η Ρωσία η ίδια ψάχνει για πρόσχημα για να χρησιμοποιήσει πυρηνικά.
Αν και αυτή η άμεση κρίση υποχώρησε, ωστόσο η συνολική απειλή πως η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει ένα πυρηνικό όπλο, ακόμα κρίνεται πως αυξάνεται. Ένα σενάριο που συζητήθηκε στην αμερικανική κυβέρνηση είναι πως μια ταπεινωτική ήττα της Ρωσίας στη μάχη για τη Χερσώνα μπορεί να πείσει τον Πούτιν να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα ενάντια στους Ουκρανούς στρατιώτες σε μια προσπάθεια να αντιστρέψει την κατάσταση στο πεδίο της μάχης.
Μερικές φορές προβάλλεται ο αντίλογος ότι ο Πούτιν δεν θα χρησιμοποιούσε πυρηνικά όπλα τόσο κοντά στο ρωσικό έδαφος, από φόβο μήπως μολύνει τη χώρα του. Αλλά ανώτεροι αξιωματούχοι των ΗΠΑ επισημαίνουν ότι τα μικρότερα τακτικά πυρηνικά όπλα θα μπορούσαν να σκοτώσουν εκατοντάδες ανθρώπους, αντί για χιλιάδες – και να καταστρέψουν και να ακτινοβολήσουν μόλις μερικά τετραγωνικά μίλια.
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους επικεντρώνονται στο να εμποδίσουν τη Ρωσία να κάνει αυτό το μοιραίο βήμα στο πυρηνικό κατώφλι – μέσω ενός μείγματος αποτροπής και διπλωματίας. Αλλά σκέφτονται επίσης ήδη έντονα τις παγκόσμιες συνέπειες της χρήσης ενός ρωσικού πυρηνικού όπλου. Πρόκειται για άγνωστο έδαφος και η πίεση είναι έντονη. Όπως το θέτει ένας ανώτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ, «οι άνθρωποι θα μελετούν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε αυτή η κρίση για τις επόμενες δεκαετίες».
Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν τέσσερα βασικά σενάρια που πρέπει να εξεταστούν: πυρηνική ομαλοποίηση, πυρηνικός εκβιασμός, αποφυγή πολέμου και Αρμαγεδδών.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς η χρήση ενός ρωσικού πυρηνικού όπλου θα μπορούσε να εξελιχθεί σε έναν ολοκληρωτικό πυρηνικό πόλεμο – που θα οδηγούσε σε αυτό που ο ίδιος ο Πρόεδρος Μπάιντεν αποκάλεσε «Αρμαγεδδώνα». Η Ουάσινγκτον έχει προειδοποιήσει ότι αν η Μόσχα χρησιμοποιήσει πυρηνικό όπλο, θα υπάρξει απάντηση με «καταστροφικές» συνέπειες για τη Ρωσία.
Οι Αμερικανοί δεν έχουν διευκρινίσει δημοσίως ποια θα ήταν αυτή η απάντηση. Πολλοί σχολιαστές πιστεύουν ότι θα ήταν στρατιωτική, αλλά όχι πυρηνική. Ο στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους, πρώην επικεφαλής της CIA, έχει μιλήσει για επίθεση των δυνάμεων του ΝΑΤΟ κατά των ρωσικών στρατευμάτων στο έδαφος της Ουκρανίας με συμβατικά όπλα και βύθιση του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας.
Αλλά η άμεση δυτική στρατιωτική εμπλοκή θα προκαλούσε πιθανότατα μια περαιτέρω ρωσική απάντηση. Η Δύση και η Ρωσία θα μπορούσαν τότε να κινηθούν γρήγορα προς τα πάνω στη «σκάλα κλιμάκωσης», καθιστώντας τον εφιάλτη ενός ολοκληρωτικού πυρηνικού πολέμου σαφώς πιθανό. Όπως το θέτει ένας Αμερικανός αξιωματούχος, «δεν νομίζω ότι κανείς πρέπει να είναι σίγουρος ότι μπορούμε να ελέγξουμε τους κινδύνους κλιμάκωσης».
