Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Η εμπειρική προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας καταδεικνύουν, ότι η δυναμική, που αναπτύσσεται τόσο στο κοινωνικό όσο και στο γεωπολιτικό πεδίο, από το ένα μέρος παράγει υψηλό βαθμό αστάθειας και πολλές μη ελεγχόμενες ανισορροπίες και από το άλλο μέρος δεν συμπορεύεται λειτουργικά με συνθήκες παγκοσμιοποίησης.
Εάν δε συνυπολογισθεί και η πολύ αργή διαχείριση του χρόνου από το πολιτικό σύστημα σε πλανητικό επίπεδο σε συνδυασμό με την συνεχώς διευρυνόμενη πολυπλοκότητα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, με αποτέλεσμα την αδυναμία μακροπρόθεσμου σχεδιασμού της δυναμικής της εξέλιξης, ώστε να προλαμβάνονται αρνητικές παρενέργειες, τότε γίνεται ορατή η προοπτική πρόκλησης ανισορροπιών, οι οποίες εμποδίζουν την βιώσιμη πορεία των κοινωνιών προς το μέλλον.
Η πραγματικότητα στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης είναι αποκαλυπτική. Για παράδειγμα οι κοινωνικές συνθήκες και η διαχείριση τους ως προς την προοπτική, που «ανοίγουν» για τους νέους σε βάθος χρόνου, δεν δρομολογούν αισιοδοξία, ενώ παράλληλα ενεργοποιούν αρνητικές στάσεις, όπως είναι η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και ηλεκτρονικών τσιγάρων.
Σύμφωνα με τον περιφερειακό διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) στην Ευρώπη Hans Kluge «η γενικευμένη χρήση βλαπτικών ουσιών από τα παιδιά σε πολλές χώρες στην ευρωπαϊκή περιφέρεια -και πέρα από αυτή- αποτελεί σοβαρή απειλή για την δημόσια υγεία». Σε έκθεση για την κατάσταση στην Ευρώπη, στην Κεντρική Ασία και στον Καναδά διαπιστώνεται, ότι η πανδημία του Covid-19 οδήγησε σε αύξηση της κατανάλωσης ψυχοδραστικών ουσιών σε παιδιά ηλικίας 11 έως 15 ετών.
Σύμφωνα με την έρευνα του ΠΟΥ Health Behaviour in School-aged Children, που πραγματοποιείται κάθε 4 χρόνια, αυξήθηκε η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων παγκοσμίως με ιδιαίτερη ένταση στους εφήβους. Επίσης το αλκοόλ είναι η ουσία, που καταναλώνεται πιο συχνά από τους εφήβους (το 57% των νέων 15 ετών έχουν πιεί τουλάχιστον μια φορά και σχεδόν 4 στους 10 έχουν καταναλώσει αλκοόλ τις προηγούμενες 30 ημέρες).
Το 9% των εφήβων έχει μεθύσει πολύ μια φορά στην ζωή του. Ακόμη το 40% των κοριτσιών ηλικίας 15 ετών δήλωσε, ότι έχει καταναλώσει αλκοόλ τις τελευταίες 30 ημέρες, ενώ πριν 4 χρόνια το ποσοστό ήταν 38%. Στα αγόρια η τάση είναι αντίθετη.
Είναι εμφανές, ότι η υποκατάσταση των κοινωνικών αξιών με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο συμφέρον και την κάλυψη αναγκών, που δημιουργούνται στο πλαίσιο της συμβίωσης των ανθρώπων στις τοπικές κοινωνίες, από μαζικά διοχετευόμενα πρότυπα, που προωθούν τον καταναλωτισμό και την οπτική της κοινωνίας του θεάματος για την πρόσδωση νοήματος στην ανθρώπινη ζωή, έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική δραστηριοποίηση.
Δεν είναι τυχαία η αύξηση της νεανικής βίας στην Ελλάδα και γενικότερα στις κοινωνίες της παγκόσμιας κοινότητας. Από το ένα μέρος τα καλλιεργούμενα μονοδιάστατα καταναλωτικά πρότυπα και η οπτική της κοινωνίας του θεάματος και από το άλλο μέρος η διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και τα ανθρωπογενή παγκόσμιας εμβέλειας προβλήματα (π.χ. κλιματική αλλαγή) δημιουργούν μη βιώσιμη προοπτική σε συνθήκες ευημερίας για τους νέους και όχι μόνο αυτούς. Το αποτέλεσμα βέβαια είναι η παραγωγή υψηλού βαθμού αστάθειας και μη ελεγχόμενες ανισορροπίες.
Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία στην τελευταία έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), σύμφωνα με τα οποία 4 στους 10 Έλληνες βιώνουν την φτώχεια. Δηλώνουν εισοδήματα έως 6.098 ευρώ, ενώ ταυτοχρόνως στο πλουσιότερο 20% του πληθυσμού ανήκει το 58,7% του συνολικού εισοδήματος της Ελλάδας. Το 2012 το ποσοστό ήταν 52,6%.
Αυτές οι συνθήκες δεν προκαλούν αισιοδοξία για την κοινωνική πορεία σε βάθος χρόνου. Ακόμη πιο ανησυχητικό φαινόμενο είναι η διακίνηση ναρκωτικών μέσα από σχολεία (π.χ. σχολικό συγκρότημα Μαρούδα, όπου είναι το 4ο και το 5ο Γυμνάσιο και Λύκειο Πατρών). Με την αξιοποίηση ανήλικων μαθητών από σχολεία, τα οποία χρησιμοποιούντο ως χώροι αποθήκευσης ναρκωτικών, γινόταν εμπόριο ουσιών (κάνναβης, κοκαϊνης και MDMA). Τα ναρκωτικά πωλούνταν ακόμη και σε μαθητές και μαθήτριες.
Οι ανισορροπίες, που προκαλεί η κοινωνική δυναμική, είναι πολυδιάστατες και εκτείνονται σε πολλούς τομείς. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της σε πολλά επίπεδα, από το οικονομικό μέχρι την ανθρώπινη υγεία και βιωσιμότητα.
Η πρόεδρος της Ένωσης Πνευμονολόγων Ελλάδας Σταματούλα Τσικρικά μιλώντας στο Αθηναϊκό και στο Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων επεσήμανε, ότι «Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει, ότι μέχρι το 2050 οι θάνατοι από την κλιματική αλλαγή θα ξεπεράσουν τους 250.000 ετησίως, ενώ κάθε χρόνο περίπου 60.000 απώλειες σε ανθρώπινες ζωές οφείλονται σε μαζικές φυσικές καταστροφές, με 38.000 να αφορούν θανάτους στην τρίτη ηλικία στα πλαίσια του φαινομένου υπερθέρμανσης του πλανήτη. Μόνο για την περιοχή της Μεσογείου η αύξηση κατά μία θερμοκρασιακή μονάδα Κελσίου το έτος θα επιφέρει αύξηση κατά 3,12% των συνολικών θανάτων».
Επίσης «Περισσότερες από 4.000.000 νέες περιπτώσεις παιδιών με άσθμα διαγιγνώσκονται κάθε έτος οφειλόμενες στην ατμοσφαιρική ρύπανση, γεγονός που προκαλεί ιδιαίτερη επιβάρυνση τόσο στην ποιότητα ζωής όσο και στα συστήματα υγείας».
Το ρητό του Ιπποκράτη «καλύτερα να προλαμβάνεις, παρά να θεραπεύεις» είναι πολύ επίκαιρο. Δυστυχώς όμως αυτή η οπτική δεν χαρακτηρίζει την ασκούμενη πολιτική, με αποτέλεσμα να μην δίδεται προτεραιότητα στην ανθρώπινη ζωή, ούτε να ενισχύεται το δημόσιο σύστημα υγείας σε επαρκή βαθμό, διότι βασική πολιτική επιλογή είναι η μονοδιάστατη κερδοφόρα οικονομική διαχείριση της πραγματικότητας στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος κοινωνικής οργάνωσης.
Επίσης η ρευστότητα και η μεγάλη αστάθεια κυριαρχούν και στην γεωπολιτική δυναμική στο διεθνές πεδίο. Η πολιτική διαχείριση της παγκοσμιοποίησης είναι πολύ αργή και δεν συμπορεύεται και πολύ περισσότερο δεν προπορεύεται της δυναμικής της εξέλιξης, με αποτέλεσμα την άνοδο του βαθμού διακινδύνευσης. Για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Ένωση ακόμη δεν είναι σε θέση να λειτουργήσει ως ισχυρή ενιαία γεωπολιτική παράμετρος, διότι η λήψη πολιτικών αποφάσεων είναι αργή και διαπερνάται από την λογική του εθνικού συμφέροντος.
