Της Ζιζής Σφυρή
Τζούλια Διαμαντοπούλου: Συνέντευξη για τα έργα που μεταφράζει και διασκευάζει για τις μεγάλες θεατρικές σκηνές της Αθήνας
Από τη Λυρική μέχρι το Εθνικό Θέατρο και από το Θέατρο του Νέου Κόσμου έως το Ολύμπια, τα κείμενα (μεταφράσεις, λιμπρέτα κ.ά) της Τζούλιας Διαμαντοπούλου φέτος ακούγονται κάθε βράδυ σε όλη την Αθήνα. Μιλήσαμε μαζί της και μάθαμε πώς ένα κορίτσι που σπούδασε οικονομικά στο ΟΠΑ, έκανε μεταπτυχιακό στο Lancaster στο marketing, δούλεψε ως κειμενογράφος στη διαφήμιση, ως δημοσιογράφος στην Athens Voice, ακολούθησε το όνειρό της να γίνει ηθοποιός –πράγμα που στην πορεία το κατάφερε κάνοντας σπουδές υποκριτικής–, μέσα σ’ όλα έγινε σύζυγος και μητέρα… έφτασε να κατακτήσει τη θεατρική Αθήνα.
«Με κάνεις και ντρέποµαι…!»
Μεγάλη η χαρά μου που παίρνω συνέντευξη από ένα παιδί δικό μας…
Και δική μου τεράστια. Η Athens Voice ήταν για μένα η πρώτη δίοδος για να γράψω και να δοκιμάσω δημόσια τη φωνή μου και μάλιστα με μεγάλη ελευθερία τόσο ως προς τη θεματολογία όσο και ως προς το ύφος, σε μια πολύ ζόρικη προσωπική περίοδο. Και για αυτό είμαι ευγνώμων.
Σε μια συνέντευξή σου είπες πως η μητρότητα είναι ζογκλερικό τρικ. Εξαιτίας του ζογκλερικού τρικ, αποφάσισες να μείνεις στο back stage ή είναι συγκυριακή η απόφαση; Το on stage το εγκατέλειψες;
Τελείωσα τη δραματική σχολή σε σχετικά μεγάλη ηλικία κι έτσι κατάφερα να παίξω για λίγο πριν γίνω μαμά (και ακόμα λιγότερο αφού…). Συνειδητή απόφαση δεν ήταν. Όμως είναι δύσκολο να μεγαλώνεις δύο μικρά παιδιά και να έχεις την υπομονή και την προσήλωση ή να κάνεις τις θυσίες που απαιτεί το να παίζεις σταθερά, να εξελίσσεσαι υποκριτικά, να κυνηγάς δουλειές στο θέατρο κ.λπ. Δεν λέω βέβαια ότι είναι ακατόρθωτο, σε μένα πάντως φάνηκε τόσο δύσκολο όσο ένα ζογκλερικό τρικ!
Από την άλλη, από όταν ήμουν μικρή, το γράψιμο ήταν για μένα μια ταυτότητα και ένας αυθόρμητος τρόπος έκφρασης και τα χρόνια αυτά είχα την ευκαιρία να εμβαθύνω και να προσπαθήσω να το εξελίξω. Ειδικά το κομμάτι της στιχουργικής μου έχει δώσει μεγάλη χαρά καθώς είναι μια διέξοδος για την ποίησή μου. Η δε μετάφραση, όπως και η διασκευή, μου δίνει τη δυνατότητα να συνδεθώ νοητικά και συναισθηματικά με έργα και συγγραφείς που θαυμάζω, για να μπορέσω να αποκωδικοποιήσω και να αποδώσω τη σκέψη και τη γλώσσα τους μέσα από τις δικές μου προσλαμβάνουσες και κατανόηση του κόσμου. Ποτέ μη λες ποτέ, έχω πλέον αντιληφθεί πως μία από τις μεγαλύτερες χαρές της ζωής είναι να εξερευνώ τρόπους για να συνδέσω τον εσωτερικό μου κόσμο με τον εξωτερικό, με το περιβάλλον μου, μέσω της τέχνης. Άρα δεν αποκλείω το on stage ξανά στο μέλλον αλλά και την ενασχόληση με οποιοδήποτε άλλο μέσο μου επιτρέπει να εκφράσω όσο το δυνατόν ακριβέστερα αυτό που θέλω.
