Της Σώτης Τριανταφύλλου
Ο φιλοαραβισμός παραμένει στη μόδα από την εποχή του Λώρενς της Αραβίας. Στον 20ό αιώνα, οι δυτικές ελίτ και η διεθνής αριστερά υιοθέτησαν τους Άραβες με έναν συνδυασμό οριενταλισμού, θάμβους για οτιδήποτε εξωτικό, φαντασιωτικής πρόσληψης της ιστορίας, αντισημιτισμού και υποχθόνιου μισογυνισμού. Σήμερα, ακόμα και οι ένθερμες «φεμινίστριες» –ιδιαίτερα οι «ένθερμες»– στηρίζουν τις πιο αυταρχικές μισογυνικές κουλτούρες.
Τι κοινό έχει λοιπόν η άκρα αριστερά με τους ισλαμιστές και πού οφείλεται η μεροληψία της υπέρ των Παλαιστινίων; Όπως είναι γνωστό, αριστεροί διανοούμενοι –ο Νόαμ Τσόμσκι, η Νεϊόμι Κλάιν, η Τζούντιθ Μπάτλερ– έχουν εκφράσει τη στήριξή τους στη Χαμάς και στη Χεζμπολάχ τις οποίες χαρακτηρίζουν αντιστασιακές· μέρος της διεθνούς προοδευτικής παράταξης. Πράγματι, αν αφαιρέσουμε την ισλαμική εικόνα από τον ισλαμιστικό εξτρεμισμό, θα βρούμε μια κοσμοθεωρία βασισμένη στον μαρξισμό· μια μάχη εξουσίας μεταξύ εκμεταλλευτών και εκμεταλλευόμενων που απαιτεί επανάσταση. Αυτή η δυαδικότητα –σωστό-λάθος, θύτες-θύματα, καταπιεστές-καταπιεσμένοι, αποικιστές-αποικισμένοι, καλοί-κακοί– τροφοδοτεί εκδίκηση (θεμελιώδες αίσθημα του χριστιανισμού της Παλαιάς Διαθήκης, του εβραϊσμού και του ισλαμισμού), συνοψίζοντας τα πάντα στη δυναμική της ισχύος (θεμέλιο του μαρξισμού). Αμφότερες οι πολιτικές δυνάμεις –ισλαμισμός και αριστερά– εμφορούνται από ολοκληρωτικό τρόπο σκέψης, κατά τον οποίον η τέχνη, η γλώσσα, οι ανθρώπινες σχέσεις εκλαμβάνονται ως «πολιτικά»: άρα, απαιτείται δράση· οι δίκαιοι πρέπει να απαλλάξουν τον κόσμο από την αδικία με σκοπό μια νέα παγκόσμια τάξη ή μια ουτοπική κοινωνία. Αυτό διδάσκονται σήμερα οι φοιτητές στα αμερικανο-ευρωπαϊκά ΑΕΙ: η κριτική θεωρία των φυλετικών σχέσεων, του φύλου και του κλίματος εντάσσονται σε αυτήν την ιδεολογία.
Καθώς ο ισλαμικός εξτρεμισμός έχει επικρατήσει στη Μέση Ανατολή, τείνουμε να ξεχνάμε ότι κάποτε τα πολιτικά κινήματα με τη ευρύτερη επιρροή στην περιοχή ήταν κοσμικά. Ο μαρξισμός είχε επηρεάσει τον Νάσερ στην Αίγυπτο, το Μπάαθ στη Συρία και στο Ιράκ, και το πολιτικό σύστημα στην Υεμένη. Αυτές οι χώρες ήταν αποδέκτες σοβιετικής βοήθειας και συνεργασίας. Αλλά μετά την αποτυχία τους στον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967, τα κοσμικά αραβικά επαναστατικά κινήματα στράφηκαν στο Ισλάμ και χρησιμοποίησαν τη θρησκεία για να ξεσηκώσουν τον πληθυσμό, απαλλάσσοντάς τον από κάθε ηθικό ενδοιασμό. Ένας από τους πρωτοπόρους αυτής της διαδικασίας ήταν ο Αιγύπτιος μελετητής Sayyid Qutb, εμπνευστής του σύγχρονου τζιχαντισμού και στέλεχος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, που εκτελέστηκε το 1969 για σχέδιο δολοφονίας του Νάσερ. Ο Qutb έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μετατόπιση του Ισλάμ από τις παραδοσιακές του ρίζες και ηθικές αρχές στη μαρξιστική/εγελιανή θεωρία. Αν και δεν ήταν μαρξιστής, έβλεπε τον κόσμο σαν αγώνα ζωής και θανάτου μεταξύ του Ισλάμ και των κοινωνιών Jahiliyah (προ-ισλαμικών) που πρέπει να εξαλειφθούν για να οικοδομηθεί η αυθεντική μουσουλμανική κοινωνία. Ο Qutb περιέγραφε την ιδεολογία, τη στρατηγική και τις τακτικές του τζιχαντισμού σε ένα βιβλιαράκι που κυκλοφόρησε το 1964 και έμοιαζε με την ισλαμική εκδοχή του πολιτικού φυλλαδίου του Λένιν «Τι να κάνουμε;». Έτσι, δεν προκαλεί έκπληξη ότι τα βιβλία του Τσόμσκυ και του Qutb βρέθηκαν πλάι-πλάι στη βιβλιοθήκη του Oσάμα μπιν Λάντεν, κι ότι οι αριστεροί φοιτητές στις ΗΠΑ διαβάζουν Τσόμσκι, Μπάτλερ, Μισέλ Φουκώ, Φραντς Φανόν, Έντουαρντ Σαΐντ και Ρασίντ Χαλίντι: όλοι αυτοί οι άνθρωποι επιμένουν στα ζητήματα της ταυτότητας φυλής και φύλου και ενοχοποιούν τον δυτικό πολιτισμό για όλα τα δεινά της ανθρωπότητας.
