Του Γιώργου Παπανικολάου
Πριν από λίγες μέρες, το Reform UK, το κόμμα του πρωτεργάτη του Brexit Nάιτζελ Φάρατζ, βγήκε για πρώτη φορά πρώτο, με ποσοστό 26%, σε δημοσκόπηση του διεθνούς οργανισμού Yougov. Πίσω του, το Εργατικό Κόμμα (που μόλις πριν από επτά μήνες κέρδισε τις εκλογές με ποσοστό 33,7%) κατάφερε να συγκεντρώσει ένα πενιχρό 24%, χάνοντας σχεδόν 10 μονάδες. Οι άλλοτε κραταιοί Συντηρητικοί περιορίστηκαν στο 21%, χαμηλότερα και από το απογοητευτικό αποτέλεσμα των εκλογών.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρά τις εντελώς ριζοσπαστικές κινήσεις που έχει κάνει o Ντόναλντ Τραμπ, κόντρα στα θέσφατα δεκαετιών αμερικανικής πολιτικής, οι δημοσκοπήσεις τού δίνουν αποδοχή 49% μεταξύ των πολιτών, ενώ την αντίθεσή του εκφράζει το 43,7%.
Η θετική διαφορά δεν μοιάζει ίσως υψηλή, έως ότου συγκριθεί με την αρνητική άποψη των Αμερικανών για το Δημοκρατικό κόμμα, που φτάνει το 57%, έναντι μόλις 31% που έχει θετική γνώμη. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αρνητική διαφορά που έχει καταγραφεί, τουλάχιστον, από το 2008.
Στην ηπειρωτική Ευρώπη, το «κορδόνι ασφαλείας» που σχηματίζουν οι συμμαχίες εξουσίας των κατεστημένων κομμάτων, απέναντι στους αντισυστημικούς της δεξιάς, πνέει τα λοίσθια.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα στην καρδιά της Ευρώπης, η Ολλανδία, το Βέλγιο και η Αυστρία, ενώ μάλλον θέμα χρόνου είναι να συμβεί το ίδιο στη Γαλλία (όπου η κυβέρνηση είναι ήδη αιχμάλωτη των ακραίων σχηματισμών αριστερά και δεξιά της), ίσως και στη Γερμανία.
Ο «μετεωρίτης» Τραμπ στις ΗΠΑ δρα ήδη ως επιταχυντής, προσφέροντας υποστήριξη σε ομοϊδεάτες αλλά και δυναμιτίζοντας τις κατεστημένες πρακτικές του διεθνούς συστήματος στη Δύση. Ο κίνδυνος να αποδειχθούν τα παραδοσιακά συστημικά κόμματα, δεινόσαυροι σε κίνδυνο μαζικής εξάλειψης, είναι πια ορατός.
Γιατί τα συστημικά κόμματα είναι σε κρίση στην Ελλάδα και διεθνώς
Στην Ελλάδα σήμερα, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα αθροίζουν σε πρόθεση ψήφου ποσοστά που κάποτε διεκδικούσε το καθένα μόνο του. Η δημοσκοπική πίεση του ενός δεν μετατρέπεται σε άνοδο του άλλου. Παρότι αρκετοί σπεύδουν να το χρεώσουν αποκλειστικά σε λάθη ηγεσίας, το πρόβλημα είναι μάλλον βαθύτερο.
Ολοένα και μεγαλύτερο μέρος των πολιτών, σχεδόν σε όλη τη Δύση, απορρίπτει ως αναποτελεσματική τη «συστημική» διαχείριση της εξουσίας. Εκτιμούν ότι δεν δίνει λύσεις στα προβλήματά τους, είτε αυτά αφορούν το βιοτικό επίπεδο είτε άλλα κοινωνικά και ταυτοτικά θέματα.
Πιστεύουν ότι κεντροδεξιά και κεντροαριστερά έχουν μικρές διαφοροποιήσεις, καθώς ακολουθούν παραλλαγές μιας κυρίαρχης πολιτικής, που εκπορεύεται από το «σάπιο κατεστημένο», εγχώριο και διεθνές, οπότε δεν ελπίζουν σε ουσιαστικές αλλαγές. Η «πολιτική σταθερότητα» τούς είναι αδιάφορη κι ο αριθμός τους φανερώνει ότι σίγουρα δεν είναι μόνο φανατικοί και «ψεκασμένοι».