«Into the woods», στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ: Το καλοκαίρι του 2019 (εκείνη την αθώα περίοδο, όταν ακόμα οι λέξεις covid και lockdown δεν σήμαιναν τίποτα) ο Δημήτρης Μπογδάνος – Αγιοστρατίτης μου πρότεινε να μεταφράσω το λιμπρέτο του αριστουργηματικού musical «Into the woods» του Στίβεν Σόντχαϊμ για το έργο που θα σκηνοθετούσε στη Λυρική. Ήταν η πρώτη φορά που καταπιανόμουν με κάτι αντίστοιχο, και ο υψηλός βαθμός δυσκολίας που απαιτούσε η απόδοση στίχων και νοημάτων τέτοιας ποιητικής συμπύκνωσης, σε συνδυασμό με τη γοητεία που ασκούσε πάνω μου το κείμενο αλλά και με την άψογη συνεργασία όλης της δημιουργικής ομάδας, έκανε το εγχείρημα κοπιαστικό και μαζί απίστευτα ικανοποιητικό. Μετά τις sold-out παραστάσεις τον Φεβρουάριο του 2020 (που διακόπηκαν όταν η πανδημία και η άδεια μετακίνησης μπήκαν για τα καλά στη ζωή μας), το Into the Woods συνέχισε φέτος, 4 χρόνια αργότερα, το μαγευτικό του ταξίδι στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. «Μέσα στο δάσος μη θαρρείς πως μια φορά αρκεί να μπεις» τραγουδούσαν ταιριαστά οι πρωταγωνιστές του έργου καθώς επέστρεφαν στο συμβολικό δάσος του Σοντχάιμ, όπου οι ήρωες μπαίνουν για να χαθούν και να βρουν τον εαυτό τους, δίνοντας μια δεύτερη ζωή στην παράσταση που είχαμε αγαπήσει τόσο πολύ όλοι μας.
«Το Νούμερο 31328» του Ηλία Βενέζη στο Θέατρο του Νέου Κόσμου: Και σε αυτήν την πολύ ευαίσθητη παράσταση, που σκηνοθετεί ο Βασίλης Μαυρογεωργίου, συνεργαστήκαμε στη διασκευή. Ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα νεοελληνικά έργα, είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη όπου ο συγγραφέας περιγράφει την αιχμαλωσία του και τη σκλαβιά στα εργατικά τάγματα της Τουρκίας, αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η ζωντανή, παλλόμενη γλώσσα του Βενέζη παραμένει άθικτη στη διασκευή ενώ η λιτή και ουσιαστική σκηνοθεσία του Μαυρογεωργίου και οι ευαίσθητες ερμηνείες των ηθοποιών τιμούν, νομίζω, τη συγκλονιστική αυτή πρωτοπρόσωπη αντιπολεμική αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, τέτοια που μετά από 100 και χρόνια έχει τη δύναμη να συγκινεί, να ταράζει και να αγγίζει βαθιά τον θεατή.
