Του Γιώργου Ατσαλάκη*
Στην Ερυθρά θάλασσα διασταυρώνεται ο Ινδικός ωκεανός και η Μεσόγειος θάλασσα καθώς συνδέει τις αγορές της Ευρώπης της Ασίας και της Αφρικής. Το στενό του Bab el-Mandeb, όπου επιχειρούν οι Χούτοι της Υεμένης, είναι από τα πιο σημαντικά σημεία της θαλάσσιας ναυσιπλοΐας. Η Ερυθραία, το Τζιμπουτί και η Υεμένη είναι οι χώρες που συνορεύουν με αυτό το στενό. Οι Χούτι διεξάγουν οκταετή πόλεμο εναντίον της νόμιμης κυβέρνησης της Υεμένης υποστηριζόμενοι από το Ιράν. Επιδιώκοντας να αναγνωριστούν διεθνώς, προβαίνουν σε έκνομες ενέργειες που προσπαθούν να τους προσδώσουν κάποιο ρόλο στην περιοχή. Αποκομίσουν έσοδα μέσω της φορολογίας, των τελωνειακών τελών, των τελών εξυπηρέτησης και από το λαθρεμπόριο.
Περίπου το 10-12% του παγκόσμιου εμπορίου περνά από την Ερυθρά θάλασσα. Περίπου το 14% των παγκόσμιων εξαγωγών πετρελαίου και 30% των εμπορευματοκιβωτίων διέρχεται από την περιοχή. Μετά τις πρόσφατες επιθέσεις των Χούτοι, πολλά πλοία κάνουν το γύρο της Αφρικής για να φθάσουν στην Ευρώπη ή στην Αμερική. Περίπου το 24% των πλοίων που απέφυγαν τη διώρυγα του Σουέζ ήταν δεξαμενόπλοια αργού πετρελαίου, το 35% μετέφεραν χύδην φορτίο και το 24% μετέφερε εμπορευματοκιβώτια. Το 90% του πετρελαίου που περνάει από τα στενά Bab el-Mandeb, προέρχεται από τον Περσικό κόλπο και προορίζεται για την Ευρώπη και την Αφρική. Το υπόλοιπο 10% προέρχεται από το Κέρας της Αφρικής.
Επίσης, μέσω της Ερυθράς θάλασσας διαμετακομίζεται περίπου το 80% του ρωσικού πετρελαίου προοριζόμενο για τις ασιατικές αγορές. Περίπου το 45% των ρωσικών προϊόντων ταξιδεύουν μέσω της Ερυθράς θάλασσας. Οι Χούτοι δεν χτυπούν τα ρωσικά φορτία που μεταφέρονται από τα στενά. Αντιθέτως η Ρωσία θα επωφεληθεί από τις υψηλές τιμές του πετρελαίου εξαιτίας της δράσης των Χούτοι. Το κόστος μεταφοράς μέσω της Ερυθράς θάλασσας έχει αυξηθεί πάνω από 25% και η εναλλακτική μεταφορά κάνοντας το γύρο της Αφρικής αυξάνει το κόστος μεταφοράς κατά 10% και προσθέτει ακόμα 15 μέρες ταξίδι.
Ζημιωμένη από τις υψηλές τιμές τις ενέργειας θα είναι η Ευρώπη η οποία το μεγαλύτερο μέρος του LNG που προμηθεύεται προέρχεται από τα στενά Bab el-Mandeb. Το 8% του παγκόσμιου LNG διέρχεται από την Ερυθρά θάλασσα. Το LNG του Κατάρ προς την Ευρώπη διέρχεται από την Ερυθρά θάλασσα και τη διώρυγα του Σουέζ χωρίς κανένα πρόβλημα καθώς δεν δέχεται επιθέσεις από τους Χούτοι. Ευτυχώς οι ευρωπαϊκές υπόγειες αποθήκες φυσικού αερίου είναι γεμάτες πάνω από 97% και ο χειμώνας δεν είναι βαρύς για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες μέχρι σήμερα.
Παρόλο που οι Χούτοι χτυπούν επιλεκτικά συγκεκριμένα πλοία συγκεκριμένων χωρών, η διεθνή ναυτιλία έχει πληγεί τροφοδοτώντας παγκόσμια αναστάτωση σε πολλές πλευρές της οικονομίας. Μπορεί να προκληθεί σημαντική άνοδο των τιμών της ενέργειας καθώς η περιοχή είναι σημαντικός εξαγωγέας πετρελαίου στις αγορές προς όλο τον κόσμο.
