Των Kωνσταντίνου Ζοπουνίδη – Κυριακής Κοσμίδου*
Στις 10 Μαρτίου 2023, οι χρηματοοικονομικές αγορές επηρεάστηκαν από την πτώχευση της Silicon Valley Bank, που τέθηκε υπό τον έλεγχο της Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC). Αυτή η απροσδόκητη χρεοκοπία τράπεζας είναι η μεγαλύτερη από το 2008 στις ΗΠΑ. Το γεγονός προκάλεσε πτώση στις μετοχές του τραπεζικού τομέα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, καθώς και αύξηση των ασφαλίστρων κινδύνου που συνδέονται με αυτούς τους εκδότες στις αγορές ομολόγων. Ωστόσο, αυτή η χρεοκοπία δεν εγκυμονεί συστημικούς κινδύνους για τον κλάδο, ιδίως μετά την απόφαση, που ελήφθη από την FDIC και τη FED, να αποζημιώσουν όλες τις καταθέσεις πελατών. Η περίπτωση της SVB καταδεικνύει τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχει η νομισματική αυστηροποίηση των κεντρικών τραπεζών, καθώς και τη διατήρηση των κενών όσον αφορά τη ρύθμιση που εφαρμόζεται στα μικρά αμερικάνικα τραπεζικά ιδρύματα.
Θεμελιώδης αρχή
Σε ένα πρόσφατο άρθρο, δείξαμε εμπειρικά τα αίτια πτώχευσης τραπεζών (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, αίτια πτώχευσης τραπεζών: εμπειρική προσέγγιση, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 23.03.2023).
Όπως η γεωργία, σπέρνεις ένα σπόρο και περιμένεις τη συγκομιδή, έτσι και η χρηματοοικονομική είναι ένα στοίχημα για το μέλλον. Μια προσπάθεια να δοθεί αξία στο πέρασμα του χρόνου (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, εισαγωγή στη χρηματοοικονομική, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2020).
Αν καταθέσετε τα χρήματά σας στην τράπεζα, ο τραπεζίτης θα σας πει ότι η πιο σίγουρη επένδυση είναι αυτή των χρεογράφων χωρίς κίνδυνο (ομολογιών) του Δημοσίου, τα κρατικά ομόλογα.
Όπως συμβαίνει με όλα τα ομόλογα, η απόδοση προσδιορίζεται εξαρχής και η επένδυση ανακτάται στη λήξη του δανείου της, στα δύο, πέντε, δέκα χρόνια … (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Ν. Σαριαννίδης,
Α. Γαρεφαλάκης, Γ. Κοντέος, βασικές αρχές χρηματοοικονομικής των επιχειρήσεων, επιμέλεια έκδοσης, Εκδόσεις Αλέξανδρος ΙΚΕ, 2021).
Τί γίνεται όμως αν χρειαστούμε τα χρήματα νωρίτερα; Πρέπει να βρεθεί ένας αγοραστής στην τιμή αγοράς. Τα πράγματα γίνονται δύσκολα όταν αυτή η τιμή είναι χαμηλότερη από την αρχική σας επένδυση. Ήταν η ατυχία που συνέβη στη μικρή τράπεζα SVB της Καλιφόρνιας που πυροδότησε την τρέχουσα τραπεζική κρίση. Είχε λοιπόν καταχωρήσει στους λογαριασμούς της 91 δις δολάρια και δεν είχε σκοπό να πουλήσει τους τίτλους αυτούς, διότι αποτελούσαν μακροπρόθεσμη επένδυση. Όμως, το Μάρτιο, λόγω της αύξησης των επιτοκίων, που αποτιμούν τα νέα ομόλογα, με επιτόκια 3% ή 4%, καλύτερα από τα παλιά, στο 1% ή 2%, η αξία μεταπώλησης αυτών των τίτλων δεν ήταν μεγαλύτερη από 76 δις δολάρια (15 δις δολάρια ζημιά). Η τράπεζα έπρεπε να αδειάσει το ταμείο της και να πουλήσει τα περίφημα ομόλογά της.
Εύλογη αξία
Η εύλογη αξία είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται στη λογιστική και αναφέρεται στην τιμή που θα μπορούσε να καταβληθεί για ένα περιουσιακό στοιχείο ή μια υποχρέωση σε μια συναλλαγή, υπό την προϋπόθεση ότι τα μέρη ενημερώνονται δεόντως και δεν υπάρχει τίποτα που να τους εμποδίζει να ενεργούν ελεύθερα και εθελοντικά. Υπάρχει ένας περιορισμός για μια τράπεζα να καταγράφει στον ισολογισμό της τις πιθανές απώλειες των περιουσιακών της στοιχείων κάθε χρόνο. Αυτό επιβάλλεται για ορισμένα περιουσιακά στοιχεία με κίνδυνο, αλλά όχι για αυτά τα ομόλογα που θέλουμε να κρατήσουμε μέχρι τη λήξη τους. Αυτό ονομάζεται εύλογη αξία. Οι υποστηρικτές της εξηγούν ότι εάν η πτώση της τιμής των τίτλων της SVB είχε σημειωθεί στον ισολογισμό της από τα τέλη του 2022, αυτό θα είχε οδηγήσει την τράπεζα να τροποποιήσει το χαρτοφυλάκιό της και να είχε προειδοποιήσει τους πελάτες της νωρίτερα.
Οι αντίπαλοι υποστηρίζουν ότι η συνεχής εκτίμηση αυτών των περιουσιακών στοιχείων στην άμεση αγοραία αξία τους είναι ένας ενισχυτής μεταβλητότητας που ενισχύει την αστάθεια, κάτι που συνέβη στην κρίση του 2008.
Συμπερασματικά, οι τράπεζες είναι ένας ειδικός συνεργάτης και η ρύθμιση τους από τα κράτη, πρέπει να τις οδηγήσει από τη μια στην τόνωση της οικονομίας και της ανάπτυξης και από την άλλη να τις προστατεύει από τις κρίσεις. Ένας ατελείωτος αγώνας (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, σύγχρονα θέματα τραπεζικού μάνατζμεντ, εκδ. Κλειδάριθμος, 2009, Κ. Κοσμίδου, Κ. Ζοπουνίδης, συστήματα διαχείρισης τραπεζικών κινδύνων: η περίπτωση του asset liability management, εκδ. Κλειδάριθμος, 2003).
*Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece
*Καθηγήτρια Κυριακή Κοσμίδου
Καθηγήτρια Χρηματοοικονομικής-Τραπεζικής
Διευθύντρια ΠΜΣ «Διοίκηση Επιχειρήσεων-ΜΒΑ»
Τμήμα Οικονομικών Επιστημών
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Πηγή: ot.gr