«Πινόκιο» στο Εθνικό θέατρο, στην πρωτότυπη διασκευή του Κρις Κούπερ. Η πιο αγαπημένη μου φετινή συνεργασία με τον Βασίλη Μαυρογεωργίου είναι η μετάφραση που έκανα για τον «Πινόκιο» που ανεβαίνει στην Παιδική Σκηνή του Εθνικού. Επιπλέον είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ ξανά με τον Νίκο Κυπουργό γράφοντας στίχους για τη μουσική που συνέθεσε με έμπνευση τις περιπέτειες ενός μικρού αγοριού που προσπαθώντας να μεγαλώσει έρχεται αντιμέτωπο μ’ έναν κόσμο που το γοητεύει και το μπερδεύει ταυτόχρονα. Ως μητέρα δύο παιδιών και καλλιτέχνις θεωρώ ότι πρόκειται για μια πολύ ουσιαστική παράσταση που χρησιμοποιεί έναν δυνατό μύθο για να αγγίξει με χιούμορ και παιχνιδιάρικη διάθεση κάποια από τα σημαντικότερα ζητήματα της εποχής μας: όπως την αναζήτηση ενός αυθεντικού εαυτού μέσα σ’ έναν κόσμο κατανάλωσης, που κυνηγά την ακαριαία ικανοποίηση, στον κόσμο των νοτιφικέισιονς, των σέλφιζ και των λάικς, μ’ έναν δριμύ πόλεμο για την προσοχή μας να μαίνεται. Σε μια εποχή που η εικόνα καταλήγει να μετράει περισσότερο από την ουσία, η διασκευή του Κούπερ, ενός σύγχρονου και καταξιωμένου Βρετανού δραματουργού και εκπαιδευτή δασκάλων, αντιπαραθέτει τη δύναμη της αγάπης, της φυσικής μας περιέργειας και της αυτοθυσίας, θυμίζοντάς μας πως για να «γίνει κανείς άνθρωπος» πρέπει να μάθει να αγαπά και να πονά, αλλιώς μένει μια άψυχη μαριονέτα. Για μένα η πρόκληση ήταν διπλή. Από τη μία η γλώσσα του Κούπερ είναι συμπυκνωμένη και ανάγλυφη, με πολυεπίπεδα μηνύματα και καυστικό χιούμορ που απευθύνεται άλλοτε στα παιδιά κι άλλοτε κλείνει το μάτι στους γονείς. Μια γλώσσα που αντιπαραβάλλει τη δική της υποβλητική δύναμη στη δικτατορία της υπεραπλούστευσης, της μασημένης τροφής, των ρηχών και σύντομων σλόγκαν που προσπαθούν να εκτοπίσουν την ποίηση και το λυρισμό από την καθημερινότητά μας. Κι από την άλλη, η πάντα υπέροχη μουσική του Νίκου Κυπουργού και οι συζητήσεις μας με τον συνθέτη, ήταν η τέλεια αφορμή για να αναπτυχθούν, μέσα από στίχους, κάποιες από τις σημαντικότερες και συγκινητικότερες θεματικές του έργου: Τι σημαίνει να ζεις και να μεγαλώνεις μέσα σ’ αυτόν, ποιος ελέγχει τα σκοινιά της σκέψης μας, ποιος μας κινεί και τι είναι αυτό που έχει τη δύναμη να μας ελευθερώσει;
«Στα Όρια», Εθνικό Θέατρο. Φέτος δούλεψα ξανά με τη Σοφία Βγενοπούλου, της οποίας έχω τη χαρά και την τιμή να είμαι συνεργάτης στην παράσταση που σκηνοθέτησε για την εφηβική σκηνή του Εθνικού ως καλλιτεχνική τότε υπεύθυνη του Μικρού Εθνικού και του σχεδιασμού και της εκτέλεσης των εκπαιδευτικών του προγραμμάτων. Ήταν ένα έργο που έγραψε ειδικά για το Εθνικό ο Κρις Κούπερ και το οποίο παρακολούθησαν χιλιάδες έφηβοι εντελώς δωρεάν καθώς ανέβηκε σε συμπαραγωγή με την UNICEF στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος «Κάνουμε θέατρο για την Ειρήνη». Προηγήθηκαν μια σειρά από θεατρικά εργαστήρια στα οποία συμμετείχαν νεαροί πρόσφυγες από την Ουκρανία, καθώς και Έλληνες συνομήλικοί τους αλλά και καλλιτέχνες και θεατροπαιδαγωγοί. Απώτερος στόχος ήταν η άντληση υλικού για τη δημιουργία μιας παράστασης που κατάφερε να ευαισθητοποιήσει το κοινό όλων των ηλικιών σχετικά με τις επιπτώσεις του πολέμου στις ζωές των ανθρώπων και ιδιαίτερα των νέων, αλλά και την υπερβατική δύναμη για ζωή και ειρηνική συνύπαρξη σε έναν ολοένα μεταβαλλόμενο κόσμο. Ήταν η δεύτερη συμπαραγωγή του Εθνικού με την Unicef, μια γόνιμη σύμπραξη που εξερευνά και δοκιμάζει τα όρια μεταξύ κοινωνικής παρέμβασης και τέχνης. Η πρώτη, 5 χρόνια νωρίτερα, είχε γίνει με αφορμή το πρόγραμμα «Θέατρο στα ελληνικά», όπου λειτούργησαν μια σειρά από πρότυπα εργαστήρια που έφεραν κοντά έφηβους πρόσφυγες, Έλληνες έφηβους και επαγγελματίες μουσικούς και ηθοποιούς του Εθνικού Θεάτρου. Το πρόγραμμα χρησιμοποιούσε τη διάδραση, το θεατρικό παιχνίδι, τον αυτοσχεδιασμό, αλλά και τις αναπαραστατικές τεχνικές ως εργαλεία για τη δημιουργική έκφραση και επικοινωνία των συμμετεχόντων. Στα πλαίσια των εργαστηρίων, τα παιδιά ενθαρρύνονταν να εξερευνήσουν την ελληνική γλώσσα ζωντανά, μέσα στο ασφαλές πλαίσιο της θεατρικής συνθήκης, ενώ η κυρίως χρήση του σωματικού αυτοσχεδιασμού παρείχε διέξοδο στην ανάγκη για έκφραση και επικοινωνία. Επιστέγασμα όλης αυτής της προσπάθειας αποτέλεσε η παράσταση «Το Ταξίδι» των Μάνου και Κυριακού, που ανέβηκε σε σκηνοθεσία της Σοφίας Βγενοπούλου, από έναν μικτό θίασο που αποτελούνταν από έφηβους πρόσφυγες, Έλληνες συνομηλίκους τους καθώς και επαγγελματίες καλλιτέχνες. Ήταν μια παράσταση με τεράστια απήχηση και μεγάλη επιδραστικότητα. Στο «Ταξίδι» συμμετείχα ως ηθοποιός. Φέτος «Στα Όρια» μετέφρασα το έργο του Κούπερ που αφορά και πάλι το προσφυγικό ζήτημα και τη συνάντηση δύο κόσμων και έγραψα κάποια επιπλέον πεζά ποιήματα που λειτούργησαν ως άτυπα χορικά σε μια παράλληλη αφήγηση γύρω από τον ξεριζωμό.
«Ο Τίποτας», Θέατρο του Νέου Κόσμου. Μία από τις πιο αγαπημένες μου παραστάσεις της σεζόν είναι σίγουρα ο Τίποτας, ο φοβερός, καυστικός και πολύ γενναίος μονόλογος του Θάνου Τοκάκη στον κάτω χώρο του ΘΝΚ. Απόλαυσα κάθε στιγμή της μετάφρασης αυτού του εξαιρετικά ποιητικού, αιρετικού, χιουμοριστικού και πολύ ιδιοσυγκρασιακού κειμένου του υποψήφιου για Πούλιντζερ Γουίλ Ίνο, στο οποίο ο Θάνος βάσισε την παράσταση του: στα όρια της stand up comedy, γεμάτη χιούμορ, αυτοσαρκασμό, ανατροπές αλλά και πολύ πόνο, η γενναία περφόρμανς του αποτελεί την τέλεια αφορμή για να προχωρήσει την έρευνά του πάνω στην αναζήτηση της ταυτότητας και την έννοια της ευτυχίας.