Παραλλήλως, πολλοί ριζοσπάστες αριστεροί και τζιχαντιστές βλέπουν το Ισραήλ ως την αιτία όλων των προβλημάτων της Μέσης Ανατολής. Το Ισραήλ και οι Ισραηλινοί δεν θεωρούνται ανεξάρτητο έθνος και λαός που έχει δικαίωμα να ζήσει και να ευημερήσει, αλλά καταγγέλλονται ως προέκταση του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού που προορίζεται να εξοντώσει τον αραβικό πληθυσμό. Αντιθέτως, οι Άραβες, και ειδικά οι Παλαιστίνιοι, παρουσιάζονται ως αθώα θύματα τα οποία επιπλέον –και εδώ μπαίνει το πιο εξωπραγματικό στοιχείο– μεταχειρίζονται με σεβασμό τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ+ (το υποτιθέμενο No 1 διακύβευμα της εποχής μας), ενώ το Ισραήλ τούς παραχωρεί δικαιώματα με «υποκριτικό τρόπο». Τίποτα καλό δεν μπορεί να ειπωθεί για το Ισραήλ εφόσον είναι η ρίζα του κακού· η επιτομή του καταπιεστή: οποιοδήποτε θετικό βήμα που κάνει θεωρείται κυνικό κόλπο για να αποσπάσει την προσοχή από την καταστολή των Παλαιστινίων.
Με λίγα λόγια, το Ισραήλ και οι Εβραίοι γίνονται hostis humani generis, οι εχθροί της ανθρωπότητας, όπως φαίνεται να πιστεύουν, μεταξύ πολλών άλλων, ο καθηγητής ιστορίας Russel Rickford στο Cornell και ο καθηγητής Joseph Massad (ιορδανικής καταγωγής) του Columbia που δήλωσαν «ενθουσιασμένοι» από την περυσινή επίθεση της Χαμάς. Ο σύγχρονος αντισημιτισμός, σύμφωνα με τον οποίο η εβραϊκή ισχύς και ο πλούτος είναι οι αιτίες της παγκόσμιας αδικίας, μοιράζεται παρόμοια δομή με τον μαρξισμό. Αν ο αντιαμερικανισμός είναι ο σοσιαλισμός των ανοήτων, ο αντιεβραϊσμός τον υπερβαίνει.
Ωστόσο, οι αριστεροί είναι συνήθως άθεοι (θρησκεία τους είναι η ιδεολογία), ενώ οι ισλαμιστές είναι θρησκόληπτοι. Κι αν και ορισμένοι αριστεροί δικαιολογούν τους ισλαμιστικούς στόχους, οι περισσότεροι ισλαμιστές αποτροπιάζονται μπροστά στις σημαίες του ουράνιου τόξου. Αλλά αυτό δεν αλλάζει τις κοινές τους ιδεολογικές ρίζες: όπως λένε οι Ρώσοι «όλα αλλάζουν· τίποτα δεν εξαφανίζεται». Η μαρξιστική αντίληψη του κόσμου δεν εξαφανίστηκε στη Μέση Ανατολή· απλώς απέκτησε προσωπείο θεοσέβειας, εγκυβωτίζοντας τη πλέον αναπτυσσόμενη θρησκεία στον κόσμο. Έτσι, ο ένας εξτρεμισμός συνάντησε τον άλλον: ήδη από τις απαρχές της παλαιστιανικής τρομοκρατίας –η οποία είχε τότε κοσμική βάση– η αριστερά αναγνώριζε στους Παλαιστινίους μια συγγένεια· τη θεοκρατική αντίληψη του σκοπού, της αποστολής. Προστίθενται τα αισθήματα της αυτοαπέχθειας στο εσωτερικό της Δύσης: Εβραίοι που μισούν τον εβραϊσμό, Αμερικανο-ευρωπαίοι που απορρίπτουν τη δυτική ιστορία και ταυτότητα, εχθροί του ιουδαιο-χριστιανικού πολιτισμού, νέοι χωρίς δυνατότητες που αναζητούν παρηγοριά σε κουλτούρες με απηνείς κανόνες και αρχές. Αυτό περίπου είναι και το απατηλό όνειρο του κομμουνισμού: μια κοινωνία μεγάλων ηθικών απαιτήσεων με δήθεν στέρεες πεποιθήσεις και υψηλούς στόχους.
