Στη συνεδρίαση της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής, στις 24/06/2024, στη συζήτηση για το νέο Νομοσχέδιο για την Ψυχική Υγεία και τις Εξαρτήσεις, μίλησε ο Ψυχίατρος και Διδάκτωρ του Παν/μιου Αθηνών Χρίστος Λιάπης, προσκεκλημένος ως Πρόεδρος του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ.
Ακολουθούν η πρωτολογία και η δευτερολογία του:
Πρωτολογία:
Να ευχαριστήσω καταρχάς και εγώ για την ευκαιρία της κατάθεσης των απόψεων και να πω πως: είμαι ο Πρόεδρος του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, είμαι και γιατρός- ψυχίατρος, όχι μόνο κατά σπουδές αλλά και κατά λειτούργημα, για να μην πω επάγγελμα. Παρ´ όλα αυτά, θα περιοριστώ στο κομμάτι που αφορά τους Οργανισμούς Απεξάρτησης και τον ΕΟΠΑΕ, τον νέο δηλαδή Οργανισμό για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση των Εξαρτήσεων και θα αναφέρω ότι πρόκειται για ένα ρηξικέλευθο, πραγματικά, νομοσχέδιο για την απαρτίωση του οποίου, βεβαίως, είναι πάρα πολύ χρήσιμη η όλη διαδικασία τόσο της δημόσιας διαβούλευσης που προηγήθηκε, όσο και της συζήτησης που τελεί εν εξελίξει σήμερα εδώ. Το νομοσχέδιο είναι σίγουρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αντιλαμβάνομαι, απόλυτα τις όποιες αντιρρήσεις και τις όποιες ανησυχίες, αλλά θα παρακαλούσα πραγματικά, επειδή σε λίγο συμπληρώνω πέντε χρόνια στο τιμόνι του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων και συμπληρώνω [αυτά τα] πέντε χρόνια ως Πρόεδρος ενός άμισθου Διοικητικού Συμβουλίου και μολονότι πρέπει να κοιτάμε στο τώρα και στο μέλλον, θα ήθελα πολύ γρήγορα να θυμίσω ότι: Τον Νοέμβριο του 2019 είχαμε σκληρή κινδυνολογία, εδώ, στις ίδιες αίθουσες της Βουλής. Δεν ήμουν τότε παρών και η κινδυνολογία αφορούσε στο ότι δήθεν κλείνει το ΚΕΘΕΑ και στο ότι, δήθεν, έρχεται ο Αρμαγεδδών στη στεγνή απεξάρτηση. Τίποτα από αυτά δεν συνέβη. Το ΚΕΘΕΑ συνέχισε να λειτουργεί με τους ίδιους ανθρώπους που στη συντριπτική τους πλειοψηφία, είναι άξιοι λειτουργοί της απεξάρτησης και γι´αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και στις ερμηνείες και στις προβλέψεις μας, το λέω αυτό, πραγματικά, επειδή, τότε, ακουγόταν ότι η πολύ μικρότερης κλίμακας και μη συνδεόμενη βέβαια, με το προς συζήτηση συγκεκριμένο νομοσχέδιο, νομοθετική παρέμβαση του 2019 που άλλαξε τον τρόπο ορισμού της Διοίκησης του ΚΕΘΕΑ, ήταν μια πρωτοβουλία απλά και μόνο για να μισθοδοτηθεί ένα συγκεκριμένο Διοικητικό Συμβούλιο ή συγκεκριμένα πρόσωπα. Να τονίσω, λοιπόν, για αυτόν τον λόγο, εδώ, τώρα, ότι επί πέντε χρόνια και εγώ και οι συνεργάτες μου, ασκήσαμε αμισθί τα καθήκοντά μας, άρα λοιπόν, ας είμαστε λίγο πιο προσεκτικοί ακριβώς, επειδή έχουμε να κάνουμε με ανθρώπινες ζωές ενός ευαίσθητου κομματιού της κοινωνίας, έτσι ώστε, να μην έχουμε το κατά τας γραφάς: «έστε η εσχάτη πλάνη χείρον της πρώτης».