Εν ολίγοις, μια κρίσιμη μάζα της κοινωνίας χάνει την εμπιστοσύνη της στην εναλλαγή της εξουσίας μεταξύ συστημικών κομμάτων, που ήταν στο παρελθόν «αλεξικέραυνο» για το σύστημα της δυτικής δημοκρατίας, δίνοντας σήμα ότι αποδέχεται πολιτικές ανατροπές και ρήξεις.
Eνα σήμα που εκπέμπεται και στην Ελλάδα από τα αποτελέσματα της πρόσφατης δημοσκόπησης της Metron Αnalysis, η οποία αποτυπώνει απογοητευτική εικόνα για την εμπιστοσύνη της κοινωνίας σε κρίσιμους θεσμούς της δημοκρατίας και του κράτους.
Ποια είναι η στάση των συστημικών κομμάτων ανά τον κόσμο; Απ’ ό,τι φαίνεται, η αδράνεια. Στο εσωτερικό τους, επικρατεί η αντίληψη «business as usual». Ότι απλά πρέπει να κάνουν ό,τι κάνουν κάπως καλύτερα και να… ξορκίζουν τον αντισυστημισμό. Δείχνουν να πιστεύουν ότι η θύελλα θα αποδειχτεί προσωρινή και όλα θα επιστρέψουν κάποια στιγμή στην περίφημη κανονικότητα.
Η μέχρι τώρα εμπειρία, ωστόσο, δείχνει το αντίθετο. Το Brexit μπορεί να μη λειτούργησε θετικά, αλλά ο Νάιτζελ Φάρατζ που το επιδίωξε, είναι σήμερα ισχυρότερος από ποτέ. Ο Τραμπ έχασε τις εκλογές το 2020, αλλά επέστρεψε δριμύτερος. Η Τζόρτζια Μελόνι, μια πιο light εκδοχή του ίδιου φαινομένου, εμφανίζεται δημοφιλής στη χώρα της, μετά από μεγάλο διάστημα εξουσίας -και με αυξημένη επιρροή στο εξωτερικό.
Το φαινόμενο λοιπόν δεν είναι παροδικό, είναι μόνιμο. Αποτελεί σε σημαντικό βαθμό αποτέλεσμα της εποχής της «πολυκρίσης», που προκαλεί σοβαρούς τριγμούς στα συστήματα διακυβέρνησης και επιφέρει μεγάλη πίεση, υλική και ψυχολογική, στην κοινή γνώμη, μαζί με αυξανόμενη αβεβαιότητα για το μέλλον.
Στηρίζεται σε δομικούς παράγοντες, οικονομικούς, κοινωνικούς και γεωπολιτικούς (ανισότητες, μετανάστευση, πίεση του βιοτικού επιπέδου, δημογραφικό, ενίσχυση των εκτός Δύσης δυνάμεων), που δεν αναμένεται να βελτιωθούν σύντομα. Αντιθέτως, είναι πιθανό ότι θα χειροτερέψουν.
Η επικίνδυνη τάση αμφισβήτησης των εκλογών
Υπάρχει όμως και μια άλλη επικίνδυνη πτυχή της συστημικής αντίδρασης, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Κάποια χρόνια μετά τις ΗΠΑ (όπου το 2016 είχε κατηγορηθεί η Ρωσία για την εκλογή του Τραμπ), η αμφισβήτηση εκλογικών αποτελεσμάτων λόγω «επιρροής», απειλεί να εξελιχθεί σε μόδα.
Η αρχή έγινε στη Ρουμανία. Μετά την ξαφνική νίκη του υπερεθνικιστή Καλίν Γκεοργκέσκου στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, με ποσοστό 23%, οι εκλογές ακυρώθηκαν από το συνταγματικό δικαστήριο, λόγω «ξένης επιρροής» (βλέπε ρωσικής) υπέρ του, στα social media. Επαρκείς αποδείξεις όμως δεν παρουσιάστηκαν.
