Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Όσο προχωρούμε προς το μέλλον, η πολυπλοκότητα της πραγματικότητας και η ταχύτατη δυναμική της εξέλιξης τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο από το ένα μέρος και η μονοδιάστατα πραγματιστική οπτική πολιτικής διαχείρισης τους από το άλλο μέρος θέτουν ζωτικής σημασίας ερωτήματα στο πολιτικό σύστημα, τα οποία πρέπει να απαντηθούν σε λειτουργικό χρόνο.
Εάν αυτό δεν γίνει, θα πληθαίνουν οι ανθρωπογενείς ανισορροπίες στην βιωνόμενη από τους πολίτες πραγματικότητα, με αποτέλεσμα την συρρίκνωση της κοινωνικής συνοχής και την ανάπτυξη δυναμικής, η οποία θα ενισχύει την αποδυνάμωση της κοινωνικής δραστηριοποίησης στο πλαίσιο της δημοκρατικής πολιτικής λειτουργίας και την αναζήτηση λύσεων, οι οποίες υπερβαίνουν την ατομική και συλλογική κοινωνική ευθύνη. Ήδη το πιστοποιούν η ανοδική πορεία της νεανικής βίας και η μείωση της αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος.
Η πραγματικότητα είναι αποκαλυπτική για τις συνθήκες, οι οποίες λειτουργούν ως γενεσιουργά αίτια αυτής της αρνητικής προοπτικής και αναδεικνύουν την ανάγκη να δοθούν άμεσα πολιτικές απαντήσεις, οι οποίες υπερβαίνουν τον προσανατολισμό και τον μέχρι τώρα τρόπο λειτουργίας του πολιτικού συστήματος.
Για παράδειγμα η φτώχεια στην Ελλάδα αρχίζει να υπερβαίνει τα όρια κοινωνικής ανοχής. Το ποσοστό των Ελλήνων, σύμφωνα με στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας ΕΛΣΤΑΤ, που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, το 2024 είναι 26,9%, δηλαδή 2,74 εκατομμύρια άτομα. Η αύξηση σε σύγκριση με το 2023 είναι 0,8%, το οποίο αντιστοιχεί σε 81.651 άτομα.
Η υλική και κοινωνική στέρηση, η οποία υπολογίζεται με βάση ένα κατάλογο αγαθών και υπηρεσιών, από 13,5% αυξήθηκε σε 14%. Το 2024 δεν αυξήθηκε μόνο η φτώχεια, αλλά και οι πιο φτωχοί μεταξύ των φτωχών. Ο ένας στους δυο φτωχούς έχει εισόδημα λιγότερο από 4.993 ευρώ ετησίως, δηλαδή πρέπει να επιβιώνει με περίπου 400 ευρώ τον μήνα.
Αυτές οι συνθήκες σε συνδυασμό με το δημογραφικό πρόβλημα και την υπογεννητικότητα οδηγούν την ελληνική κοινωνία σε πολυδιάστατες ανισορροπίες και επιβάλλουν στο πολιτικό σύστημα να δώσει απαντήσεις με αξιόπιστο ολιστικής οπτικής σχεδιασμό της πορείας προς το μέλλον. Πρέπει δε να ληφθεί υπόψη ακόμη μια παρενέργεια της φτώχειας, η μετανάστευση επιστημονικού δυναμικού στην εποχή της γνώσης. Ανησυχητικό επίσης είναι, ότι, αν το μεταναστευτικό ισοζύγιο είναι μηδενικό, ο συνολικός πληθυσμός της χώρας αναμένεται να μειωθεί από 1,3 έως 1,5 εκατομμύρια άτομα ανάμεσα στο 2025 και το 2050 (Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών) με πολύ υψηλό δείκτη γήρανσης της κοινωνίας και παρενέργειες στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.