Επίσης δεν ισχύουν ουδέτεροι κανόνες στην ενεργοποίηση των κρατών-μελών της και ιδιαιτέρως των ισχυρών, στο πλαίσιο της διαχείρισης και αντιμετώπισης των ανισορροπιών στο γεωπολιτικό πεδίο, όπως στις περιπτώσεις του Ισραήλ και την σύγκρουση του με την Hamas με θύμα τους άμαχους Παλαιστίνιους (πάνω από 40.000 νεκροί) στην Λωρίδα της Γάζας ή του πολέμου στην Ουκρανία. Ανάλογα με αυτό, που αναγνωρίζεται ως συμφέρον για την πορεία τους στο γεωπολιτικό πεδίο, λαμβάνονται αποφάσεις.
Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα γεωπολιτικής λειτουργίας των ισχυρών κρατών είναι η ενεργοποίηση των μελών των G7 για την αντιμετώπιση της κρίσης νερού, που βιώνει ήδη ο πλανήτης σε αρκετές περιοχές, όπου ζουν πληθυσμοί, οι οποίοι έχουν την μικρότερη ευθύνη για την συνεχή μείωση των υδάτινων πόρων.
Σύμφωνα με ενημέρωση, που έκανε ο Γάλλος υπουργός Περιβάλλοντος Christophe Bechu, οι βιομηχανικές χώρες των G7 έκαναν συμμαχία για την αντιμετώπιση της επικίνδυνης μείωσης των υδάτινων πόρων. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ότι σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών τα τελευταία 300 χρόνια το 85% των υγρών περιοχών της γης δεν υπάρχουν πλέον. Το World Resources Institute στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής επισημαίνει, ότι 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη ένα μήνα τουλάχιστον κάθε χρόνο αντιμετωπίζουν συνθήκες λειψυδρίας.
Τα μέλη των G7 είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Μεγάλη Βρετανία, ο Καναδάς και η Ιαπωνία. Ελέγχουν το 38% της παγκόσμιας οικονομίας και σύμφωνα με στοιχεία του 2021 ευθύνονται για το 21% της παγκόσμιας εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή.
Εύλογα τίθεται το ερώτημα, πως θα επιβιώσουν τα 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, που ήδη βιώνουν την λειψυδρία και δεν κατοικούν στις χώρες των G7, ούτε πληρούν τις οικονομικές και τεχνολογικές προϋποθέσεις για να διαχειρισθούν τέτοιας εμβέλειας κρίσεις, όπως είναι η μείωση των υδάτινων πόρων;
Τα ερωτήματα, που τίθενται, είναι πολύ περισσότερα. Το θέμα είναι, ποιά πρόταση καταθέτει το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση αυτής της ζωτικής σημασίας κρίσης, αν και αυτή η ανισορροπία είναι διαχειρίσιμη μόνο σε πλανητικό επίπεδο.
Αυτό βέβαια με τα σημερινά χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης είναι ανέφικτο. Είναι δε άμεσα εμφανές, αν ληφθεί υπόψη, ότι απελευθερώνονται μεν από τα εθνικά όρια παράμετροι, όπως είναι το εμπόριο, η τεχνολογία, η κουλτούρα, η γνώση και διαμορφώνονται συνθήκες αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών, όμως διευρύνεται η εξάρτηση των αδύναμων χωρών από τις ισχυρές, οι οποίες οριοθετούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των «πλούσιων» σε ανισότητες διακρατικών σχέσεων. Αυτό επιτυγχάνεται με εργαλεία την διακίνηση κεφαλαίων, τον τουρισμό, την εξαγωγή κουλτούρας από τις ισχυρές χώρες, την ψηφιακή επικοινωνία, όπως είναι το διαδίκτυο κ.λ.π.
Η Ελλάδα όμως αντιμετωπίζει και άλλα γεωπολιτικά προβλήματα, όπως είναι ο μεγαλοϊδεατισμός και η επεκτατική οπτική περιφερειακών δυνάμεων. Αρκεί να ληφθεί υπόψη η Τουρκία, στην οποία η έννοια του πολίτη και της δημοκρατικής λειτουργίας αναιρούνται στο όνομα του εθνικισμού, ενώ ταυτοχρόνως κυριαρχούν πολιτικά σχήματα χωρίς ουσιαστικό δημοκρατικό προσανατολισμό.
