Κορυφαίος Έλληνας ιστορικός, στοχαστής, δάσκαλος και γνώστης της εξωτερικής πολιτικής, ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ και συγγραφέας 30 βιβλίων, μας οδηγεί στις σοβαρές πτυχές του περασμένου αιώνα, που επιτρέπουν μια πιο διεξοδική ανάγνωση του 21ου.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Ο «20ος αιώνας, μια ιστορία που δεν έχει τελειώσει ακόμα», είναι ο τίτλος του βιβλίου.
Γραμμένο από τον κορυφαίο καθηγητή κ. Θάνο Βερέμη,το πυκνό σε νοήματα βιβλίο, είναι κατά πρώτο λόγο ισχυρό εμβόλιο κατά δύο φαινομένων: το πρώτο είναι η «καραγκιοζοποίηση» της ιστορίας και της πολιτικής και το δεύτερο η κατάργηση της ιστορικής μνήμης στο όνομα του γελοίου κινήματος της «αφύπνισης», ήτοι του wokisme, όπως αυτό αναπτύσσεται – διόλου τυχαία – στις Ηνωμένες (για την ώρα) Πολιτείες της Αμερικής.
Στο βιβλίο του (εκδόσεις Πρώτη Ύλη) ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Θάνος Βερέμης, με μια μοναδική συμπυκνωτική ικανότητα, που δείχνει βαθειά γνώση της πορείας της ιστορίας, προσπαθεί να προβάλλει τον «αντιδιαφωτισμό» ως κληρονομιά του 20ου αιώνα στον επόμενο.
Θέτει έτσι καίρια ερωτήματα, που όσο ποτέ άλλοτε είναι επίκαιρα και σήμερα.
Με ιδιαίτερη ένταση και το πιο σοβαρό από αυτά, κατά τη γνώμη μας, είναι αυτό της σκοπιμότητας στον αιώνα των δύο παγκόσμιων πολέμων κάποιων δυτικών φιλοσόφων να αποδομήσουν τη φιλελεύθερη νεωτερικότητα.
Με αφετηρία αυτόν τον προβληματισμό, ο Θ. Βερέμης θέτει το ερώτημα: «Υπάρχει άραγε σχέση ανάμεσα στην έκπτωση της λογικής από τις διεθνείς σχέσεις και τις καταστροφικές συγκρούσεις χωρίς προηγούμενο;»
Την απάντηση τη δίνουν οι αναφορές του συγγραφέα στην πορεία της ιστορίας από την πτώση του Μεσαίωνα και την άνοδο του Διαφωτισμού ως τις ημέρες μας.
Και οι αναφορές αυτές είναι ιδιαιτέρως σημαντικές.
Διότι για συγκεκριμένους λόγους, οι ανθρώπινες συγκρούσεις από την εποχή που ο δυτικός άνθρωπος βρήκε με το μυαλό του, τις πηγές της δημιουργίας πλούτου μέσω της καινοτομίας, οι εχθροί του Διαφωτισμού, ως νέοι «μάγοι», προσφέρουν μέσω της βίας λύσεις σε αυτούς που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ακολουθήσουν την πρόοδο.
Αυτήν ακριβώς που πριν 300 χρόνια παρέλαβε τον άνθρωπο με 30 χρόνια μέσο προσδόκιμο ζωής και σήμερα τον έχει εκτοξεύσει στα 90 και πλέον.
Ο Διαφωτισμός, γράφει ο Θάνος Βερέμης, επιλέγει εκείνο το λογικοκρατούμενο στοιχείο που οδηγεί σε δημιουργικές πράξεις και όχι στην καταστροφή.
Με τα καταστροφικά ένστικτα θα ασχοληθούν ο ρομαντισμός και οι αντιδιαφωτιστές (σ.σ. αυτοί ακριβώς που σήμερα επικαλούνται την πρόοδο τρομάρα τους).
Μέσα σε αυτό το πνευματικό περιβάλλον για την Ευρώπη, ο 19ος αιώνας υπήρξε ευεργετικός, προσφέροντας στους κατοίκους της ηπείρου ειρήνη και ευημερία.
Υπήρξε όμως και αιώνας επαναστάσεων, παλινόρθωσης και ποικιλίας καθεστώτων, από την αβασίλευτη δημοκρατία έως τη δικτατορία του Ναπολέοντα Γ’ και την Παρισινή Κομμούνα.