Πολύ γρήγορα, να υπογραμμίσω ότι: μέσα στα χρόνια που πέρασαν για πρώτη φορά ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ καθίσαμε στο ίδιο τραπέζι και μπορέσαμε και φτιάξαμε τον ξενώνα αστέγων χρηστών μέσα στην Πανδημία του Κορονοϊού και δεν χρειάζεται να επισημάνω τον βαθμό στον οποίον οι αλλεπάλληλες κρίσεις που βίωσε η ελληνική κοινωνία πολλαπλασίασαν τη μάστιγα των εξαρτήσεων. Αυτό φαίνεται και σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και σε ευρήματα στα αστικά λήμματα και σε πανεπιστημιακές έρευνες. Είχαμε λοιπόν θέσει σε λειτουργία και εξακολουθεί ακόμη να προσφέρει τις υπηρεσίες του, με τη συνεργασία ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ, υπό την αιγίδα του δήμου Αθηναίων, της τότε δημοτικής αρχής -και συνεχίζεται και με τη νέα δημοτική αρχή- τον ξενώνα αστέγων χρηστών. Είχαμε ξεκινήσει το DETOX στα Γιάννενα με τις δυσκολίες του εξαιτίας του κορονοϊού. Είχαμε το DETOX με το 18 άνω μέσα στο ΨΝΑ και αυτό -βέβαια- με τις δυσκολίες του. Γιατί, λοιπόν, να επαφίεται στην καλή προαίρεση των Προέδρων, οι οποίοι σήμερα μπορεί να βρίσκονται στην ά ή τη β´ θέση ή να έχουν τις όποιες καλές ή κακές θέσεις θεσμικής επικοινωνίας ή και διαπροσωπικής επικοινωνίας και να μην αφήσουμε να θεσμοθετηθεί πραγματικά ένας Οργανισμός ο οποίος, διατηρώντας τον πλουραλισμό των θεραπευτικών μοντέλων, διατηρώντας την αυτοτέλεια του στεγνού θεραπευτικού μοντέλου, εν προκειμένω, το οποίο προασπίζεται και το οποίο εφαρμόζει το ΚΕΘΕΑ, να μπορεί να προσφέρει τι; Μία κοινή πύλη εισόδου για τον οποιονδήποτε εξαρτημένο και τη δυνατότητα με βάση τα συμπεράσματα της επιστημονικής έρευνας με βάση τις επιστημονικές επιταγές να κατευθύνεται ο κάθε εξαρτημένος συνάνθρωπός μας στο καταλληλότερο μοντέλο θεραπείας και βεβαίως να λαμβάνεται υπόψιν και η δικιά του επιθυμία.
Και θα κλείσω πολύ γρήγορα, με μια συγκεκριμένη αναφορά. Η Αντιπρόεδρός μου η Φωτεινή η Λεομπίλα, το λέω επειδή είναι γυναίκα και είναι και πρώην χρήστρια, είχε ξεκινήσει χρόνια πριν ως ωφελούμενη του ΚΕΘΕΑ, του Κέντρου -δηλαδή- Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων. Δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει τη θεραπευτική διαδικασία σε συγκεκριμένη δομή του ΚΕΘΕΑ (τα λέω όλα αυτά διότι έχει μιλήσει και η ίδια δημόσια για την ιστορία της) στην «Εξοδο» στη Λάρισα, συνέχισε στον ΟΚΑΝΑ δηλαδή, στο θεραπευτικό μοντέλο της υποκατάστασης που προφανώς, φαίνεται, ότι σε κάποιους ταιριάζει περισσότερο, ολοκλήρωσε εκεί, κατάφερε μέσα από τη φυλακή να σπουδάσει, κιόλας, να πάρει το πτυχίο της κοινωνιολογίας και να βρεθεί Αντιπρόεδρος του ΚΕΘΕΑ. Τι μεγαλύτερο παράδειγμα του λεγόμενου «αυτοδιοίκητου» από αυτό; Δηλαδή, ένας άνθρωπος που