Επειδή η προοπτική κλιμάκωσης που καταλήγει σε Αρμαγεδδώνα είναι τόσο τρομακτική, υπάρχει επίσης η πραγματική πιθανότητα ότι ακόμη και η χρήση ρωσικού πυρηνικού όπλου δεν θα προκαλούσε άμεση δυτική στρατιωτική απάντηση – με τις ΗΠΑ να προσπαθούν να οργανώσουν την πλήρη οικονομική και διπλωματική απομόνωση της Ρωσίας. Αλλά αυτό θα άνοιγε την πόρτα σε ένα άλλο ανησυχητικό μέλλον, αυτό της «πυρηνικής ομαλοποίησης».
Τα πυρηνικά όπλα θα είχαν αποδειχθεί ότι είναι εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε έναν επιθετικό πόλεμο – όχι μόνο για αποτροπή. Η Ρωσία, ακόμη και η Κίνα, θα μπορούσαν να μπουν στον πειρασμό να περάσουν ξανά το πυρηνικό κατώφλι. Και τα μη πυρηνικά κράτη – όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Γερμανία και πολλά άλλα – θα έσπευδαν να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα για να προστατευθούν.
Παγκόσμια αναταραχή θα ακολουθούσε τη χρήση πυρηνικού όπλου. Οι αγορές θα κατέρρεαν και οι λαοί θα πανικοβαλλόταν σε όλο τον κόσμο, με την πιθανότητα μετακινήσεων πληθυσμών μεγάλης κλίμακας από τις πόλεις. Ο φόβος για τέτοιες επιπτώσεις οδηγεί σε αυξανόμενες συζητήσεις σχετικά με την ανάγκη έναρξης ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία. Αλλά οι δυτικοί αξιωματούχοι αντιστέκονται σε αυτή την κίνηση τώρα, υπό το φόβο ενός τρίτου σεναρίου – του επιτυχημένου πυρηνικού εκβιασμού.
Αν η Ρωσία ανακαλύψει ότι μπορεί να επιτύχει σε επιθετικούς πολέμους απειλώντας απλώς με χρήση πυρηνικών όπλων, ένα άλλο δυστοπικό μέλλον ελλοχεύει. Τι θα εμπόδιζε τη Μόσχα να προβεί σε περαιτέρω πυρηνικές απειλές, ίσως με στόχο την ανατολική Ευρώπη; Και τι συμπεράσματα θα έβγαζε η Κίνα ή η Βόρεια Κορέα για μελλοντικές συγκρούσεις για την Ταϊβάν ή την κορεατική χερσόνησο;
Τα τρία πιο σκοτεινά σενάρια – ο Αρμαγεδδών, η εξομάλυνση και ο επιτυχής πυρηνικός εκβιασμός – είναι όλα πολύ πιο πιθανά από ό,τι θα έπρεπε. Αλλά, συλλογικά, παραμένουν λιγότερο πιθανά από την τέταρτη πιθανότητα – ότι ο πυρηνικός πόλεμος αποφεύγεται.
Σε όλες τις προηγούμενες πυρηνικές κρίσεις από το 1945 και μετά, οι ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων αποτραβήχτηκαν από το χείλος του γκρεμού. Η γνώση ότι μια λανθασμένη κίνηση θα μπορούσε να προκαλέσει εκατομμύρια θανάτους – ή ακόμη και να καταστρέψει τον πλανήτη – είναι εξαιρετικά σοβαρή. Αυτό έχει αποτρέψει τον κόσμο από το να διολισθήσει σε πυρηνική σύγκρουση από το 1945. Θα πρέπει να λειτουργήσει και πάλι.
Μάλλον.
Πηγή: euro2day.gr
