Συγγραφικές κόντρες: Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες εναντίον Μάριο Βάργκας Λιόσα

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και ο Μάριο Βάργκας Λιόσα είναι δίχως αμφιβολία δυο από τους σημαντικότερους συγγραφείς της περιόδου της Λατινοαμερικανικής Έκρηξης: τα μυθιστορήματά τους, μαζί με τα έργα του Χούλιο Κορτάσαρ, του Κάρλος Φουέντες κ.ά., έστρεψαν την προσοχή του δυτικού κόσμου προς τη λογοτεχνία των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Αμφότεροι τιμήθηκαν με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για την προσφορά τους στα γράμματα και για πολλά χρόνια, τους ένωνε δυνατή φιλία. Μάλιστα, η διδακτορική διατριβή του Βάργκας Λιόσα είχε τον τίτλο Γκαρσία Μάρκες: Το χρονικό μιας θεοκτονίας, και πραγματευόταν το γνωστότερο έργο του Μάρκες, το μυθιστόρημα Εκατό χρόνια μοναξιά (1967).

«[Το μυθιστόρημα Εκατό χρόνια μοναξιά] με συγκλόνισε σε τέτοιο βαθμό που έσπευσα να γράψω ένα άρθρο με τίτλο ‘’El Amadis en America’’ [ΣτΜ: Πρόκειται για μια αναφορά στο έργο Amadís de Gaula, μια ιπποτική μυθιστορία, περισσότερο γνωστή στο ισπανόφωνο αναγνωστικό κοινό]. Σκέφτηκα πως η Λατινική Αμερική είχε αποκτήσει επιτέλους το δικό της μυθιστόρημα για τους ιππότες, μια ιστορία όπου το φανταστικό είχε έρθει στο προσκήνιο χωρίς να χαθεί η υποβόσκουσα ουσία της πραγματικότητας. Είχε επίσης μια σπάνια αρετή: την ικανότητα να γοητεύει τον απαιτητικό αναγνώστη που ενδιαφέρεται για τη γλώσσα, και ταυτοχρόνως, τον τυπικό αναγνώστη που ενδιαφέρεται απλώς να παρακολουθήσει την πλοκή», είχε πει κάποτε ο Βάργκας Λιόσα στην El Pais.

Ωστόσο, οι δυο τους έπαψαν να μιλούν από τον Φεβρουάριο του 1976 κι έπειτα, εξαιτίας ενός καυγά κατά τον οποίο ο Λιόσα γρονθοκόπησε τον Μάρκες, μελανιάζοντας το μάτι του.

Όλα άρχισαν όταν ο Λιόσα, σε ένα ταξίδι με προορισμό το Καλάο του Περού, ερωτεύτηκε μια άγνωστη γυναίκα και αποφάσισε να εγκαταλείψει τη σύζυγό του, την Πατρίσια, κάτι που δεν έκανε μεγάλη εντύπωση στους κοντινούς του ανθρώπους, καθώς ο Λιόσα συνήθιζε να μπλέκει σε τέτοιου είδους περιπέτειες, όπως ανέφερε στο Paris Review ο Guillermo Angulo, σχολιάζοντας το περιστατικό.

Η Πατρίσια γύρισε στο σπίτι της στη Βαρκελώνη, οπού την επισκέφτηκαν ο Μάρκες και η σύζυγός του, η Μερσέντες. Κατά τα λεγόμενα του Μάρκες, η Πατρίσια προσπάθησε να ερωτοτροπήσει μαζί του, μα εκείνος δεν ανταποκρίθηκε. Παρόλα αυτά, τη μετέφερε ως το αεροδρόμιο με το αμάξι του, για να προλάβει την πτήση της για το Σαντιάγκο, και πριν την αποχαιρετήσει, της είπε: «Αν το αεροπλάνο φύγει χωρίς εσένα, τότε υπέροχα, θα κάνουμε πάρτι». Σύμφωνα με τον Plinio Apuleyo Mendoza, αυτή η έκφραση χρησιμοποιείται συχνά στην Καραϊβική περιοχή της Κολομβίας, απ’ όπου καταγόταν ο Μάρκες, και ίσως να παρερμηνεύτηκε από την Πατρίσια.

Όταν ο Βάργκας Λιόσα επέστρεψε στη σύζυγό του και έμαθε για τη συνάντησή της με τον Μάρκες, δεν χειρίστηκε με ψυχραιμία την κατάσταση. Ακολουθεί μια περιγραφή όσων συνέβησαν, από τον βραβευμένο φωτογράφο Rodrigo Moya, φίλο του Μάρκες:

«Του έδωσε μια γροθιά εκείνο το βράδυ. Ξέρετε την ιστορία, έτσι δεν είναι; Συνέβη στην πρεμιέρα μιας ταινίας, αυτής για τους επιζώντες στις Άνδεις. Λοιπόν, ο Γκάμπο έφτασε και είπε: ‘’Μάριο’’ και ο Μάριο γύρισε και μπαμ!, τον χτύπησε με το δεξί του χέρι και τον έριξε στο πάτωμα. Αιμορραγούσε όταν έπεσε επειδή ένας από τους φακούς στα γυαλιά του έσπασε στη μύτη του και ο μώλωπας ήταν πολύ μεγάλος. Μετριάσαμε τη ζημιά με τις πρώτες βοήθειες, δεν ξέρω αν ήταν η China Mendoza ή η Elena Poniatowska που πήγε να αγοράσει κρέας για να το βάλει στο μάτι του. Αυτό πράγματι βοηθάει. Για ένα μικρό διάστημα, όταν ήμουν παιδί, έπαιζα μποξ, και τότε βάζαμε μπριζόλες στα μαύρα μάτια. Για κάποιο λόγο, δεν είμαι βέβαιος, αφαιρούν τον μώλωπα. Πλέον, χρησιμοποιούν άρνικα».

