Του Αντώνη Βενέτη
«Η Καθημερινή», 9.11.2024
Κύριε διευθυντά
Στη λίαν ενδιαφέρουσα στήλη του «∆ιαδρομές», ο κ. Ηλίας Μαγκλίνης αναφέρθηκε, σχετικά πρόσφατα, στην έννοια του χρόνου.
Ετσι, στο φύλλο της «Καθημερινής» της 11/9/2024, ο τίτλος της στήλης ήταν «Ο χρόνος; Ενα ζυμάρι». Επειδή περαιτέρω δεν αναφέρθηκε στην ηρακλειτική αντίληψη του χρόνου, θα ήθελα πολύ συνοπτικά να σημειώσω τα εξής.
Ο προσωκρατικός φιλόσοφος Εφέσιος Ηράκλειτος (544-484 π.Χ. περίπου), κατά τον Θεόφιλο Βέικο «επιβλήθηκε στην Ιστορία της φιλοσοφίας σαν ένα γιγάντιο πνεύμα και αιώνες τώρα και σήμερα καταπλήσσει με το μέγεθος και τη δύναμη της σκέψης».
Σ’ ένα από τα σωζόμενα σπαράγματα του βιβλίου του –Περί Φύσεως– το υπ’ αριθ. 52 απόσπασμα, γράφει:
«Αἰὼν παῖς ἐστι παίζων, πεσσεύων· παιδὸς ἡ βασιληίη» (ο χρόνος είναι ένα παιδί που παίζει ρίχνοντας ζάρια, ενός παιδιού βασιλεία).
Σχολιάζει ο Κώστας Αξελός, από τους πιο βαθυστόχαστους μελετητές του Ηράκλειτου:
«Η ολότητά του βρίσκεται σε κίνηση κι αυτή η κίνηση είναι ο χρόνος… Ο χρόνος όμως είναι το παιχνίδι ενός παιδιού που συνεχώς χτίζει και ξεχτίζει… Ο χρόνος είναι ειρωνικός επειδή ξεπερνάει τ’ ανθρώπινα πλάσματα και τα σχέδιά τους. Και θλίβονται οι άνθρωποι γιατί δεν είναι παρά μονάχα μια στιγμή του χρόνου…» Και θα προσέθετα, κάπως απλουστευτικά· κι εμείς δεν είμαστε παρά τα ζάρια του χρόνου…
Για το πλήθος, ο αριστοκρατικός και οχλολοίδορος Ηράκλειτος ήταν δυσνόητος και απεκλήθη Σκοτεινός.
Ο Σωκράτης, μάλιστα, έλεγε παραστατικά ότι για να τον κατανοήσει κάποιος «… δείται ∆ηλίου κολυμβητού δια το μη αποπνιγείναι εν αυτώ» (πρέπει να είσαι άριστος, δεινός κολυμβητής –∆ήλιος κολυμβητής– για να μην πνιγείς σ’ αυτό).
