Του Βασιλείου Γεωργίου Γρηγ. Παπαδάκη
Στους αρχαίους Έλληνες το «καλόν» σήμαινε το ωραίο, την ομορφιά, αντίθετες έννοιες το «αισχρόν», άσχημον. Το σωματικό και ψυχικό κάλλος υμνήθηκαν από τους προγόνους μας οι οποίοι πίστευαν, όχι πάντοτε δίκαια, πως όποιος έχει σωματικό κάλλος έχει και ψυχικό «Οία μορφή οία ψυχή». Η ρήση δεν αφορά στο Σωκράτη (470-399 π.Χ.) ο οποίος ήταν ονομαστός για το ψυχικό του κάλλος αλλά όχι για το σωματικό. Ο Σωκράτης, φιλόσοφος της μαιευτικής μεθόδου, αναζήτηση της αλήθειας μέσα από το διάλογο, ειρήσθω εν παρόδω, δεν έγραψε τίποτα. Γνωρίζουμε τη διδασκαλία του από τους διαλόγους του Πλάτωνος. Ο ιστορικός Ξενοφών (431-350 π.Χ.), Οικονομικός Χ1 αναφέρει ότι ο Σωκράτης δέχθηκε πως: «θα του ήταν πιο ευχάριστο ν’ ακούσει και να μάθει για την αρετή μιας γυναίκας παρά να δει τον πίνακα της ζωγραφισμένο από το Ζεύξη» (μέσα 5ου αι.) διάσημο ζωγράφο της αρχαιότητας.
Οι αρχαίοι παρά την αγάπη που έτρεφαν για το ωραίο δεν κυριεύθηκαν από ωραιοπάθεια. Η προτεραιότητα δινόταν στην ομορφιά της ψυχής, η σωματική ήταν η εξωτερική έφρασή της. Οι σοφιστές υποστήριξαν τη σχετικότητα και την υποκειμενική εκτίμηση του ωραίου, σύμφωνα με την οποία ό,τι είναι ωραίο μπορεί για τον άλλον να είναι όχι ωραίο. Η ανθρωπότητα δεν έχει βρει ακόμα κοινή γλώσσα για την ομορφιά, οι αισθητικές εκτιμήσεις και αξιολογήσεις είναι εποχικές.
Ο Πλάτων (428-347 π.Χ.), στο Συμπόσιο 210 κ.ε., η «Θεωρία του Ωραίου», αναφέρεται στο «ωραίο ως ιδέα ή ως το αιώνιο, αμετάβλητο, μοναδικό όν με οντότητα και υπόσταση. Το ωραίο στον αισθητό κόσμο γίνεται φανερό, εκφανέστατον». ενώ ο Πλούταρχος (50-120 μ.Χ.) λαογράφος-βιογράφος, «Βίοι Παράλληλοι», στο έργο «Περί παίδων αγωγής» έγραψε «Κάλλος δε περιμάχητον μεν, αλλ΄ολιγοχρόνιον».
Το ωραίο συναντάται είτε στη φύση είτε στην τέχνη, βρίσκεται μέσα στα πλαίσια του αρχαίου μέτρου, της αρμονίας και της συμμετρίας. Δεν είναι ανάγκη να εγκλωβιζόμαστε στις έννοιες ωραίο-άσχημο, αφού υπάρχουν και πράγματα απλώς όχι ωραία. Για να μπορεί το άτομο να διακρίνει την καλαισθησία από την ακαλαισθησία και να δημιουργεί το ωραίο, απαιτείται η μεταστροφή της βούλησης προς το καλό κι αγαθό. Ο συνδυασμός τους δηλώνει τη σχέση του μορφωτικού επιπέδου με το αρχαίο πνεύμα και τη νοοτροπία της μεσαίας τάξεως η οποία τελεί υπό εξαφάνιση συμπαρασύροντας την ευπρέπεια και την καλαισθησία.
Επισήμανση: «Δεν υπάρχει αγριότερο θηρία από τον αισχρόν άνθρωπο όταν κατέχει δύναμη ίση με το πάθος του». Πλούταρχος.
