Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Ήδη η κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο ορατή και βιώνεται από τους ανθρώπους σε πλανητικό επίπεδο με συνεχώς αυξανόμενη σφοδρότητα στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης αλλά και στην υγεία τους. Παράλληλα διαμορφώνονται μη βιώσιμες συνθήκες στα διάφορα οικοσυστήματα, ενώ απειλούνται με εξαφάνιση πολλά είδη.
Από το 2015, αν και υπεγράφη από την παγκόσμια κοινότητα η συμφωνία για την προστασία του κλίματος, η πορεία των κοινωνιών προς το μέλλον γίνεται συνεχώς πιο επικίνδυνη, διότι δεν λαμβάνονται συγκεκριμένα και ουσιαστικά μέτρα για την αντιμετώπιση και άρση των γενεσιουργών αιτίων αυτής της ανισορροπίας από τις πολιτικές τους ηγεσίες.
Συγκεκριμένα στις 8 Ιουλίου 2024 η ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus ανακοίνωσε, ότι ο Ιούνιος αυτού του έτους ήταν ο 12ος συνεχόμενος μήνας με τουλάχιστον 1,5 βαθμούς Κελσίου αύξηση της θερμοκρασίας του επιφανειακού αέρα σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή. Επίσης οι κάτοικοι της Αθήνας βίωσαν τον θερμότερο Ιούνιο από το 1860.
Η δε Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών σε έκθεση της το 2018 τονίζει, ότι οι επιπτώσεις θα είναι πολύ δυσμενείς, εάν η θερμοκρασιακή άνοδος υπερβεί τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, ενώ ταυτοχρόνως διευκρινίζει, ότι το 14% του πληθυσμού της γης θα εκτίθεται σε σοβαρούς καύσωνες κάθε 5 χρόνια ή μπορεί αυτό το ποσοστό να εκτιναχθεί στο 37%, δηλαδή να πληγούν 420 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι.
Επίσης η λειψυδρία θα επηρεάσει 184 έως 270 εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους. Η στάθμη της θάλασσας θα σημειώσει άνοδο κατά τουλάχιστον 20 εκατοστά σε πάνω από το 70% των ακτογραμμών της γης. Ακόμη αρνητικά θα επηρεασθούν σημαντικές καλλιέργειες για την διατροφή του ανθρώπου και ο οικονομικός τομέας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ιδιαιτέρως στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο (δηλαδή και στην Ελλάδα), εάν η άνοδος της θερμοκρασίας υπερβεί τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, τότε θα έχουμε πιο συχνούς καύσωνες με μεγαλύτερη διάρκεια και ένταση σε συνδυασμό και με ξηρασίες. Στην Ευρώπη το όριο των 1,5 βαθμών Κελσίου έχει ήδη ξεπερασθεί. Τα καιρικά φαινόμενα θα είναι πλέον ακραία.
Η προοπτική είναι πολύ αρνητική σε όλο τον πλανήτη, διότι η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα δεν μειώνεται. Το 2023 οι εκπομπές κατέγραψαν ρεκόρ όλων των εποχών με 37,55 γιγατόνους. Ο στόχος του περιορισμού της θερμοκρασιακής ανόδου στους 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή είναι πλέον «μακρινό όνειρο».
Πρέπει δε να αναφερθεί, ότι γενικά στον πλανήτη οι μεγαλύτεροι ρυπαντές με την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα είναι η Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Ινδία, η Ρωσία και η Βραζιλία.
Η άνοδος της θερμοκρασίας πάνω από 1,5 βαθμούς Κελσίου έχει ακόμη πιο επικίνδυνες επιπτώσεις στην υγεία και στην βιωσιμότητα του ανθρώπου. Σύμφωνα με το Meteo στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Δείκτη Θερμικού Κλίματος (Universal Thermal Climate Index, UTCI) υπολογίζεται η θερμική καταπόνηση. Λαμβάνονται υπόψη μετεωρολογικοί παράμετροι, όπως η υγρασία, η ταχύτητα του ανέμου και η ακτινοβολία σε συνδυασμό και με την φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος.