«Πριν τα ξεχάσω: μισός αιώνας θέατρο για παιδιά», Ξένια Καλογεροπούλου, εκδόσεις Εθνικού Θεάτρου. Αδιαμφισβήτητα η πιο ξεχωριστή μου συνεργασία φέτος ήταν αυτή με την Ξένια Καλογεροπούλου για τη συγγραφή του βιβλίου της με θέμα την πενηντακονταετή ενασχόλησή της με το θέατρο για παιδιά, το οποίο εκείνη ουσιαστικά σύστησε στο ελληνικό κοινό. Με την Ξένια συνεργαστήκαμε για 9 μήνες, μέσα στους οποίους εκείνη μου αφηγούνταν κι εγώ κατέγραφα αυτήν την τόσο ιστορική και συγκινητική πορεία… Από την πρώτη φορά που σκέφτηκε πως ένα έργο για παιδιά «δε θα ήταν κακή ιδέα», μέχρι το άνοιγμα της Πόρτας, από το γράψιμο κάποιων από τα εμβληματικότερα έργα του ελληνικού ρεπερτορίου για παιδιά (Οδυσσεβάχ, Ελίζα, Σκλαβί), μέχρι τις πολιτικές της διεκδικήσεις ώστε να μπορούν όλα τα παιδιά να δουν θέατρο ανεξάρτητα από το εισόδημα ή τον τόπο κατοικίας τους. Κι ακόμα, την αγωνία της για τη θέση του θεάτρου στην εκπαίδευση και στη ζωή των νέων, και τις αμέτρητες συνεργασίες με καταξιωμένους αλλά και ταλαντούχους πρωτοεμφανιζόμενους καλλιτέχνες που αναδείχθηκαν μέσα από το φυτώριο της Πόρτας. Οπωσδήποτε, η χαρά να είμαι η πρώτη που άκουγε μαζεμένο όλο αυτό το υλικό από το στόμα της ίδιας της Ξένιας, η συνεργασία μου μαζί της στην επεξεργασία του και, το κυριότερο, η μεγάλη τιμή να γνωρίσω και να συνδεθώ στενά με μία τόσο υπέροχη, επιδραστική και εμπνευστική γυναίκα ήταν από τα σημαντικότερα πράγματα που συνέβησαν για εμένα φέτος
Θέλω να μας αφήσεις με τη γεύση των ποιημάτων σου από τον Πινόκιο, και να μου επιτρέψεις να παραθέσω κι ένα μικρό σου κείμενο από τα «Όρια», που εμπλούτισε το κείμενο του Κρις Κούπερ, στη θεατρική του εκδοχή, και που αφορά στους μετανάστες…
ΓΑΤΟΣ ΑΛΕΠΟΥ
Ι.
Οι κομπάρσοι αφθονούν σ’ αυτήν την κοινωνία
Μα εσύ είσαι γεννημένος πρωταγωνιστής
Δες τον εαυτό σου σαν εμπόρευμα με αξία
Πρέπει να πουλήσεις, πρέπει να διαφημιστείς
Θέλεις δόξα, μεγαλεία, φήμη και λεφτά με ουρά;
Διάλεξε του σταρ τη μοίρα κι όχι αυτή του φουκαρά!
Στη ζωή αξίζει μόνο να αρέσεις, να πουλάς
Όσα πιο πολλά τα likes τόσο πιο πολύ μετράς
ΙΙ.
