Του Ναπολέοντα Μαραβέγια*
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πανδημία προκαλεί ανατροπές και δημιουργεί νέες ισορροπίες σε πολλά επίπεδα. Από τις οικογενειακές, οικονομικές, κοινωνικές μέχρι και τις διεθνείς σχέσεις, ο κορωνοϊός έχει ανατρεπτικά αποτελέσματα, των οποίων δεν μπορούμε ακόμη να εκτιμήσουμε πλήρως το εύρος και το βάθος.
Στο επίπεδο των οικογενειακών σχέσεων, η πανδημία υποχρεώνει τα μέλη της οικογένειας να παραμένουν στο σπίτι, πράγμα που μπορεί να αναπτύξει εκδηλώσεις συναισθημάτων οικογενειακής τρυφερότητας και αγάπης. Παράλληλα, όμως, μπορεί να τα αποξενώνει, καθώς η εργασία από το σπίτι απομονώνει κάθε μέλος της οικογένειας μπροστά στον υπολογιστή του, ενώ αυξάνει τη νευρικότητα και τις συγκρούσεις, πράγμα που έχει ήδη αναλυθεί από ειδικούς επιστήμονες.
Στο επίπεδο της οικονομίας και της κοινωνίας, η παύση των συλλογικών δραστηριοτήτων και η αποφυγή ανθρώπινων επαφών από τον φόβο του θανάτου οδηγούν σε οικονομική καταστροφή ολόκληρους κλάδους (τουρισμός, εστίαση, μεταφορές ανθρώπων κ.ά.) και σε μερική καταστροφή πολλούς άλλους τομείς παραγωγής (ψυχαγωγία, αθλητισμός κ.ά.)εκτός τους κλάδους τροφίμων και φαρμάκων. Για τον λόγο αυτόν οι διεθνείς οργανισμοί εκτιμούν ήδη τη μείωση της παραγωγής παγκοσμίως σε 4%-5% και στις δυτικές χώρες μεταξύ 8%-9% το 2020. Αυτή η εξέλιξη δημιουργεί ανατροπές, ανακατατάξεις και νέες ισορροπίες μεταξύ τομέων και κλάδων παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών.
Στο επίπεδο των υπηρεσιών ψυχαγωγίας και αθλητισμού δημιουργούνται νέες ισορροπίες υπέρ της παρακολούθησης εκδηλώσεων από το σπίτι, ενώ στην εκπαίδευση από απόσταση χάνεται πλέον η ζωντανή επικοινωνία μεταξύ των διδασκόντων και διδασκομένων με αρνητικές συνέπειες για τη μαθησιακή διαδικασία. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, μεγάλες ανατροπές επέρχονται στο επίπεδο των κλάδων παραγωγής, καθώς ευνοούνται οι τεχνολογίες επικοινωνίας για την παροχή υπηρεσιών από απόσταση (ψυχαγωγία, αθλητισμός, εκπαίδευση κ.ά.) και η ρομποτική τεχνολογία για την παραγωγή προϊόντων από απόσταση, ώστε να μην υπάρχει ανθρώπινη παρουσία. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση φαίνεται να επιταχύνεται με την ανάπτυξη των τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης που προσφέρουν νέες δυνατότητες παραγωγής προϊόντων και παροχής υπηρεσιών από απόσταση, όπως επιβάλλουν οι συνθήκες της πανδημίας. Η εξέλιξη αυτή ενισχύει τη δύναμη των χωρών που μπορούν να παράγουν τέτοια προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας. Έτσι, το τεχνολογικό χάσμα μεταξύ των χωρών που είναι καταναλωτές αυτών των προϊόντων και υπηρεσιών και των χωρών που είναι παραγωγοί μεγαλώνει όλο και περισσότερο. Η προσοχή των πολιτικών και επιχειρηματικών ελίτ των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ιαπωνίας και των Χωρών της Βόρειας Ευρώπης είναι στραμμένη προς τις νέες ισορροπίες που δημιουργούνται μεταξύ τους και στον νέο ανταγωνισμό για την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας. Η ανατροπή των ισορροπιών ακόμη και μεταξύ των πρωτοπόρων δεν αποκλείεται, με πιθανό νικητή την Κίνα, που κατόρθωσε να τον μείνει σχεδόν αλώβητοι από την πανδημία.
Με ποιον τρόπο οι χώρες της Νότιας Ευρώπης συνολικά, και βέβαια η χώρα μας, θα μπορέσουν να περάσουν από τη σφαίρα των καταναλωτών στη σφαίρα των παραγωγών προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας με την ευκαιρία της πανδημίας; Αυτό το διακύβευμα βρίσκεται ακριβώς μπροστά μας. Η ψηφιοποίηση της ελληνικής οικονομίας με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση.
*καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, Ερευνητικό Κέντρο Οικονομικής Πολιτικής, Διακυβέρνησης και Ανάπτυξης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρώην υπουργός
Από άρθρο του στην εφημερίδα Τα Νέα