ξεκινάει από τη βάση της λήψης υπηρεσιών απεξάρτησης και ο οποίος χρειάστηκε να περάσει και από άλλον φορέα με διαφορετική προσέγγιση στη θεραπεία, να βρίσκεται στην κορυφή της λήψης αποφάσεων και της Διοίκησης. Αυτή είναι η ουσία της ανάληψης της προσωπικής ευθύνης από τον κάθε εξαρτημένο, ως θεραπευτικό εργαλείο. Μέσα στις φυλακές εγκαινιάστηκε από την ίδια την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, την κυρία Σακελλαροπούλου και το λέω αυτό γιατί βέβαια, σήμερα, είναι και η γιορτή αποκατάστασης της Δημοκρατίας, ξενώνας για τις γυναίκες κρατούμενες οι οποίες πλέον μπορούν να απεξαρτώνται χωρίς να πρέπει να γυρίσουν στις πτέρυγές τους και θα κλείσω με τα λόγια του Ιωάννη Καποδίστρια του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος που είχε προσπαθήσει να φέρει μεταρρυθμιστικές τομές, ο οποίος έλεγε: «εργάζομαι για να φτιάξω από ένα άθροισμα ανθρώπων, έναν λαό». Επιτρέψτε μου, να πω και μιλώ και θεσμικά, αλλά και επιστημονικά, πως θεωρώ ότι ο αρμόδιος Υφυπουργός ο Δημήτρης Βαρτζόπουλος με τον Υπουργό, τον Άδωνι Γεωργιάδη, να διαφυλάττει τη μεταρρυθμιστική δυναμική αυτού του νόμου, εργάζεται και ο ίδιος, με αυτό το νομοσχέδιο, για να φτιάξει από ένα άθροισμα ανθρώπων και Οργανισμών, έναν ακόμα πιο ανθρώπινο Οργανισμό.
Δευτερολογία:
Ευχαριστώ κ. Πρόεδρε για τη δυνατότητα απάντησης.
Νομίζω ότι ήταν από την κυρία Φωτίου μία ερώτηση συγκεκριμένη, η οποία είχε να κάνει με δυσαρμονία ή αντίφαση ανάμεσα στα όσα υποστηρίζω ως διοίκηση του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων και στα όσα ακούστηκαν από τα συλλογικά όργανα των εργαζομένων μου, τις οικογένειες και τους λήπτες υπηρεσιών απεξάρτησης.
Κυρία Φωτίου, κατ’ αρχάς, είμαι βέβαιος και το λέω εν πλήρη ειλικρίνεια, χωρίς καμία δόση ειρωνείας,ότι με θεωρείτε εξίσου κύριο όσο τον ομόλογό μου του ΟΚΑΝΑ, γιατί είπατε συγκεκριμένα, μάλλον εν τη ρύμη του λόγου σας, ο κ. Θεοχάρης και ο Χρήστος Λιάπης (παραλείποντας το «κύριος»)
Θεωρώ, δηλαδή, ότι εσείς πραγματικά με θεωρείτε εξίσου κύριο. Ο λόγος που το υπογραμμίζω δεν είναι ότι είμαι μυγιάγγιχτος. Θα καταλάβετε γιατί. Γιατί το 2019 δεν ήταν αυτονόητο για πάρα πολλούς από τους συναδέλφους σας -βέβαια δεν παρακολούθησα τις διασπάσεις του χώρου σας, μπορεί κάποιοι από αυτούς να έμειναν στον ΣΥΡΙΖΑ ή να σας ακολούθησαν στην Νέα Αριστερά- δεν ήταν αυτονόητο, μολονότι ήμουν ένας νέος επιστήμονας που αναλάμβανε το τιμόνι ενός μεγάλου Οργανισμού, ότι ήμουν κύριος τότε. Άρα λοιπόν προτού με θέσετε ενώπιον φανταστικών αντιφάσεων καλύτερα είναι να σταθούν όλοι όσοι κινδυνολογούν και τώρα, όλοι όσοι προέβλεπαν και τότε, το 2019, ότι καταστρέφεται η απεξάρτηση, επειδή άλλαζε το καθεστώς ορισμού διοίκησης στο