Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Οι πληθυσμοί της Μικράς Ασίας αναπτύχθηκαν για αιώνες κάτω απο διαφορετικούς τοπικούς άρχοντες και ηγέτες καθώς κι’ από απομακρυσμένους αυτοκράτορες. Υπήρξαν περίοδοι που ήκμασαν κάτω απο τις διάφορες ηγεσίες και πέρασαν δοκιμασίες κάτω από βίαιους κατακτητές. Ηγεμόνες των ελληνιστικών χρόνων ίδρυσαν πόλεις σχεδόν παντού, ενώ Ρωμαίοι στρατηλάτες και κυρίαρχοι έμειναν στην ιστορία για τα έργα τους και τα μεγαλεία που άφησαν πίσω τους. Αρχικά ο Πομπήιος και μετά ο Οκταβιανός Αύγουστος Καίσαρ, αργότερα ο Τιβέριος, ο Καλλιγούλας, ο Βεσπασιανός, ο Αδριανός, ο Αντωνίνος Πίος κι ο Δομιτιανός χάραξαν με την παρουσία τους την ιστορική πορεία αυτών των εδαφών.
Ξεχωριστό ρόλο ανάμεσά τους είχε η Καππαδοκία, που είχε κατακλυσθεί από ελληνικούς πληθυσμούς και που αργότερα υπήρξε κέντρο διάδοσης της ελληνορθόδοξης θρησκείας κι’ ευλάβειας. Ακόμα και στα χρόνια της Οθωμανικής παρουσίας στην περιοχή άνθισε ο ελληνισμός και η ορθόδοξη πίστη. Εκκλησιές και μοναστήρια ξεφυτρώνουν παντού, στο περίεργο μορφολογικά περιβάλλον της Καππαδοκίας, με τα υπόσκαφά της και τις τρύπες των θεόρατων βράχων της να είναι διανθισμένα με τοιχογραφίες και τόπους λατρείας της ελληνορθόδοξης πίστης.
Η Καππαδοκία, με τον πληθυσμό της να ευημερεί λογω της επιτυχημένης δραστηριότητας πολλών οικογενειών – κυρίως της Σινασού – στην Κωνσταντινούπολη, με την τροφοδοσία πλοίων και το εμπόριο χαβιαριού, βρέθηκε γεωγραφικά έξω απο τις συγκρούσεις ανάμεσα στις δυνάμεις του Κεμάλ και τον προελαύνοντα ελληνικό στρατό μέχρι τον Σαγγάριο ποταμό και κοντά στην Αγκυρα. Αυτό βοήθησε ώστε να μην υπάρχουν διενέξεις ανάμεσα στην ελληνορθόδοξο πληθυσμό της περιοχής και τους Τούρκους κατοίκους. Ετσι ο εκεί ελληνισμός δεν αισθάνθηκε απειλούμενος οταν έσπασε το μέτωπο, υπήρξε άτακτη υποχώρηση των Ελλήνων με τελική κατάληξη την καταστροφή της Σμύρνης.
Στην Λωζάννη, που ακολούθησε η τελική διαπραγμάτευση για τις συνέπειες του πολέμου, αρχισαν οι συζητήσεις για ανταλλαγή πληθυσμών. Αρχικα η Τουρκια επέμεινε για την έξωση του Πατριαρχείου απο την Κων/πολη, ώστε να μην υπάρχει καθόλου ελληνορθόδοξη θεσμική παρουσία στα εδάφη της. Ουδέποτε τέθηκε αρχικά απο μέρους της ζήτημα μετακίνησης των 50.000 περίπου ελληνορθόδοξων κατοίκων της Καππαδοκίας. Στην εμμονή των Αγγλων, και της Ελλάδας, να μην μετακινηθεί το Πατριαρχείο και να μην πειραχθεί ο ελληνικός πληθυσμός (100.000) της Κων/πολης, οι Τούρκοι τελικά υποχώρησαν. Αποδέχθηκαν να παραμείνει το Πατριαρχείο, χωρίς διοικητικές η πολιτικές αρμοδιότητες πλέον, και οι έλληνες της Πόλης. Απαίτησαν ομως να φύγουν οι ελληνορθόδοξοι οπουδήποτε αλλού – και απο την Καππαδοκία – ανάμεσα τους και οι τουρκόφωνοι Καραμανλήδες, που ήξεραν όμως να γράφουν μονο ελληνικά!
Παρέμεινε λοιπόν μόνο το Πατριαρχείο με τους ιερείς του, αλλά χωρίς ποίμνιο, χωρίς πιστους. Οι έλληνες της Πόλης σύντομα έφυγαν σταδιακά κι’ αυτοί. Και μερικές δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στην Καππαδοκία ξεσπιτώθηκαν, έχασαν τόπο καταγωγής, τις μνήμες τους, τον εαυτό τους και βρέθηκαν ουσιαστικά στο κενό – χωρίς περιουσίες. Ψαχνοντας στην πραγματικότητα για πατρίδα. Ποιά ηταν ακριβώς η λογική αυτού του χειρισμού; Σε τι ακριβώς απέβλεπε; Πως ωφελήθηκε ο ελληνισμός; Δεν υπάρχει ανάγκη κάποιας έρευνας γι’ αυτή την τραγωδία;
