Πληθωρισμός και φιλελευθερισμός… Του Πάνου Ευαγγελόπουλου

Του Πάνου Ευαγγελόπουλου*

Ο Μίλτον Φρήντμαν (Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών 1976) ανέλυσε τον πληθωρισμό δεκαετίες πριν και ονόμασε το φαινόμενο Money Illusion, Ψευδαίσθηση Χρήματος. Όλα τα ονομαστικά μεγέθη αυξάνονται αλλά τα πραγματικά βυθίζονται, είτε είναι κέρδη είτε είναι μισθοί είτε είναι βασικές και κρίσιμες μακροοικονομικές μεταβλητές όπως το ΑΕΠ, η κατανάλωση, οι επενδύσεις, οι αποταμιεύσεις, οι εξαγωγές και φυσικά τα δημοσιονομικά έσοδα.
   
Μνημειώδες είναι το έργο του με την Άννα Σβάρτζ, “Η Νομισματική Ιστορία των ΗΠΑ”, αλλά στο μακροσκελέστατο και πολυβραβευμένο έργο του, θέλω μόνον εδώ να υπομνήσω σήμερα τη συνεισφορά του στη συζήτηση, του 1942 παρακαλώ, για το Πληθωριστικό Κενό, στην κορυφαία American Economic Review.

Δεκαετίες μετά, το 1981, ο Πολ Βόλκερ, ο τότε φρεσκοδιορισμένος διοικητής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Αποθεμάτων, FED, των ΗΠΑ, όντας ο ίδιος ζηλωτής του Σύγχρονου Μονεταρισμού και σταθερός στη γραμμή του Μίλτον Φρήντμαν που επαναδιατύπωσε με νέους εξηγητικούς όρους την αρχική ποσοτική θεωρία του χρήματος και κατασκεύασε την πιο αποτελεσματική, σύγχρονη και πρωτοποριακή, οικονομική πολιτική για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, ανέβασε το επιτόκιο στο 19% και αποκάλεσαν τον Βόλκερ Άτλαντα του Δολαρίου για τη μονεταριστική τόλμη του αλλά και κυρίως για την τεράστια και καθολική επιτυχία του! 

Αποκατέστησε στις διεθνείς χρηματαγορές τη δύναμη του δολαρίου και τη δυναμική της αμερικάνικης οικονομίας, ως πρωτεύουσας δύναμης του πλανήτη μέχρι σήμερον! Ήταν η περίοδος που συντηρητικοί πολιτικοί ακολουθούσαν φιλελεύθερους (Free Marketeers) οικονομολόγους για να βγάλουν την οικονομία από τα αδιέξοδα που την είχαν οδηγήσει ο ακραίος κρατισμός και ο ωμός παρεμβατισμός, πάσης φύσεως πολιτικών και διαφόρων χρωμάτων, που όλες αυτές τις αδιέξοδες πολιτικές, τις ένωνε ο γραφειοκρατικός σχεδιασμός της οικονομίας, από τη Δεξιά μέχρι την Αριστερά, πλην των Φιλελευθέρων (Free Marketeers).

Από τον Λύντον Τζόνσον, τον Πρόεδρο των Δημοκρατικών των ΗΠΑ και την Ιδέα του, της Μεγάλης Κοινωνίας, μέχρι τον Ρίτσαρντ Νίξον, τον Πρόεδρο των Ρεπουμπλικάνων των ΗΠΑ και το Επιχείρημά του ότι όλοι πλέον, δεξιοί και αριστεροί, είμαστε Κεϋνσιανοί, δηλαδή κρατιστές και παρεμβατιστές, όπως χοντροκομμένα το αντιλαμβανόταν ο Νίξον, για να δικαιολογήσει τις πράξεις του στην οικονομική πολιτική. Ήταν βέβαιο ότι η αποτυχημένη κρατικιστική και παρεμβατική οικονομική πολιτική του Νίξον θα ηττάτο οικτρά στις εκλογές, αλλά τον πρόλαβαν οι εξελίξεις και παραιτήθηκε τελικά λόγω της εμπλοκής του στις υποκλοπές, αφήνοντας τον Αντιπρόεδρό του, Φορντ, να πάει στις εκλογές και να εισπράξει το πολύ δυστυχές εκλογικό αποτέλεσμα.

Αυτό ήταν ένα ισχυρότατο μάθημα για τους συντηρητικούς τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, έτσι ώστε οι νέες συντηρητικές τους ηγεσίες, με τον Ρόναλντ Ρήγκαν και τη Μάργκαρετ Θάτσερ, υιοθέτησαν πλήρως τους Νέους Φιλελεύθερους οικονομολόγους (Free Marketeers), ο μεν Ρήγκαν ακολουθώντας τον Φρήντμαν, η δε Θάτσερ ακολουθώντας τον Χάγιεκ. Με αυτόν τον Φιλελεύθερο τρόπο, η Δύση κατανίκησε τον Πληθωρισμό και τη Στασιμότητα μιας ολόκληρης δεκαετίας, που ταλάνιζαν διεθνώς τις αγορές, τις επιχειρήσεις αλλά και τους λαούς και αυτή η κραταιά Φιλελεύθερη Νίκη ξάφνιασε ακόμη και τον ίδιο τον Χάγιεκ, όπως αναπάντεχα μας εξηγεί, όταν ο ίδιος πριν από δεκαετίες είχε γράψει το μαχητικό και διάσημο κείμενο του γιατί ένας φιλελεύθερος δεν είναι με κανέναν τρόπο συντηρητικός, θα διαπίστωνε ιδίοις όμμασι από το 1980 και μετά ότι οι καλύτεροι υπερασπιστές και εφαρμοστές των φιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών θα ήταν αρχικά οι συντηρητικοί και από το 1990 και μετά ακόμη και οι εκσυγχρονιστές μετριοπαθείς σοσιαλδημοκράτες και σοσιαλιστές!