Τώρα, ήδη έχει αρχίσει, με τις ευλογίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντίστοιχη συζήτηση και για τις εκλογές στη Γερμανία, όπου ανεβαίνει το αντισυστημικό δεξιό κόμμα AfD. Μόνο που αυτή τη φορά για κακόβουλη επίδραση υπέρ του AfD, που είναι πια δεύτερο με ποσοστά της τάξεως του 22%, κατηγορείται όχι μόνο η Ρωσία αλλά και οι ΗΠΑ, μέσω του Έλον Μασκ.
Ποια είναι όμως η αντίδραση για την ακύρωση των εκλογών, μέσα στη Ρουμανία; Ο Γκεοργκέσκου προηγείται στις δημοσκοπήσεις για τις προεδρικές εκλογές, που θα ξαναγίνουν τον Μάιο, με πολύ ενισχυμένα ποσοστά, τα οποία κινούνται μεταξύ 38% και 48%(!) έχοντας μεγάλη διψήφια διαφορά από τον δεύτερο.
Ο υποψήφιος που υποστηρίζουν από κοινού τα τρία συστημικά κόμματα, τα οποία κυβερνούν, δεν προβλέπεται να καταφέρει να περάσει στον δεύτερο γύρο!
Φαίνεται, λοιπόν, πως η άνοδος των αντισυστημικών κομμάτων στην εξουσία δεν πρόκειται να μπλοκαριστεί με κινήσεις που αμφισβητούν εκλογές, ενώ δεν υπήρξε «νοθεία» στις κάλπες, επειδή η βούληση του λαού «επηρεάστηκε» από influencers και φάρμες τρολ στα social media. Τουναντίον, θα ενισχυθεί.
Ιδίως όταν αρχίζει και βγαίνει ανοικτά πλέον στο προσκήνιο, εξαιτίας της πολιτικής διαμάχης στις ΗΠΑ, ο πακτωλός χρημάτων που έχει δαπανηθεί σε δράσεις επιρροής, ακόμη και εντός της Ευρώπης, τόσο από την κρατική αμερικανική υπηρεσία USAID όσο και από διάφορα «ιδρύματα», υποστηριζόμενα από δισεκατομμυριούχους όπως ο Τζορτζ Σόρος.
Η «δαρβινική επιλογή» για το πολιτικό κατεστημένο
Τα συστημικά κόμματα δεν φαίνεται να έχουν άλλη λύση από το να επανεφεύρουν τον εαυτό τους. Να μετασχηματιστούν με τρόπο που να αντανακλά τις νέες κοινωνικές δυναμικές, να έρθουν σε σκληρή σύγκρουση με τις αδυναμίες του συστήματος που τα ίδια υπηρέτησαν, να ανιχνεύσουν το νέο τοπίο που διαμορφώνεται στις διεθνείς σχέσεις.
Δεν πρόκειται για εύκολη λύση. Τα κόμματα δεν αποκαλούνται «συστημικά» μόνο για τις πολιτικές πρακτικές τους. Μεγάλο μέρος της κομματικής τους βάσης, όπως και υψηλά στελέχη τους, είναι βολεμένοι στις προδιαγραφές του υφιστάμενου συστήματος, εγχώριου και διεθνούς.
Η επιλογή που έχουν μπροστά τους, όμως, φαίνεται να είναι δαρβινική. Εάν δεν προσαρμοστούν στις ανάγκες του σήμερα, προσφέροντας στην κοινωνία ρηξικέλευθες και αποτελεσματικές λύσεις, μάλλον θα βρεθούν αντιμέτωπα με τον πολιτικό τους θάνατο.
Ο οποίος φαίνεται να πλησιάζει πλέον, με επιταχυνόμενους ρυθμούς.
Υ.Γ.: Λίγες ώρες μετά τη δημοσίευση αυτού του κειμένου ο βασικός υπαίτιος της ακύρωσης των εκλογών στη Ρουμανία, δηλαδή ο πρόεδρος της χώρας Κλάους Γιοχάνις αναγκάστηκε σε παραίτηση, μετά τη σοβαρή πολιτική κρίση που δημιούργησε η ακύρωση των προεδρικών εκλογών.
Πηγή: euro2day.gr