Ποιος είναι ο σχεδιασμός του πολιτικού συστήματος για την αντιμετώπιση αυτού του πολύ επικίνδυνου προβλήματος για την προοπτική της ελληνικής κοινωνίας;
Πολύ σημαντικό ερώτημα, που πρέπει επίσης να απαντηθεί από τα κόμματα, είναι, πως θα αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως είναι οι πλημμύρες. Σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών η Ευρώπη είναι μια από τις περιοχές του κόσμου, στην οποία θα αυξηθεί περισσότερο ο κίνδυνος πλημμυρών λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Από το 1980 η θερμοκρασία στην «γηραιά ήπειρο» αυξάνεται 2 φορές πιο γρήγορα σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Μόνο οι μισές ευρωπαϊκές πόλεις έχουν επεξεργασθεί σχέδια προσαρμογής για να αντιμετωπίσουν τα ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα, όπως είναι οι καύσωνες και οι πλημμύρες. Τα ανθρωπογενή γενεσιουργά αίτια όμως αυτών των φαινομένων, που προκαλούνται στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, δεν αντιμετωπίζονται.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με έκθεση του Germanwatch, συμπεριλαμβάνεται στις χώρες με τον υψηλότερο βαθμό διακινδύνευσης λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων από το 1993 έως το 2022. Αυτές οι χώρες είναι η νησιωτική χώρα Dominica, η Κίνα, η Ονδούρα, η Μυανμάρ, η Ινδία και η Ιταλία, η Ελλάδα και η Ισπανία.
Ποιος είναι ο σχεδιασμός των κομμάτων για την αντιμετώπιση αυτών των κλιματικών κινδύνων και των γενεσιουργών τους αιτίων στην Ελλάδα; Επίσης έχει προετοιμασθεί και η κοινωνία; Ο Simon Stiell, επικεφαλής για το κλίμα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, σε ομιλία του προειδοποίησε, ότι η Ευρώπη θα υποστεί οικονομική καταστροφή, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.
Βέβαια δεν είναι μόνο τα ακραία καιρικά φαινόμενα απειλή για την Ευρώπη. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η ποιότητα του αέρα. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του European Environment Agency η έκθεση σε μικροσωματίδια προκάλεσε περισσότερους από 400.000 θανάτους το 2018 στην Ευρώπη, οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί. Οφείλονταν κυρίως σε καρδιαγγειακές και αναπνευστικές νόσους και στον καρκίνο.
Η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται και με άλλες επιπτώσεις στην υγεία (π.χ. διαβήτη τύπου 2, συστημική φλεγμονή ή ψυχικές διαταραχές, όπως οι νόσοι Αλτσχάϊμερ και η άνοια). Η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει επίσης το περιβάλλον (π.χ. μείωση της βιοποικιλότητας σε ορισμένα οικοσυστήματα και άσκηση επιρροής στην ανάπτυξη της βλάστησης και των καλλιεργειών). Καταστρέφει ακόμη και μνημεία της πολιτισμικής κληρονομιάς.
Υπάρχει και αν ναι, ποιος είναι ο σχεδιασμός των κομμάτων για την αντιμετώπιση αυτού του επικίνδυνου φαινομένου για την ζωή των ανθρώπων; Επείγει να δοθούν απαντήσεις, διότι αυτά τα επικίνδυνα φαινόμενα ήδη βιώνονται από τους πολίτες και διαμορφώνεται ανάλογο κοινωνικό κλίμα, ενώ ο αριθμός τους ακολουθεί ανοδική πορεία (π.χ. εξάντληση φυσικών πόρων, μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στον εργασιακό τομέα, αύξηση πανδημιών στο μέλλον και πολλά άλλα).
Για παράδειγμα είναι αποκαλυπτική η έρευνα της διαΝΕΟσις «Τι πιστεύουν οι Έλληνες», η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο 2024 σε δείγμα περισσότερων από 1.000 άτομα. Οι πολίτες άρχισαν ήδη να διαμορφώνουν γνώμη και να αξιολογούν την βιωνόμενη από αυτούς πραγματικότητα τόσο στο εθνικό όσο και στο πλανητικό πεδίο. Αυτό σημαίνει, ότι το πολιτικό σύστημα επείγει να απαντήσει άμεσα στα ερωτήματα, που τίθενται και να ανταποκριθεί με λειτουργικό και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, ο οποίος έχει βιώσιμη προοπτική.
Στο ερώτημα ποιες είναι οι μεγαλύτερες απειλές για τις μελλοντικές γενιές στον πλανήτη, οι πολίτες κάνουν πολύ ουσιαστικές επισημάνσεις. Στην πρώτη θέση είναι η κλιματική αλλαγή και η ρύπανση του περιβάλλοντος 48,9%, στην δεύτερη θέση οι οικονομικές ανισότητες και δυσκολίες 40,3%, στην Τρίτη πόλεμοι και συγκρούσεις 35,1% και ακολουθούν μετανάστευση 18,1%, εξάντληση φυσικών πόρων 17,3%, ασθένειες/πανδημίες 15,8%, τρομοκρατία 11,5%, τεχνολογικές εξελίξεις 10,1%.
