Του Άγγελου Συρίγου*
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι ΗΠΑ ύφαναν ένα παγκόσμιο πλέγμα σχέσεων μέσω οργανισμών, συμμαχιών, οικονομικών συμπράξεων, παροχής βοήθειας και στρατιωτικής παρουσίας. Το πλέγμα αυτό βοήθησε την Αμερική να κυριαρχήσει επί δεκαετίες. Με το πέρασμα του χρόνου πολλά από αυτά τα βοηθήματα της κυριαρχίας των ΗΠΑ κατέστησαν οικονομικά ασύμφορα. Ο Τραμπ επιθυμεί πλέον να ξηλώσει το μεγαλύτερο τμήμα αυτού του πλέγματος (με κάποιες τρανταχτές εξαιρέσεις, όπως τη χρήση του δολαρίου ως παγκόσμιου νομίσματος).
Θύμα αυτών των επιλογών είναι και η Ευρώπη. Επί δεκαετίες έχτισε την ευημερία και τους δημοκρατικούς της θεσμούς έχοντας αναθέσει την ασφάλειά της στην Αμερική. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, αφού επί μήνες ξόρκιζαν την πιθανότητα επανόδου του Τραμπ στην εξουσία, τώρα τρέχουν βεβιασμένα να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την άμυνα και την ασφάλεια της ηπείρου μας. Η εικοσασέλιδη «Λευκή Βίβλος για την Άμυνα» προσπαθεί να θέσει κάποιες βάσεις, αφήνοντας όμως όλα τα σενάρια ανοιχτά για τη χρηματοδότηση, που είναι και το καίριο ζητούμενο.
Το δεύτερο στοίχημα του Τραμπ αφορά τη Ρωσία. Το 1972 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Νίξον μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών Κίσινγκερ ταξίδεψαν στο Πεκίνο και κατόρθωσαν να απομακρύνουν την Κίνα από την αγκαλιά της Ρωσίας. Ο Τραμπ προσπαθεί τώρα να κάνει το αντίστροφο: να απομακρύνει τη Ρωσία από την Κίνα. Θύμα αυτής της επιλογής δείχνει ότι θα είναι η Ουκρανία. Προς το παρόν, πάντως, ο Τραμπ με τον Πούτιν συνομιλούν για το μέλλον της ειρηνευτικής διαδικασίας ερήμην των Ουκρανών. Το πιο πιθανό είναι να επιτευχθεί εκεχειρία και στη συνέχεια ο Τραμπ να ζητήσει από τους Ευρωπαίους να αναλάβουν τις «λεπτομέρειες» μιας ειρηνευτικής συμφωνίας.
Η Τουρκία δείχνει να ανησυχεί αρκετά για την επόμενη μέρα. Εδώ και χρόνια χτίζει μεθοδικά ένα δικό της, παράλληλο σύστημα ασφαλείας και μερικές φορές συγκρουσιακό με το δυτικό σύστημα ασφαλείας. Το τουρκικό σύστημα ασφαλείας αυτή τη στιγμή περιλαμβάνει τη Συρία, τη Λιβύη, το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου και ως ένα βαθμό το Αζερμπαϊτζάν.
Ο προβληματισμός της Τουρκίας οφείλεται στις σχέσεις του Τραμπ με το Ισραήλ. Είναι βέβαιο ότι το Τελ Αβίβ δεν εξεδίωξε τους Ιρανούς από τη Συρία για να δει αδιάφορα να εγκαθίστανται δίπλα στα σύνορά του οι Τούρκοι. Τον Μάρτιο το Ισραήλ επέλεξε να χτυπήσει στόχους μέσα στη Συρία που κατά πάσα πιθανότητα περιλάμβαναν στρατιωτικό υλικό που είχε στείλει προσφάτως η Τουρκία στο νέο καθεστώς. Ήταν ένα σαφές μήνυμα προς την Άγκυρα.
Η Αμερική δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει τι θα κάνει στη Συρία. Στις ημιαυτόνομες περιοχές των Κούρδων βρίσκονται 2.000 Αμερικανοί στρατιώτες. Θα παραμείνουν, όπως θα ήθελε το Ισραήλ, ή θα απομακρυνθούν, όπως είχε εξαγγείλει προεκλογικά ο νέος πρόεδρος, που εμφανιζόταν να είναι κατά της διασποράς στρατευμάτων σε διάφορα σημεία του πλανήτη που δεν ενδιαφέρουν στρατηγικά τις ΗΠΑ;
Από την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα εξαρτηθούν πολλά. Ένα πολύ πιθανό σενάριο είναι να προσπαθήσει ο Τραμπ να αποκαταστήσει τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Δεν είναι κάτι απλό δεδομένων των ριζικά διαφορετικών στρατηγικών αντιλήψεων κάθε χώρας για τον ρόλο της στη Μέση Ανατολή.
Η Ελλάδα προς το παρόν δεν είναι στο οπτικό πεδίο του Τραμπ. Ούτε υπάρχουν ενδείξεις για κάποια διαφορετική αντιμετώπιση στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η Αμερική παραδοσιακά δεν επιθυμεί πολεμική ατμόσφαιρα μεταξύ των δύο χωρών. Θέλει οι όποιες εντάσεις να μην περνούν το κατώφλι του πολέμου.
Η στάση αυτή δεν σημαίνει ότι η Αμερική τηρεί ίσες αποστάσεις από τις δύο χώρες. Δεν είναι διεθνές δικαστήριο για να καταλήγει ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο. Είναι μια μεγάλη δύναμη που κοιτάζει αποκλειστικώς τα συμφέροντά της. Η Τουρκία έχει κατορθώσει να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη που επηρεάζει τις εξελίξεις πέραν των συνόρων της. Αντιθέτως, η Ελλάδα υπολείπεται κατά πολύ ενός τέτοιου ρόλου. Επομένως, οι απαιτήσεις της Τουρκίας ακούγονται με μεγαλύτερη προσοχή στην Ουάσιγκτον.
Προς το παρόν, η Ελλάδα πρέπει να εξηγήσει στις ΗΠΑ ότι μαζί με την Κύπρο δεν είμαστε απλώς δύο χώρες που ανήκουμε στο δυτικό σύστημα ασφαλείας. Αποτελούμε τα ακραία σημεία της «ζώνης της ειρήνης» έναντι της «ζώνης του πολέμου» που ανοίγεται ανατολικά μας. Είναι προς το άμεσςο συμφέρον των ΗΠΑ να παραμείνουμε σημεία σταθερότητας.
Από εκεί και πέρα, πρέπει σταθερά να δημιουργήσουμε τις βάσεις για περιφερειακό ρόλο: τοπικά συστήματα ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο με Ισραήλ και Αίγυπτο, αμυντικές συνεργασίες σε συγκεκριμένους τομείς (όχι απλή αγορά οπλικών συστημάτων), ενεργότερη συμμετοχή σε περιοχές όπου έχουμε παραδοσιακή παρουσία. Αυτές οι περιοχές είναι τα Βαλκάνια αλλά και η Αζοφική λόγω των Ελλήνων που, δυστυχώς, βρίσκονται στο επίκεντρο του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, καθώς και η Συρία, λόγω των εκεί ευρισκομένων χριστιανικών κοινοτήτων.
* O κ. Άγγελος Μ. Συρίγος είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Βουλευτής της Ν.Δ.
Πηγή: euro2day.gr