ΚΕΘΕΑ, στο ότι κανένα από τα δυσοίωνα σενάρια δεν επαληθεύτηκε. Συνέχισε να δουλεύει κανονικά η απεξάρτηση. Συνέχισε κανονικά το στεγνό θεραπευτικό μοντέλο και αυτή τη στιγμή βλέπουμε, δυστυχώς, την ίδια εργαλειοποίηση του χώρου των εξαρτήσεων που είχαμε και το 2019. Το νέο νομοσχέδιο, σε κανένα σημείο του δεν καταργεί τη στεγνή απεξάρτηση. Απλώς ενσωματώνει σ΄ έναν καινούργιο οργανισμό όλες τις θεραπευτικές προσεγγίσεις. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με τα ίδια μοντέλα τα οποία εφαρμόστηκαν με έναν συγκεκριμένο τρόπο πριν από 40 χρόνια, όταν πραγματικά έρχονται στο τοπίο και στο πεδίο νέες εξαρτήσεις, όταν πραγματικά αλλάζει συνολικά το τοπίο των κινδύνων εξάρτησης, όταν αλλαγές ακόμα και στο επίπεδο της κλιματικής αλλαγής θα τις δούμε να λειτουργούν πολλαπλασιαστικά στον τρόπο που θα αλλάξουν το προφίλ των χρηστών ή όταν η κοινωνία μας έχει βιώσει τόσες διαδοχικές και έντονες αλλαγές και πιέσεις.
Επίσης, οτιδήποτε συμβαίνει στον δρόμο, δυστυχώς, είναι πάντα ένα βήμα μπροστά από ό,τι συμβαίνει στους οργανισμούς αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Είναι -θεωρώ- και θα πρέπει να είναι και να αντιμετωπίζεται ως πεδίο σύγκλισης και ομόνοιας και συνεργασίας, η παρούσα θεσμική συγκυρία, κατά την οποία έρχεται μία νομοθετική πρωτοβουλία που μόνο καλό, πραγματικά, έχει να φέρει.
Να θυμίσω για παράδειγμα τον ταχύτατο τρόπο με τον οποίο απαγορεύτηκαν τα σκευάσματα της εξαϋδροκαναβιννόλης (τα γνωστά «ζελεδάκια») με εισήγηση του Υφυπουργού του κ. Βαρτζόπουλου και με άμεση νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργού του κ. Γεωργιάδη. Ακριβώς δείχνοντας πως δεν μπορούμε να πηγαίνουμε με αντανακλαστικά και με τρόπους οι οποίοι είχαν αξία, είχαν θεραπευτική ποιότητα, αλλά από ένα σημείο και μετά εξαντλούν λίγο-λίγο τον βιοϊστορικό τους κύκλο όταν δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις συνθετότητες του νέου τοπίου των εξαρτήσεων. Ας μη μιλάμε, λοιπόν, για «αδιοίκητο» αναφερόμενοι στα πέντε χρόνια της ουσιαστικής διοίκησης που ασκήσαμε και ας ασχοληθούμε με το γιατί, ας πούμε, οι κοινότητες μας, τα κλειστά θεραπευτικά προγράμματα, όχι στη δικιά μου προεδρία αλλά καθόλα τα τελευταία χρόνια, έφθιναν σε αριθμό.
Σέβομαι απόλυτα τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ. Ήταν τιμή μου όλο αυτό το διάστημα που βρέθηκα και εξακολουθώ να βρίσκομαι και θα βρίσκομαι μέχρι συστάσεως του ΕΟΠΑΕ στο τιμόνι και επικεφαλής τους. Θεωρώ ότι όλοι κατέθεσαν και την ψυχή τους, κατέθεσαν ένα κομμάτι από τη ζωή τους και τους καλώ να συνεχίσουν να το καταθέτουν με τον ίδιο ζήλο και μέσα στον ΕΟΠΑΕ, εισφέροντας τις γόνιμες παρατηρήσεις τους για τις όποιες τροποποιήσεις του Νομοσχεδίου.