Το καρτέλ του ΟΠΕΚ+Ρωσία, προσπαθεί εδώ και πάρα πολύ καιρό να μειώνει τις παραγόμενες ποσότητες πετρελαίου ώστε να αυξάνεται η τιμή του. Ίσως είναι από τις λίγες φορές που δεν καταφέρνει να επιτύχει το στόχο του, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και άλλες χώρες που δεν ανήκουν στο καρτέλ αυξάνουν συνεχώς τις παραγόμενες ποσότητες ενέργειας αποτρέποντας την αύξηση των τιμών. Οπότε το καρτέλ αναμένει να ωθηθούν οι τιμές της ενέργειας υψηλότερα με τη βοήθεια της δράσης των Χούτοι.
Υψηλές τιμές της ενέργειας αλλά και των άλλων εμπορευμάτων ενδέχεται να ωθήσουν την άνοδο του πληθωρισμού και να ανατραπεί η μέχρι σήμερα παγκόσμια προσπάθεια τιθάσευσης των τιμών. Η Κίνα δεν ενδιαφέρεται και τόσο για τον πληθωρισμό, καθώς η υπερβάλλουσα παραγωγική της δυναμικότητα, χωρίς την αντίστοιχη ζήτηση, την οδηγεί σε αποπληθωρισμό. Περαιτέρω άνοδος των τιμών ή περαιτέρω καθυστέρηση της αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού θα δημιουργήσει κοινωνική αναστάτωση σε πολλές χώρες, καθώς πάνω από τον μισό πληθυσμό της γης θα έχει εκλογικές διαδικασίες το 2024. Κοινωνική αναστάτωση είναι η χρυσή ευκαιρία για λαϊκιστές ηγέτες για να διεκδικήσουν την κυβερνητική εξουσία. Συνήθως οι λαϊκιστές ηγέτες είναι ανεπαρκείς από πλευράς ικανοτήτων για να κερδίσουν την εξουσία σε ομαλές συνθήκες. Αυτή η ανεπάρκειά τους, σε περίπτωση που πάρουν τη διακυβέρνηση οδηγούν τη χώρα τους σε ακόμα χειρότερες συνθήκες.
Ενέργειες όπως των Χούτοι, βάζουν σε κίνδυνο τις παραδοσιακές αλυσίδες εφοδιασμού της Ευρώπης, των ΗΠΑ και άλλων κρατών. Δυστυχώς πολλά κρίσιμα στενά για την παγκόσμια μεταφορά εμπορευμάτων βρίσκονται στα χέρια απολυταρχικών καθεστώτων τα οποία εκβιάζουν την παγκόσμια κοινότητα και διαταράσσουν τον ομαλό εφοδιασμό των αγορών προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα. Η συνέχιση τέτοιων ενεργειών από ανεύθυνα απολυταρχικά καθεστώτα θα πρέπει να κινητοποιήσει την διεθνή κοινότητα ώστε να αποκατασταθεί η ομαλή διέλευση των εμπορευμάτων από τα κρίσιμα στενά ανά τον κόσμο. Στενά όπως των Δαρδανελίων, του Βοσπόρου, του Bab el-Mandeb, του Ορμούζ κλπ., θα πρέπει να βρίσκονται υπό διεθνή έλεγχο υπό την εποπτεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ώστε κανένας να μην μπορεί παρεμβαίνει και να αυξάνει τις τιμές των εμπορευμάτων στις διεθνείς αγορές, να αυξάνει τα ναύλα και τα ασφάλιστρα των μεταφορών και να καθυστερεί τις παραδόσεις. Η διεθνής ανασφάλεια η οποία δημιουργείται από τις αναταραχές στην ομαλή ροή των εφοδιαστικών αλυσίδων θα οδηγήσει σταδιακά στην ενίσχυση της από-παγκοσμιοποίησης και της αναζήτησης εγγύτερων αλυσίδων εφοδιασμού, οι οποίες θα είναι ασφαλείς και ας είναι και ακριβότερες. Μια τέτοια μακροχρόνια εξέλιξη θα πλήξει τις ίδιες τις χώρες που παρανόμως επιτίθονται στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Η χάραξη νέων ασφαλών αλυσίδων εφοδιασμού σίγουρα δεν πρόκειται να περιλαμβάνει χώρες που κλείνουν και ανοίγουν τα στενά σύμφωνα με τα συμφέροντά τους ή χώρες που απαιτούν υπερβολικά τέλη διέλευσης. Πιθανόν οι χώρες αυτές να βλέπουν ότι πρόκειται να έχουν μειωμένο ρόλο στις νέες ασφαλείς εφοδιαστικές αλυσίδες και ίσως τώρα που νομίζουν ότι έχουν ακόμα κάποια δύναμη, προβαίνουν σε ενέργειες που βλάπτουν την παγκόσμια οικονομία για να αποκομίσουν μέσω εκβιασμών κάποια τελευταία οφέλη.
*Οικονομολόγος,αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείο Κρήτης