Δυο ημέρες μετά από τη σύγκρουση των δύο πεζογράφων, ο Μάρκες και η Μερσέντες εμφανίστηκαν στο κατώφλι του Moya. Ο Moya τράβηξε φωτογραφίες με τον Μάρκες να χαμογελά με το μάτι του πρησμένο, οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας το 2007:

«Ακούγεται ένας χτύπος στην πόρτα και είναι ο Γκάμπο και η Μερσέντες. Χάρηκα πολύ, έμεινα έκπληκτος. Ο Γκάμπο ήταν ήδη φίλος μου, αλλά ακόμα και στις φιλίες, υφίστανται ιεραρχίες. Ήμουν συγκρατημένος απέναντί του. Ήμουν ένας απλός φωτογράφος για εφημερίδες και αυτός ήταν αυτός που ήταν. Εκείνη την περίοδο δεν πίστευα ποτέ πως θα τον αποκαλούσα κάποτε Γκάμπο. Το να τον αποκαλώ ‘’Γκαμπίτο’’ ήταν σαν να αποκαλώ τον Θερβάντες ‘’Μιγκελίτο’’. Για εμένα, ήταν ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Είχαν έρθει για να τον φωτογραφίσω. Μου είπε: ‘’Θέλω να με βγάλεις μερικές φωτογραφίες με το μαύρο μου μάτι’’. Είχαν έρθει στο σπίτι μου γιατί με εμπιστεύονταν.

»Φορούσε ένα σακάκι. Όχι το καρό. Κάποιο άλλο. Εκείνη φορούσε μαύρα και γυαλιά ηλίου. Οπότε του είπα: ‘’Τι συνέβη;’’ Είπε κάποιο αστείο, ‘’έπαιξα μποξ και έχασα’’».

Πέρα από το συγκεκριμένο περιστατικό, είναι γνωστό πως οι δυο συγγραφείς διαφωνούσαν για θέματα σχετικά με την πολιτική – πιο συγκεκριμένα, αποτιμούσαν διαφορετικά το καθεστώς του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα. Ο Λιόσα αρχικά στήριζε την Κουβανική Επανάσταση, αλλά κατόπιν τάχθηκε υπέρ του φιλελευθερισμού. Στον αντίποδα, ο Μάρκες ήταν πιο επιφυλακτικός στην αρχή, ώσπου εξελίχθηκε σε υποστηρικτή του Κουβανού πολιτικού κι επαναστάτη. Παρότι δεν δίσταζε να διατυπώσει δημόσια τις διαφωνίες του με ορισμένες αποφάσεις του Κάστρο, ο Μάρκες φωτογραφήθηκε στο πλευρό του Φιντέλ, και συναντήθηκε με τον Μπιλ Κλίντον για να συζητήσει για τις τεταμένες σχέσεις των ΗΠΑ με την Κούβα.

«Νομίζω πως ήταν ένας πολύ πρακτικός άνθρωπος και συνειδητοποίησε πως ήταν προτιμότερο να είσαι με την Κούβα παρά να είσαι εναντίον της. Κατάφερε να αποφύγει τις επιθέσεις λάσπης που δεχτήκαμε όσοι ήμασταν επικριτικοί για τον τρόπο με τον οποίο η επανάσταση εξελίχθηκε προς τον κομμουνισμό, αποκλίνοντας από τις αρχικές θέσεις της, που ήταν πιο φιλελεύθερες και σοσιαλιστικές», είπε ο Βάργκας Λιόσα, που, σε κάποια άλλη συνέντευξή του, δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει τον λιγότερο ευγενικό χαρακτηρισμό «εταίρα του Κάστρο», μιλώντας για τον Μάρκες.

Μετά από τη χειροδικία στην κινηματογραφική αίθουσα, οι δύο συγγραφείς δεν ξαναμίλησαν ποτέ, όπως παραδέχτηκε στην El Pais ο Βάργκας Λιόσα. Το 2017, σχεδόν τρία χρόνια μετά από τον θάνατο του Μάρκες, ο Λιόσα έλυσε τη σιωπή του:

«Ήρθε η ώρα να βάλουμε μια τελεία σε αυτή τη συζήτηση. Λυπήθηκα όταν πέθανε, όπως λυπήθηκα και με τον θάνατο του Κορτάσαρ ή του Κάρλος Φουέντες. Δεν ήταν απλώς σπουδαίοι συγγραφείς, ήταν και σπουδαίοι φίλοι. Είναι θλιβερό να συνειδητοποιείς πως είσαι ο τελευταίος αυτής της γενιάς».

Πηγές: The Paris Review, El Pais, Lit Hub

Πηγή: bookpress.gr