Του Ηλία Καραβόλια
Σήμερα ένας φοιτητής από την άλλη άκρη της γης μπορεί, επειδή έμαθε να γράφει κώδικα, να πληρώνεται ακριβότερα ίσως και από γιατρό που σπούδαζε δέκα και πλέον χρόνια.
Οι παραγωγοί λογισμικού είναι κάτι σαν το ακριβό προλεταριάτο που μπορεί να ανέλθει σε εισοδήματα και πλούτο( με κόπο και ταλέντο φυσικά) χωρίς να φάει όμως τις «σκοτούρες» των σπουδών ή την ζούγκλα της αγοράς.
Το εργοστάσιο των ανειδίκευτων εργατών έγινε ο καναπές των ταλαντούχων στην πληροφορική και τον προγραμματισμού που μαθητεύουν και εργάζονται στην μεταφυσική επικράτεια της αλγοριθμικής νοημοσύνης.
Αυτό το καλά κρυμμένο στοιχείο μετάλλαξης στην μορφή και την δυναμική του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού αποφεύγουμε να το ακουμπήσουμε σε βάθος.
Και ειδικά στην Ελλάδα όπου αρκετοί αγνοούμε το βάθος των οικονομικών σημαινόντων πίσω από τέτοια φαινόμενα, λόγω απώθησης των απόλυτων μεγεθών που τα συνοδεύουν, οπότε και αποφεύγουμε μια εκδοχή «ανεστραμμένης πραγματικότητας».
Ο πρόλογος μου δεν είναι άσχετος με την συγκυρία. Επειδή αφθονούν οι αναλύσεις κάθε είδους για την εκλογή Τrump κρατώ μια φράση σε συνέντευξη της καθηγήτριας Οικονομικών (στην Ιταλία) Αν. Γιακουμέλου : « Οι ΗΠΑ έχουν μια ακριβή αγορά εργασίας και είναι πιο πιθανό, ακόμη και με τους δασμούς, να παραμείνει οικονομικά πιο συμφέρουσα η παραγωγή τους εκτός ΗΠΑ και να συνεχιστεί η εισαγωγή των προϊόντων».
Άνοιξα διάλογο μαζί της διότι φρονώ ότι το επιχείρημα της συνοψίζει εύστοχα την αθέατη μικροφυσική της αμερικανικής οικονομίας (που φυσικά εξάγεται ως συνθήκη διεθνώς).
Η αμοιβή της εργασίας σήμερα είναι περισσότερο παρά ποτέ σχετικό μέγεθος. Παράγονται πχ λογισμικά από ταλαντούχους στα δίκτυα, όπως ανέφερα στη αρχή, οι οποίοι τελικά φθάνουν να διαμορφώνουν κόστη και εισοδήματα στις οικονομίες με υψηλής ακρίβειας προσομοίωση και υπολογισμό (βλ άρθρο Τούρκων καθηγητών Arslan, Ozturk, Applied Soft Computing, 2023).
Λείπει όμως σήμερα αυτή η «μικροφυσική» συνθήκη σκέψης επειδή εύκολα ανάγουμε τα πάντα στην πολιτική, στη γεωπολιτική, στο συστημικό φόντο. Μόνο που ο καπιταλισμός έγινε ποσοτικοποιημένη υπολογιστική θρησκεία των αυτοματισμών( και φυσικά της τεχνολογικής υποκατάστασης του ανθρώπινου κεφαλαίου).
Ορθά η καθηγήτρια Γιακουμέλου λέει ότι η αγορά εργασίας είναι ακριβή στις ΗΠΑ (σημ : και επειδή το «φθηνό εργοστάσιο» που λέγεται Κίνα το «διαβάζει» και αυτό, όχι μόνο ακρίβυνε αλλά και αντέγραψε τεχνογνωσία των ΗΠΑ και της Ευρώπης).