Όμως, από το 2009 και μετά ζούμε μια απίστευτη παγκόσμια οικονομική περιπέτεια που θα εξηγήσω σε λίγες και αδρές γραμμές, πως η νεότερη γενιά πολιτικών της Δύσης οδήγησε, με τον ίδιο απαράδεκτο και λανθασμένο τρόπο του γραφειοκρατικού σχεδιασμού, του κρατισμού και του παρεμβατισμού στην οικονομία, ξανά στον πληθωρισμό και μάλιστα πολύ υψηλό αλλά και στην ύφεση που περιμένουμε ενδεχομένως να δούμε, αν δεν παραμερίσουν οι νέοι πολιτικοί της Δύσης (εξαιρούνται οι Μπάιντεν και Τραμπ και ουχί βεβαίως μόνον για λόγους ηλικίας) τις κρατικιστικές τους δοξασίες και δεν μεταβάλλουν τη μακροοικονομική τους πολιτική, από παλαιοσυντηρητική παρεμβατική προς μια αυτοδύναμη φιλελεύθερη κατεύθυνση που να καθορίζεται από τις δημιουργικές και παραγωγικές ελεύθερες αγορές, το άτεγκτο σύστημα των τιμών, τις αέναες δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης, την προάσπιση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, την ισχύ αλλά και την εφαρμογή των κανόνων του δικαίου, την υπεράσπιση και την εμπέδωση της ατομικής πρωτοβουλίας, την έξαρση της επιχειρηματικότητας, η οποία πάντα λειτουργεί αμφίδρομα με την καινοτομία, σε ένα αυτορρυθμιζόμενο θεσμικό πλαίσιο, δομημένο σε συμβόλαια που μοιράζουν αμοιβαία οφέλη και τα καταστούν κοινής αποδοχής για όλους τους πολίτες μιας Ευνομούμενης και Φιλελεύθερης Δημοκρατίας.

Όμως, μια παράγραφος και μόνον φθάνει για να καταλάβουμε πόσο μακριά είμαστε από μια τέτοια κατεύθυνση και πως μας οδηγούν οι νέοι πολιτικοί της Δύσης, μαζί με τις εξελίξεις, από το κακό στο χειρότερο, ως αποτελέσματος της σταδιακής αλλά συνεχούς απομάκρυνσής μας από τις Φιλελεύθερες Αρχές και Αξίες.

Από την 11η Μαρτίου του 2009, το επιτόκιο, (Deposit Facility), της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ήταν σχεδόν μηδενικό ένεκα της χρηματο-οικονομικής κρίσης. Από την 11η Ιουλίου του 2012, όταν ο Ντράγκι είπε “what ever it takes”, το επιτόκιο πήγε στο απόλυτο μηδέν, για να σώσουμε ότι μπορούσε να σωθεί από το υπέρογκο Δημόσιο Χρέος που οδηγούσε στον έναστρο ουρανό τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων των υπερχρεωμένων Ευρωπαϊκών Κρατών. 

Από την 11η Ιουνίου του 2014 το επιτόκιο έγινε αρνητικό και συνοδεύτηκε με μια γιγαντιαία εξάπλωση του ισολογισμού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αποτέλεσμα πληθωρισμός, με ταχεία άνοδο επιτοκίων που πρόβλεψα ακόμη και προ της Πανδημίας, και φυσικά προ του πολέμου που ήταν απλώς το κερασάκι στην τούρτα, για να έχουμε να αποδίδουμε κάπου τα τραγικά, μεγάλα και συνεχή λάθη της μακροοικονομικής μας πολιτικής.

Χωρίς αύξηση της πραγματικής παραγωγής, με νομισματική χαλάρωση και δημοσιονομικές παροχές, όλα είναι στο ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) απλά ονομαστικές αυξήσεις, δηλαδή αύξηση των τιμών και ουχί της παραγωγής. Με αυτόν τον τρόπο φουσκώσαμε τις οικονομίες μας με πληθωρισμό και με τα επιτόκια της ΕΚΤ στο 2,5% και της FED των ΗΠΑ στο 4,5%, μάλλον θα πρέπει να ανησυχούμε…, διότι τα πραγματικά επιτόκια και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού παραμένουν βαθιά αρνητικά και το ίδιο και οι πραγματικές αυξήσεις του ΑΕΠ. Αν λοιπόν επέλθει, όπως όλα προμηνύουν, και η ονομαστική ύφεση στο ΑΕΠ, τότε η πραγματική ύφεση θα είναι βαραθρώδης.

Η Δύση χρειάζεται έναν γενναίο και κρίσιμο αναπροσανατολισμό των οικονομικών πολιτικών της, υπεράσπισης της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας, με πολύ αυστηρό έλεγχο αλλά και μείωση του Δημοσίου Χρέους και του Δημοσιονομικού Ελλείμματος, και οριστικής παύσης χειραγώγησης της νομισματικής πολιτικής με χαμηλά επιτόκια και ποσοτική χαλάρωση έως εξαχρείωση, διότι και τα νομίσματά μας θα υπονομεύσουμε έτσι στο τέλος αλλά και τη Δημοκρατία μας θα θέσουμε εν υψηλώ και μεγίστω κινδύνω, όπως ακριβώς κάναμε τελείως ασυγχώρητα στον ενεργειακό τομέα.

*Ο κ. Ευαγγελόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Πηγή: capital.gr