Του Κώστα Υφαντή*
Τι μπορεί να σηματοδοτήσει η εκλογή του Νίκου Χριστοδουλίδη στην προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας; Μπορεί να γεννήσει ρεαλιστικές ελπίδες για την επανένωση του νησιού; Η σχετικά πρόσφατη ιστορία του κυπριακού ζητήματος έχει αποδείξει ότι οι εκλογικές διαδικασίες δεν σημαίνουν απαραίτητα κάτι. Κάθε νέος πρόεδρος εκλέγεται με το όραμα της επίλυσης του ζητήματος. Η τουρκική αδιαλλαξία και προσήλωση στη νομιμοποίηση της διχοτόμησης και η ώς ένα βαθμό εύλογη ανασφάλεια που δημιουργεί η επί σχεδόν μισό αιώνα κατοχή του κυπριακού Βορρά στους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ένα αξεπέραστο εμπόδιο. Επιπλέον, οι δύο κοινότητες έχουν ουσιαστικά αποξενωθεί, ενώ η δημογραφική και κοινωνική αλλοίωση στα Κατεχόμενα με εποίκους που είναι δεύτερης και σύντομα τρίτης γενιάς εγκατεστημένοι παράγει συνεχώς δυναμικές καχυποψίας και απόρριψης μιας συνύπαρξης που να εγγυάται την ουσιαστική και βιώσιμη προοπτική.
Όσο και να προχωρούν οι συζητήσεις σε τεχνικό και συνταγματικό επίπεδο, όσο κοντά και να φτάνουμε σε μια λύση, τα πολιτικά και κοινωνικά αντανακλαστικά που έχει σφυρηλατήσει η εισβολή και η κατοχή αποδεικνύονται πανίσχυρα. Υπάρχει μια πραγματική κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα: Σχεδόν κανένας και καμία δεν μπορεί να φανταστεί, πόσο μάλλον να περιγράψει, την επόμενη ημέρα της εφαρμογής μιας συμφωνίας. Ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι η Τουρκία και η γεωπολιτική της «εμμονή» να μην επιτρέψει σε ένα κυπριακό κράτος να λειτουργήσει πραγματικά ελεύθερα και ανεξάρτητα. Δηλαδή εντός της Ε.E. με την επιρροή της Aγκυρας συρρικνωμένη. Αυτό είναι κάτι που δύσκολα θα γίνει αποδεκτό από την Τουρκία και είναι κάτι στο οποίο συγκλίνει σχεδόν απόλυτα η προσέγγιση όλων των τουρκικών πολιτικών δυνάμεων.
Το ζήτημα, λοιπόν, είναι στρατηγικής φύσης. Ο νέος πρόεδρος ίσως έχει ένα βασικό πλεονέκτημα. Eχει διαπραγματευτεί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο με άμεση εμπλοκή και γνώση της τελευταίας αποτυχημένης απόπειρας αναζήτησης λύσης, στο Κραν Μοντανά το 2017. Ξέρει τις επιδιώξεις της άλλης πλευράς, όπως γνωρίζει και τους εσωτερικούς πολιτικούς και κοινωνικούς συμβιβασμούς. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας δεν διατύπωσε μαξιμαλιστικούς στόχους και δεν δημιούργησε προσδοκίες, και αυτό είναι σημαντικό. Επίσης, ακριβώς επειδή θεωρείται ότι εκπροσωπεί μια πιο αυστηρή γραμμή στο εθνικό θέμα, ίσως είναι πιο έτοιμος να αναγνωρίσει πότε ένας συμβιβασμός μπορεί να είναι εφικτός πολιτικά και βιώσιμος στρατηγικά. Στην ψυχροπολεμική ιστορία της αμερικανικής διπλωματίας υπάρχει κάτι που αποκαλείται το σύνδρομο «Ο Νίξον στην Κίνα». Για πολλούς και πολλές δεν είναι τίποτε άλλο από μύθος. Αυτό που σημαίνει είναι ότι μόνο ένας Πολεμιστής του Ψυχρού Πολέμου όπως ο Ρίτσαρντ Νίξον θα μπορούσε –και μπόρεσε– να αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Κίνα του Μάο μετά 20 χρόνια απομόνωσης και εχθρότητας. Ο νέος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ελάχιστα κοινά έχει με τον σεσημασμένο Νίξον. Oμως, μια λύση –που δεν φαντάζει αυτή τη στιγμή καθόλου πιθανή– στη διάρκεια της θητείας του ίσως έχει εκείνη τη νομιμοποίηση που κάνει το Κυπριακό να φαντάζει άλυτο.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και διευθυντής του ΙΔΙΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Πηγή: kathimerini.gr
