Μια συνθήκη με αθέατες νόρμες… Του Ηλία Καραβόλια

Του Ηλία Καραβόλια

Άραγε το δάχτυλο μας (έστω για λίγο) αντί να πληκτρολογεί και να σκρολάρει στην οθόνη, θα πιάσει ξανά το στιλό και το μολύβι;

Μπορεί να γυρίσουμε σε μια κάποια αναλογική εποχή για ορισμένες ίσως δραστηριότητες της ανθρώπινης υπόστασης;

Μπορούμε δηλαδή να γλιτώσουμε την ολοκληρωτική βία της ψηφιοποίησης και τον μαζικό αλγοριθμικό δεσποτισμό, αυτή την δαρβινική ψηφιακή βιοπολιτική που μας καθυποτάσσει;

Ρητορικά ως αστεία τα υπαρξιακά αυτά διλήμματα οι δε θετικές απαντήσεις μοιάζουν ευχολόγια μιας εντελώς φαντασιακής αναπαράστασης του συμβολικού έναντι του πραγματικού( σημ : πραγματικο είναι πλέον το ψηφιακό και το δυνητικό)

Η βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και της αλγοριθμικής μηχανικής σώζει ζωές και αναπαράγει κέρδος. Μπορεί να αυξάνει την παραγωγικότητα το ίδιο με το να μειώνει την κριτική σκέψη στο επίκεντρο της βούλησης και της δράσης μας.

Γίναμε το ψηφιακό μας αντίτυπο : σκανάρουμε πιστοποιητικά, «κλικάρουμε» συναίνεση, πληκτρολογούμε κωδικούς στις δημόσιες υπηρεσίες.

Το QR code και το NFC, όλες οι fintech λύσεις, είναι τεχνολογικά σημαίνοντα της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης που ζούμε εδώ και πολλά χρόνια (κορυφώθηκε όμως με την πανδημία και τον έντονο ψηφιακό μετασχηματισμό).

Η ζωή μας καθημερινά γίνεται ευκολότερη και όλα τα κλίκ μας γλυτώνουν ανθρωποώρες.

Γίναμε πλέον netizens (ψηφιακοί πολίτες) και αυτό έχει εγγραφεί στο συλλογικό ασυνείδητο.

Επαναλαμβανόμαστε όταν λέμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη οδεύει σε δημιουργία τεχνητής συνείδησης.

Και μαζί με την υπολογιστική μηχανική βαθιά μάθηση είναι τα επιτεύγματα μιας απρόσωπης τεχνοφεουδαρχικής ελίτ πίσω από τα μοτίβα συμπεριφοράς που επιβάλλονται βίαια (και αθόρυβα ταυτόχρονα).

Πρέπει να σκεφτούμε πέραν της ψηφιακής επιτήρησης και πρέπει να κατανοήσουμε το μείζον: την υπόρρητη μηχανική με την οποία τα δεδομένα μας αλγοριθμικοποιούνται και έτσι σχεδιάζονται ολοένα και περισσότερες αγορές προσφοράς και ζήτησης.

Και αυτό γιατί η παγκόσμια καπιταλιστική αγορά (ως ολότητα που μετατοπίζει το όριο της) βρίσκεται συνεχώς «υπό απειλή διαστρέβλωσης».

Μπορεί ως κοινωνίες και υποκείμενα να εθιστήκαμε στη θεωρία αποτελεσματικότητας στις «ελεύθερες» αγορές που δήθεν αυτορρυθμίζονται, όμως η όψιμη αλήθεια της εποχής είναι ότι οι αγορές σχεδιάζονται.

Τα ψηφιακά μας αποτυπώματα λειτουργούν ως εργαλεία διάταξης, ως noise signals που ορίζουν τα ανώτατα όρια στον πολλαπλασιαστή της παγκόσμιας ζήτησης για υπηρεσίες και αγαθά.

Τα smartphones και οι υπολογιστές έγιναν στην ουσία κοινωνικό-πολιτικές μηχανές: δηλαδή ενσωματώνουν τα κίνητρα, τις προσδοκίες και την επιθυμία του υποκείμενου.