«Οι κοινωνικές ανισότητες που δημιούργησε στη Βρετανία η Βιομηχανική Επανάσταση προκάλεσαν την κριτική του Καρόλου Ντίκενς και το έργο του Καρόλου Μαρξ. Αν και εγγόνι του Διαφωτισμού, ο Μαρξ σχεδίασε τη μεγαλύτερη μελλοντική αναστάτωση της Ευρώπης, αποδεικνύοντας έτσι ότι ο λογικοκρατούμενος άνθρωπος δεν είναι σε θέση να λύσει τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας χωρίς τη χρήση της βίας.
Οι λέξεις «νέο» και «μοντέρνο» επιβάλλονται στο ευρωπαϊκό λεξιλόγιο των τεχνών και εξακολουθούν μέσα στον 20ο αιώνα ώσπου να εφευρεθεί ο όρος «μεταμοντέρνο».
Αυτό και άλλα πολλά γράφει ο Θάνος Βερέμης και με την αναφορά του στους Νίτσε, Σπένγκλερ και Σοπενχάουερ, επιτρέπει στον αναγνώστη να αναρωτηθεί μήπως η νέα σύγκρουση διαφωτιστών και αντιδιαφωτιστών σε έναν πλανήτη 8 δισεκατομμυρίων ψυχών, θα είναι και η τελευταία στην ανθρώπινη ιστορία;
Πρόκειται για ζωτικό ιστορικό ερώτημα και όχι για αστεία προφητεία κάποιων καιροσκόπων που επιζητούν φτηνή δημοσιότητα.
O κ. Θάνος Βερέμης
Το βιβλίο του κ. Βερέμη 20ος ΑΙΩΝΑΣ. ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΑΚΟΜΗ κυκλοφορεί από της Εκδόσεις Πρώτη Ύλη
«Ο 20ός αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται ως ο αιώνας των πιο σημαντικών κοινωνικοοικο- νομικών αλλαγών στην ιστορία της ανθρωπότητας. Με το τελευταίο βιβλίο του, ο καθηγητής Θάνος Βερέμης υποστηρίζει, όπως άλλωστε φαίνεται και από τον τίτλο του, ότι αυτός ο τόσο σημαντικός αιώνας δεν έχει τελειώσει ακόμη. Ότι ζούμε δηλαδή τις συνέπειες των πράξεων και των παραλείψεων του προηγούμενου αιώνα, δύο δεκαετίες και πλέον μετά την έλευση του 21ου. […] Ο περασμένος αιώνας χαρακτηρίστηκε από τις παγκόσμιες επιπτώσεις της Επανάστασης του 1917, την εξάπλωση της αποαποικιοποίησης και του οικονομικού εθνικισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, τον μετασχηματισμό της Κίνας, τις νέες ιδέες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη ριζική αλλαγή στη στάση απέναντι στο φύλο, τη θρησκεία, το χρήμα, την κατανάλωση, τη σεξουαλικότητα, τον ελεύθερο χρόνο και το περιβάλλον, τον συνδυασμό νέων και παραδοσιακών μορφών διεθνούς συνεργασίας, καθώς και τις μεγάλης κλίμακας μετακινήσεις πληθυσμών. […] Σε λιγότερες από 300 σελίδες, ο καθηγητής Βερέμης καταφέρνει να ξεδιπλώσει όλα τα σημαντικά γεγονότα, να φωτίσει πτυχές μας που δεν είναι τόσο γνωστές και να εξάγει συμπεράσματα για τα αίτια που οδήγησαν στα μεγάλα, κοσμοϊστορικά γεγονότα του 20ού αιώνα, τα οποία ακόμη καθορίζουν μας τύχες μας». Από τον πρόλογο του Γιάννη Στουρνάρα (Διοικητή Τράπεζας Ελλάδας).