Ο κόσμος άλλαξε (ως συνθήκη απασχόλησης και βίου) και όσα περιμένουμε να αλλάξουν λόγω πχ δασμών (ή προστατευτισμού και εθνοκεντρισμού του Trump) ίσως και να έχουν τελικά μερικώς προεξοφληθεί.
Αυτή η «ακριβή απασχόληση» των μικρομεσαίων εργαζομένων (που όμως δεν τους φθάνουν τα λεφτά με την ακρίβεια) δεν είναι παρά η μεγάλη αθέατη συσχέτιση του νέου σημειοκαπιταλισμού.
Αυτή η νέα μικροφυσική της «ακριβής» ακόμη αγοράς εργασίας, που τελικά όμως είναι γεμάτη αμοιβές που δεν επαρκούν στο βίο, δεν είναι παρά η μικροφυσική του αντικατοπτρισμού της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους (τάση που ωθείται από την τεχνολογική καινοτομία ενώ εμείς οι θεωρητικοί νομίζουμε μάλλον ότι συμβαίνει το αντίθετο).
Τα ολοένα και φθηνότερα προιόντα και υπηρεσίες (που παράγονται από μεγάλες διαδικτυακές κομμούνες ομότιμης παραγωγής διεθνώς) έχουν την βάση τους στην συσχέτιση της τιμολόγησης με τον προϋπολογισμού κόστους εργασίας και πρώτων υλών.
Είναι δηλαδή εκείνο το προϋπολογισμένο περιθώριο κέρδους που θα καθορίσει τον μισθό, για να το πούμε απλά, αφού πρώτα τρέξει ο αλγόριθμος γρήγορης τιμολόγησης του προϊόντος ώστε να προλάβει η επιχείρηση την αγορά και τον ανταγωνισμό( βλ πχ «Algorithmic Coercion with Faster Pricing, Brown και MacKay, University of Michigan and Virginia, 2024»).
Ο Trump λοιπόν, και ο Musk που θα συγκυβερνά μαζί του, όσο και αν χρησιμοποιούν λαϊκισμό και πολωτική ρητορική, ξέρουν πολύ καλά (ειδικά ο δεύτερος) την προοπτική στο σύστημα για κοινωνική κινητικότητα όσων ακολουθούν αυτό το δήθεν εύκολο για πολλούς παραγωγικό μοντέλο της τεχνολογικής έκρηξης.
Η βαθιά ιδεολογία, αυτή πίσω από τους δασμούς που θα επιβάλλουν και θα αυξήσουν περαιτέρω τις αναδιαρθρώσεις ισχύος και επιρροής παγκόσμιων ηγεμονικών οικονομικών πόλων, είναι η ιδεολογία πίσω από τις συσχετίσεις του αλγοριθμικού ταιηλορισμού.
Αυτού δηλαδή που χρησιμοποιεί την «γενική διάνοια» και της αποσπά φυσικά ασυνείδητη υπεραξία, ενώ στρεβλώνει τα επιφαινόμενα στην συμπεριφορική οικονομική της αγορά εργασίας (βλ «Detailed Overview of the Cost Intelligence Dashboard», Whitman and Edell, 2021 AWS Cloud Financial Management).
Εκεί όπου όλα είναι «εκροή νοημοσύνης», περισσότερο συνθετικής και λιγότερο τεχνητής όπως μας λένε.
Και όπου όλα είναι κατάταξη, βαθμολόγηση, τιμολόγηση (ranking, rating, pricing) όπως δηλαδή στο παίγνιο επικοινωνίας με το οποίο απασχολείται η ανθρωπότητα στα social media και δεν κατανοεί πόσο συμβάλλει στην κερδοφορία ολιγοπωλιακού κεφαλαίου και στην ενδυνάμωση των όρων ανταγωνιστικότητας (για τις οικονομίες και τους «μεγαλομετόχους» τους, όχι για τις κοινωνίες…).
