Του Ηλία Καραβόλια
Καταντήσαμε να μην μιλάμε εμείς στα social και στα συνέδρια αλλά τα ChatGPT μας – ας το παραδεχθούμε (προσωπικά αρνούμαι μέχρι στιγμής να κάνω χρήση του βολικού αόρατου ρήτορα).
Φθάσαμε ήδη στο σημείο να πουλάμε υπηρεσίες στην αγορά ( με δομή, έρευνα, μελέτη και «τεκμηριωμένη» πρόταση ) για τα πάντα στους πάντες, μέσω του προγραμματισμένου ΑΙ πολυλογά μας.
Τίποτα το μεμπτό, τίποτα το αθέμιτο, θα μπορούσε να πει κανείς : όλοι ξέρουν ότι η εξόρυξη δεδομένων και η διαχείριση τους από τις αλγοριθμικές μηχανές περιγραφής και λόγου, αναπτύσσουν την επικοινωνία, επιταχύνουν την πληροφορία και αυξάνουν την παραγωγικότητα σχεδόν όλων στην αγορά.
Είναι όμως έτσι ; Είναι πράγματι αυτός ο «μηχανικός λόγος» συναφής με τον δικό μας ανθρώπινο λόγο ;
Είναι η συνθετική γλώσσα των μηχανών απλά μια καλά προκατασκευασμένη πραγματικότητα ;
Ξέρω ότι κουράζει η φιλοσοφική ανάλυση – τους πάντες σχεδόν. Να αναλογιστούμε όμως μέχρι που μπορεί να φθάσει αυτή η τεχνολογική χείρα βοηθείας στο γράψιμο κειμένων και μέχρι που φθάνουν τα όρια της υπόδειξης, του προγραμματισμού και της καθοδήγησης.
Δεν είναι «τεχνητή» και δεν είναι ακριβώς «νοημοσύνη» αυτό που ανταλλάσσουμε : είναι όγκοι από κατανεμημένες πληροφορίες και από βαθιά εξόρυξη δεδομένων που συνθέτουν ( με μηχανική βαθιά μάθηση όπως αποκαλείται ) νοηματικά σύνολα και αναλυτικά υποσύνολα.
Είμαστε όμως άραγε «εμείς» ένα μέρος έστω από αυτά τα σύνολα ; Συμμετέχει καθόλου ( ή έστω ελάχιστα )η υποκειμενική μας μηχανή αναζήτησης και κριτικής σκέψης σε αυτή την σύνθεση δεδομένων και την εξαγωγή νοημάτων και αληθών στοιχείων ;
Ξαφνικά ως υποκείμενα νιώθουμε (ή μάλλον «νομίζουμε ότι νιώθουμε») σαν να έχει κατέβει ο εγκέφαλος μας από το ανθρώπινο κρανίο στην οθόνη του κινητού. Ξέρετε υπάρχει ένα τρομερό «χάσμα» μεταξύ ανθρώπινου και συλλογικού «ψηφιακού» νου : είναι εκεί που συμβαίνουν σχεδόν ταυτόχρονα τόσο οι «επενδύσεις του θυμικού» όσο και οι αλγοριθμικοί παραμετροποιημένοι προγραμματισμοί.
Η αίσθηση ότι το κείμενο του ChatGPT είναι περίπου δικό μας αναδύεται ως εκλογικευμένη αναπαράσταση, ως εσωτερίκευση της αποδοχής εκ μέρους μας των γραφομένων από την μηχανή.
Ο «εαυτός» ως ψηφιακό υποκείμενο που εντάσσεται στο σημειωτικό χωροχρόνο των δεδομένων και της πληροφορίας, απολαμβάνει το παραγωγικό αντικείμενο του προγραμματισμού του το ίδιο με την αποφυγή μόχθου και χρόνου στη σύνταξη του κειμένου.
Η μηχανή που γράφει για εμάς μοιάζει σαν να ευθυγραμμίζατε με εμάς και να αφαιρεί το βάρος της σύνταξης, της σύνθεσης και της δομής του λόγου.
Αλλά πριν υπαγορεύσουμε το ρητορικό μηχανηματάκι μας να περιγράψει και να αναλύσει κάτι, το « ψηφιακό εγώ» μας έχει σκρολάρει και έχει πληκτρολογήσει : έχει ήδη μπει στην ροή των δικτύων να σκέφτεται μιμητικά και αντανακλαστικά.
Είναι γνωστό στους πιο ειδικούς με την τεχνητή νοημοσύνη ότι τα γλωσσικά μοντέλα μηχανικής και βαθιάς μάθησης βασίζονται κατασκευαστικά και μηχανικά στους αντικατοπτρισμούς εκείνους των συνθετών πληροφοριών μέσα σε βάσεις δεδομένων.
Η γραφή κειμένων – με ή χωρίς κριτική σκέψη και λόγο από τους αόρατους λογισμικούς ρήτορες – θα αντανακλά συνεχώς στους διαδραστικούς καθρέφτες της υπερεπικοινωνίας και της υπερδικτύωσης.
Τα λόγια του GPT μας και των ΑΙ ψηφιακών βοηθών και γραφιάδων μας, τα chat boxes και τα λοιπά αλγοριθμικά κατασκευάσματα – δυστυχώς για τον Μάρξ και τους μαρξιστές – «παράγουν» αξία.
Το ότι δεν είμαστε εμείς όταν συνομιλούμε, πουλάμε ή διαπραγματευόμαστε στα δίκτυα, δεν σημαίνει ότι «κάποιος» ή κάποιοι δεν εργάζονται για να παραχθεί κείμενο και λόγος.
Κρατήσετε δυο έννοιες : αλγοριθμικός ταιηλορισμός και ασυνείδητη απόσπαση υπεραξίας.
Δεν έχει αποδειχθεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη «πατάει» σε αυτά. Σίγουρα όμως τα χρησιμοποιούν όσοι εξειδικευμένοι «μεταλλωρύχοι» στο διαδίκτυο δομούν τα Chat GPT και όλα τα υπόλοιπα εργαλεία υπόδειξης και εξόρυξης δομημένου λόγου και νοημάτων.
Γίναμε χρήστες ( και όχι ιδιοκτήτες) του παγκόσμιου ψηφιακού ορυχείου και απλά κατεβάζουμε ο καθένας και η καθεμία από έναν εργάτη να ανεβάζει ορυκτά σε στέρεη μορφή.
Μέχρι – λογικά – τα ορυχεία όχι ακριβώς να στερέψουν αλλά να ελέγχουν με διόδια (ακριβότερα ίσως) την πρόσβαση και την εξόρυξη πρώτης ύλης.
Αν δεν υιοθετήσει από τώρα η ομότιμη παραγωγή του αλγοριθμικού προγραμματισμού, η τάξη του ανεξάρτητου ψηφιακού cognitariato, συγκεκριμένους βαθμούς ελευθερίας, η εξάρτηση θα αντικαταστήσει την υπόδειξη.
Και ίσως θα επικοινωνούμε μεταξύ μας ως «αναλώσιμοι» που έχουν ήδη σκεφθεί, δηλαδή χωρίς ουσιαστικά να έχουμε δώσει εντολή για τέτοια επικοινωνία. Με ότι αυτό συνεπάγεται ….