Συγκεκριμένα η θερμοκρασία 26 – 32 βαθμοί Κελσίου αντιστοιχεί στην κατηγορία μέτρια καταπόνηση, 32 – 38 βαθμοί Κελσίου στην κατηγορία ισχυρή, 38 – 46 βαθμοί Κελσίου στην κατηγορία πολύ ισχυρή και πάνω από 46 βαθμοί Κελσίου στην ακραία θερμική καταπόνηση. Στον πρόσφατο καύσωνα (15 ημέρες τον Ιούλιο 2024) η πολύ ισχυρή ή ακραία θερμική καταπόνηση ήταν περίπου 73%.
Και ενώ η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται συνεχώς με πολύ επικίνδυνες επιπτώσεις ακόμη και στην ζωή των ανθρώπων (π.χ. καύσωνες και γενικά θερμοκρασιακή άνοδος με υψηλού βαθμού θερμική καταπόνηση, ξηρασίες και πολλά ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες), το πολιτικό σύστημα σε πλανητικό επίπεδο μέχρι τώρα δεν λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την άρση των γενεσιουργών της αιτίων και την προστασία του κλίματος σε λειτουργικό χρόνο.
Από το άλλο μέρος οι κοινωνίες ακόμη δεν ενεργοποιούνται με την ανάπτυξη κινημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, διότι μόνο σε αυτό το επίπεδο είναι εφικτή η προστασία του κλίματος. Αρχίζουν όμως να γίνονται ορατά και αισιόδοξα δείγματα. Σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών σε παγκόσμιο επίπεδο για την κλιματική αλλαγή σε δείγμα 75.000 ανθρώπων από 77 χώρες η ανησυχία είναι μεγάλη, όπως και η επιθυμία για λήψη μέτρων.
Πάνω από το 80% των ερωτηθέντων εξέφρασαν την προσδοκία για ενεργοποίηση των κυβερνήσεων, του οικονομικού συστήματος και της τοπικής αυτοδιοίκησης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Επίσης το 86% των ερωτηθέντων θεωρούν, ότι τα κράτη και οι κυβερνήσεις τους πρέπει να παραμερίσουν την συγκρουσιακή λογική και να συνεργασθούν για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Αυτά τα ευρήματα της έρευνας είναι αισιόδοξα. Ταυτοχρόνως όμως αναδεικνύουν την ανάγκη οικοδόμησης διαλόγου τόσο στις τοπικές κοινωνίες όσο και μεταξύ συλλογικών υποκειμένων και του πολιτικού συστήματος με στόχο την επιτάχυνση της λήψης μέτρων στο επίπεδο της διακυβέρνησης. Αυτό προς το παρόν δεν είναι εφικτό, διότι δεν υπάρχουν οι κατάλληλες δομές της κοινωνίας πολιτών με παγκόσμια αναφορά, οι οποίες θα ηγηθούν της κοινωνικής δυναμικής.
Είναι εφικτή η μετατροπή της κοινωνικής ανησυχίας σε δυναμική ενεργοποίηση των πολιτών στο πλαίσιο δημοκρατικών διαδικασιών και η δρομολόγηση διαλόγου με το πολιτικό σύστημα για την απαλλαγή του από τον «λήθαργο», που το διαπερνά και την λήψη μέτρων για την προστασία του κλίματος;
Αυτό μπορεί να γίνει μόνο, εάν το πολιτικό σύστημα αποστασιοποιηθεί από την βραχυπρόθεσμη και με εθνικό προσανατολισμό διαχείριση της πραγματικότητας με σημείο αναφοράς λειτουργικές συστημικές ισορροπίες και στηρίξει την πολιτική διαχείριση στην διασφάλιση της βιωσιμότητας του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας στην προοπτική του χρόνου από το ένα μέρος και από το άλλο αναπτυχθεί και εκφρασθεί από συλλογικά υποκείμενα (δομές της κοινωνίας πολιτών) η κοινωνική δυναμική. Βέβαια η ροή του χρόνου είναι ταχύτατη και προϋποθέτει ανάλογη λειτουργία στην πολιτική και κοινωνική ενεργοποίηση.
Πηγή: metarithmisi.gr