Περιεχόμενα
Πρόλογος του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα..…………………………………………………………………………………. 11
Εισαγωγή: Προετοιμασία για τον εικοστό αιώνα…………………. 17
Α. Οι μεγάλοι αντίπαλοι…………………………………………………………………….. 29
Β. Το Συνέδριο της Βιέννης – Η Παλινόρθωση…………………. 31
α. Πληθυσμός……………………………………………………………………………………….. 44
β. Η επανάσταση του 1848……………………………………………………….. 48
Γ. Ο πόλεμος της Κριμαίας……………………………………………………………… 52
α. Βικτωριανή Αγγλία…………………………………………………………………… 53
β. Το ιταλικό Ριζορτζιμέντο …………………………………………………….. 54
γ. Η Ένωση των Γερμανών……………………………………………………….. 56
δ. Οι διανοητές του αιώνα…………………………………………………………. 58
ε. Οι εφευρέσεις και η ίαση ασθενειών……………………………. 60
στ. Αγροτική επανάσταση………………………………………………………….. 62
ζ. Βιομηχανική Ευρώπη – Πάλη των τάξεων………………. 63
η. Η εργατική τάξη………………………………………………………………………….. 65
θ. Η αντιπροσώπευση των μαζών………………………………………… 66
Κεφάλαιο 1: Ο εικοστός αιώνας αρχίζει………………………………………. 69
Κεφάλαιο 2: Αλλαγές στις οικονομίες…………………………………………… 72
α. Η Γερμανία…………………………………………………………………………………………….. 75
β. Η Βρετανία …………………………………………………………………………………………… 76
γ. Η Γαλλία και η υπόλοιπη ηπειρωτική Ευρώπη ………… 76
δ. Ειρήνη ή πόλεμος;…………………………………………………………………………….. 77
Κεφάλαιο 3: Διπλωματικές ζυμώσεις 1910-1912…………………… 80
Κεφάλαιο 4: Αφορμές και αίτια του πολέμου………………………… 84
Κεφάλαιο 5: Ο Μεγάλος Πόλεμος 1914-1918…………………………… 91
Κεφάλαιο 6: Η επανάσταση και το πραξικόπημα του 1917…………………………………………………………………………………………………………… 97 Κεφάλαιο 7: Η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ)………………………………. 104
Κεφάλαιο 8: Μεσοπόλεμος…………………………………………………………………….. 106
α. Οι συνθήκες και οι πολιτικές ζυμώσεις……………………………. 106
β. Φιλοσοφία του Μεσοπολέμου…………………………………………………… 121
γ. Το ζήτημα των προσδιορισμών……………………………………………….. 124
Κεφάλαιο 9: Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος…………………………………………….. 127
Κεφάλαιο 10: Οι Σύμμαχοι συντονίζουν τις ενέργειές τους…………………………………………………………………………………………………………………… 141
Κεφάλαιο 11: Το τέλος του πολέμου και η επόμενη μέρα……………………………………………………………………………………………………………………. 151 α.
Οι διασκέψεις του Συμβουλίου Υπουργών μετά τον πόλεμο………………………………………………………………………………………………. 163
Κεφάλαιο 12: Βαλκάνια……………………………………………………………………………. 164
α. Μεσοπόλεμος………………………………………………………………………………………… 164
β. Μεταπολεμική εποχή………………………………………………………………………. 166
Κεφάλαιο 13: Ψυχρός Πόλεμος…………………………………………………………… 171
Κεφάλαιο 14: Το μεταπολεμικό «θαύμα»………………………………….. 190
Κεφάλαιο 15: Οι Ευρωπαίοι αναπτύσσουν πρωτοβουλίες………………………………………………………………………………………………. 203
Κεφάλαιο 16: Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά και οι δύο οικονομίες………………………………………………………………………………………………………. 206
Κεφάλαιο 17: Οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης………………… 211
α. Γαλλία………………………………………………………………………………………………………… 211
β. Γερμανία…………………………………………………………………………………………………… 218
γ. Βρετανία…………………………………………………………………………………………………… 225
Κεφάλαιο 18: Ο ευρωπαϊκός νότος………………………………………………….. 231
α. Ισπανία……………………………………………………………………………………………………… 231
β. Πορτογαλία…………………………………………………………………………………………….. 234
γ. Ιταλία………………………………………………………………………………………………………….. 236
δ. Ελλάδα………………………………………………………………………………………………………. 241
Κεφάλαιο 19: Οι αδυναμίες των υπερδυνάμεων…………………… 244
α. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ και η σχέση με την Ασία……. 246
β. Η ΕΣΣΔ και η Ευρώπη…………………………………………………………………. 250
Κεφάλαιο 20: Η συνεισφορά των ιστορικών…………………………….. 261
Επίμετρο: Δυτικές παραλείψεις………………………………………………………….. 269 Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………………………….. 277
Πηγή: kourdistoportocali.com