Η πρόσφατη απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να εντάξει στο νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα αυτής της χώρας, που φέρει τον τίτλο «Το εκπαιδευτικό μοντέλο του αιώνα της Τουρκίας», την «γαλάζια πατρίδα», την «πατρίδα των αιθέρων» και τα «επιτεύγματα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας» είναι αποκαλυπτική (πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ) και ταυτοχρόνως δείχνει εμφατικά την προοπτική της γεωπολιτικής αστάθειας στην περιοχή.
Μπορούν να αποφευχθούν η αστάθεια και η παραγωγή επικίνδυνων ανισορροπιών στο πλαίσιο της κοινωνικής και γεωπολιτικής δυναμικής σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης; Η θετική απάντηση στο ερώτημα είναι πολύ δύσκολη, διότι δεν πληρούνται ορισμένες βασικές προϋποθέσεις.
Η οικοδόμηση μηχανισμών ελέγχου και μείωσης της παραγόμενης πολυπλοκότητας στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της συσσώρευσης πληροφοριών, που δρομολογούν η ψηφιακή τεχνολογία και γενικότερα η επιστημονική γνώση, είναι βασική και ζωτικής σημασίας προϋπόθεση.
Η ταχύτητα της δυναμικής της εξέλιξης πρέπει επίσης να είναι διαχειρίσιμη και ελεγχόμενη πολιτικά χωρίς εθνικές αγκυλώσεις και καθυστερήσεις στη λήψη των αναγκαίων αποφάσεων, επειδή οι πολίτες δυστυχώς δεν ενημερώνονται επαρκώς λόγω έλλειψης του απαραίτητου χρόνου, ενώ παράλληλα δεν αξιοποιούν τον ορθολογισμό για την διαμόρφωση στάσεων, αλλά περισσότερο επηρεάζονται από την εξιδανικευτική και φαντασιακή διάσταση των πολιτικών επαγγελιών για το μέλλον, οι οποίες στοχεύουν στην ενεργοποίηση του συναισθήματος. Αυτή η επικοινωνιακή οπτική του πολιτικού συστήματος πρέπει να αλλάξει άμεσα.
Πολύ σημαντική προϋπόθεση είναι και η άρση της ανεπάρκειας του πολιτικού προσωπικού. Δεν είναι κατανοητό οι βουλευτές να εκλέγονται με κριτήριο την αναγνωρισιμότητα και την εκπροσώπηση συμφερόντων κοινωνικών ομάδων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ικανότητα του να προσεγγίζουν και να αναλύουν την πραγματικότητα με επιστημονικά μεθοδολογικά εργαλεία.
Επίσης το βασικό κριτήριο για την λήψη πολιτικών αποφάσεων πρέπει να είναι το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον με σημείο αναφοράς αξίες, που παράγονται στο πλαίσιο της συμβίωσης των πολιτών στις τοπικές κοινωνίες και η διαμόρφωση συνθηκών βιώσιμης και ειρηνικής πορείας των κοινωνιών προς το μέλλον χωρίς ανισότητες είτε στο εσωτερικό τους είτε μεταξύ τους.
Οι ανισορροπίες, που ήδη έχουν προκληθεί από τον άνθρωπο, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση του περιβάλλοντος και οι παρενέργειες τους, θα δρομολογήσουν τεκτονικών διαστάσεων προβλήματα, τα οποία θα πλήξουν την συνοχή και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών. Ένα πολύ αποκαλυπτικό παράδειγμα, το οποίο βιώνεται από τώρα και θα εντείνεται, όσο προχωρούμε στο χρόνο, είναι οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, οι οποίες θα επαναπροσδιορίσουν τις αξίες και την σύνθεση των κοινωνιών υποδοχής.
Είναι εμφανές, ότι αυτή η πραγματικότητα επιβάλλει την επιτάχυνση των αναγκαίων αλλαγών, ώστε να αποκατασταθούν οι απαραίτητες ισορροπίες, οι οποίες υπερβαίνουν την εργαλειοποίηση της ανθρώπινης οντότητας με στόχο την μονοδιάστατη λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων και των σχέσεων μεταξύ των χωρών και διασφαλίζουν την σταθερότητα στην κοινωνική και γεωπολιτική δυναμική σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης.
Πηγή: metarithmisi.gr