Δε μετριέται με πτυχία η επιτυχία
Οι σπουδές κι η μόρφωση είναι τόσο ντεμοντέ
Το σχολείο είναι περιττή ταλαιπωρία
Βρες το trend, καβάλα το και κάνε το σουξέ
Στο σχολείο όλοι πάνε σκυθρωποί και δυστυχείς
Μα εσύ θα γίνεις φίρμα και αστέρι της σόου μπιζ
Άστους άλλους να διαβάζουν, να κοπιάζουν, να μοχθούν
Εσύ απλώς θα αναπνέεις και θα σε χειροκροτούν
«Όταν τρέχεις να ξεφύγεις»
Δεν είναι αλήθεια αυτό που λένε, πως δηλαδή φεύγεις χωρίς να πάρεις τίποτα, όσο δυνατά και να σφυρίζει η φωτιά εσύ φεύγεις πάντα με τα χέρια σου γεμάτα, κρατάς σφιχτά την παλιά σου ζωή και είσαι αποφασισμένη, κανείς δε θα σου πάρει τίποτα, αλλά φυσικά τα χέρια δεν αρκούν κι έτσι γεμίζεις και το στόμα και την κοιλιά σου και φορτώνεσαι στην πλάτη σου αμέτρητα πράγματα κι ακόμα και στα μαλλιά σου πας και χώνεις χάδια και τις κορδέλες που σου ’φτιαχνε η μάνα σου από τα παλιά της ρούχα και τα μάτια σου είναι γεμάτα εικόνες, ούτε ένα τοπίο δεν άφησες πίσω, μόνο που δεν μπορείς να αναπνεύσεις καλά απ’ όλες τις λέξεις που κολλάνε στο λαιμό σου και δεν βλέπεις καλά, όλες αυτές οι ατελείωτες εικόνες σού θολώνουν τα μάτια κι εσύ πρέπει να είσαι συγκεντρωμένη μπροστά, στο κάθε κλαδί, στην κάθε τρύπα, τ’ αυτιά σου πρέπει να ’ναι ανοιχτά, όχι γεμάτα από παλιά τραγούδια και μικρές, τρυφερές ανάσες κι έτσι ξεκινάς από τα πιο ασήμαντα, τ’ αφήνεις πίσω σου, σαν δέντρο που το φύσηξε ο άνεμος και σκόρπισε λίγα φύλλα, κι είναι τόσο ανακουφιστικό, τόσο πιο εύκολο να τρέχεις όταν κουβαλάς λιγότερα και ντρέπεσαι γι’ αυτό αλλά συνεχίζεις, σκορπώντας πίσω σου σαν ψίχουλα τηλεφωνικούς αριθμούς και ημερομηνίες γενεθλίων και τις λεπτομέρειες του δρόμου σου κι έπειτα τις λεπτομέρειες του σπιτιού σου και ύστερα ακόμα και τις λεπτομέρειες από τα πρόσωπα των πιο αγαπημένων σου ανθρώπων, γιατί αυτές σε βαραίνουν πιο πολύ, και τώρα καταλαβαίνεις πια, όχι κανείς δε θα σου πάρει τίποτα, εσύ μόνη σου θα τα δώσεις όλα, ώσπου -μ’ ένα τελευταίο, απότομο τίναγμα μπροστά- ν’ αφήσεις να ξεκολλήσει από πάνω σου ο εαυτός σου, ό,τι υπήρξες, να μείνει πίσω, σαν παλιό ένοχο δέρμα και να φτάσεις πια επιτέλους στην απέναντι όχθη. Όχι δεν είναι ένας συγκεκριμένος αριθμός χιλιομέτρων που πρέπει να διασχίσεις, είναι ένας ορισμένος αριθμός πραγμάτων που πρέπει να απαρνηθείς για να φτάσεις στην άλλη άκρη και να μην έχεις πια τίποτα δικό σου, να είσαι ένα πλάσμα χωρίς ιστορία και χωρίς σκιά, απ’ αυτά που όλοι φοβούνται κι όταν θα σε ρωτήσουν, από κάποια απόσταση, «φέρνεις τίποτα πράγματα μαζί σου, γιατί πρέπει να τα καταγράψουμε όλα ξέρεις», να μπορείς να πεις «όχι, όχι δεν κουβαλάω πια τίποτα» και να εννοείς «όχι, όχι δεν είμαι πια καμιά».
Πηγή: athensvoice.gr