Οι μεγαλύτερες απειλές για το μέλλον των Ελλήνων είναι η οικονομική κατάσταση της χώρας 49,1%, το δημογραφικό/μείωση του πληθυσμού 36,7%, η κλιματική αλλαγή 20,5%, η ανεργία 17,9%, η μετανάστευση 17,1%, η κρίση/πτώχευση 16,4%, οι σχέσεις με Τουρκία 12,1%, η παγκοσμιοποίηση 8,5%, το ασφαλιστικό 5,8%, οι ασθένειες/πανδημίες 5,5%, η τρομοκρατία 5,2%, οι τεχνολογικές εξελίξεις 2,9%.
Με βάση την πραγματικότητα και τα ερωτήματα, που εκφράζουν οι πολίτες με την μορφή απειλών για την προοπτική του μέλλοντος, πως αντιδρούν τα κόμματα; Πείθουν, ότι μπορούν να δώσουν απαντήσεις, οι οποίες θα προσδώσουν σίγουρα θετική προοπτική στην δυναμική της εξέλιξης;
Η εμπειρική αποτύπωση και ανάλυση της πραγματικότητας στον τομέα της πολιτικής λειτουργίας δεν «απαντά» θετικά σε αυτό το ζωτικής σημασίας ερώτημα. Είναι εμφανές, ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις.
Ο εκφερόμενος πολιτικός λόγος είναι γενικόλογος και ηθικολογικός ως προς τους πολιτικούς σχεδιασμούς και στόχους και παράλληλα εξιδανικευτικός ως προς την πραγμάτωση τους και τις κοινωνικές συνθήκες στο μέλλον. Ταυτοχρόνως οι πολίτες δεν αντιμετωπίζονται ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα, αλλά ως καταναλωτές πολιτικών μηνυμάτων. Για αυτό δεν επιδιώκεται η ενεργοποίηση της ορθολογικής σκέψης και ανάλογης λειτουργίας στο πλαίσιο δημοκρατικού διαλόγου.
Επίσης η πολιτική αντιπαράθεση των κομμάτων δεν στηρίζεται σε ανάλυση της δυναμικής της εξέλιξης σε λειτουργικό βάθος χρόνου και ανάλογο σχεδιασμό. Δεν γίνεται ουσιαστικός διάλογος. Για αυτό δεν διαλέγονται μεταξύ τους, ούτε αναζητούν συγκλίσεις και συμβιβασμούς, ώστε να εκφράζεται η κοινωνική πλειοψηφία στο επίπεδο διακυβέρνησης.
Ακόμη χειρότερο είναι, ότι ακόμη ο πολιτικός σχεδιασμός και η εφαρμογή του δεν βασίζονται σε ολιστική οπτική, ώστε να διασφαλίζεται η λειτουργικότητα όλων των τομέων χωρίς αρνητικές παρενέργειες μεταξύ τους. Δυστυχώς στον χώρο της πολιτικής κυριαρχεί η λογική του μονοδιάστατου συστημικού πραγματισμού (στόχος είναι η λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων) και της εργαλειοποίησης των πολιτών για την επίτευξη τους, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον.
Με αυτά τα δεδομένα ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της πολιτικής λειτουργίας και των κομμάτων ειδικότερα οι πολιτικές απαντήσεις στα σύγχρονα ερωτήματα, που δημιουργεί η δυναμική της εξέλιξης στους πολίτες, δυστυχώς δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της πραγματικότητας για τον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση μιας λειτουργικής και βιώσιμης πορείας στην προοπτική του χρόνου.
Αυτές οι συνθήκες πρέπει αλλάξουν σε λειτουργικό χρόνο, δηλαδή άμεσα. Βασική προϋπόθεση για την επανεκκίνηση του πολιτικού συστήματος είναι η ενεργοποίηση επίσης της κοινωνίας πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας, ώστε να αναληφθεί η κοινωνική ευθύνη, που τους αναλογεί και να δρομολογηθούν συμμετοχικές διαδικασίες στο πλαίσιο της δημοκρατικής λειτουργίας.
Πηγή: metarithmisi.gr