Και την κατευθύνουν με την συναίνεση του σε αλγόριθμους που το κατηγοριοποιούν και το ταξινομούν με ιδιαίτερο προφίλ σε ψηφιακές αγορές προσφοράς-

Οι αγορές αυτές μοιάζουν αλλά δεν είναι «τόποι αλήθειας» .Και οι μηχανές (λογισμικά / αλγόριθμοι) διατάσσουν και αναδιατάσσουν προσφορά και ζήτηση αφού με τον τεμαχισμό των δεδομένων σε μικρότερα μέρη, το ψηφιακό υποκείμενο γίνεται καταναλωτική- παραγωγική-επενδυτική μονάδα. Ο «ενικός μηχανισμός» της αγοράς είναι αυτός που κυκλοφορεί στα δίκτυα ως «πληθυντικός διανομέας» υπηρεσιών-εμπορευμάτων.

Η «αναπόφευκτη ατέλεια της γνώσης του ανθρώπου» που μας δίδαξε ο Hayek μπαίνει σε ποσοτικοποιημένα μοντέλα, σε καλούπια αριστοποίησης των επιλογών, και έτσι αναδιατάσσεται η απεριόριστη ροπή για συναλλαγή.

Το internet ως χωροχρονική διέξοδος του κεφαλαίου είναι η ανοριοθέτητη αγορά, με χαμηλά κόστη εισόδου και συναλλαγών (o Rifkin μιλάει για «κοινωνία οριακού κόστους»).

Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν το γενικό ισοδύναμο: Tο χρήμα. Επίκειται προφανώς η καθολική και παγκόσμια ψηφιοποίηση του ώστε να μεταλλαχθεί σε «απεριόριστο νόμισμα» για το ανθρώπινο φαντασιακό.

Το κεφάλαιο θα προλαβαίνει πλέον να ταξινομεί και να λογιστικοποιεί ψηφιακά τα πάντα, πριν το κάνει ο ανθρώπινος νους.

Δεν αλλάζει μόνο αυτό που κάνουμε αλλά πρωτίστως αυτό που είμαστε.

Η επιτάχυνση της ψηφιακής πραγματικότητας και η αλλοτρίωση που την συνοδεύει οδηγεί σε ένα νέο ανθρωπότυπο που μάλλον βιαστικά ονομάζουμε μετάνθρωπο (post-human).

Στη γενικευμένη καταστολή ενστίκτων και επιθυμιών, ο ανθρώπινος οργανισμός θα ζει με alerts.

Δεν κινδυνεύουμε μέσα σε αυτή την συνθήκη. Απλώς δεν κατανοήσαμε ότι μας επιβλήθηκε ως δομημένη και συστημική.

Ως βιοπολιτική μηχανική αυθυποβολής σε άυλες νόρμες.

Δεν είναι τόσο δυστοπικό όσο φαίνεται το σκηνικό της παγκόσμιας συνθήκης που μας σπρώχνει βαθιά μέσα στη οθόνη.

Η υπεραυτοματοποιημένη εργασία θα συμβαδίζει στην ψηφιακή καθημερινότητα με τις επιθυμητικές μηχανές που ήδη έχουμε ενσωματώσει στο νοητικό λογισμικό μας.

Αναρωτιέστε ποιός ή ποιοί σχεδιάζουν όλο αυτό το σκηνικό.

Η συστημική δυναμική δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένα κέντρα συνεννόησης και επιβολής μοτίβων κοινωνικής μηχανικής.

Η μόνη σιωπηρή συνεννόηση στις σύγχρονες φιλελεύθερες ολιγαρχίες (έτσι τις ονόμασε ο Καστοριάδης) είναι γνωστή και διαχρονική : αυτή της εξουσίας με τον καπιταλισμό.

Ο τελευταίος πέρασε πλέον στην σημειωτική παραγωγή με τα ψηφιακά μέσα ως παραγωγικούς συντελεστές.

Και αυτό οδηγεί μεν σε μεγέθυνση του πλούτου. Αλλά όχι ισοκατανεμημένος για όλους (μάλλον για ολοένα και λιγότερους..)