Του Πλάτωνος Τήνιου*
Από την αρχή της περασμένης εβδομάδας αυτής, η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση της κυβέρνησης του 2021, η λειτουργία του Ταμείου Επικουρικής Κοινωνικής Ασφάλισης, TEKA, είναι πραγματικότητα. Πράγματι, αν ένας νέος ασφαλισμένος αναζητήσει στο Διαδίκτυο τη λέξη TEKA, σε Greeklish όπως συνηθίζει, αμέσως πληροφορείται «TEKA: Cook your way to life» – «ΤΕΚΑ: Μαγειρεύοντας προς τη ζωή». Η ιστοσελίδα μάλιστα συνεχίζει: «Ανακαλύψετε πραγματικά συναισθήματα».
Ο ενθουσιασμός του νεοσσού της ασφάλισης για την -κα θόλου αναμενόμενη για οργανισμό του Δημοσίου-φρεσκάδα και ευρηματικότητα της επικοινωνιακής στρατηγικής του νέου φορέα μετριάζεται όταν διαπιστώνει ότι η ιστοσελίδα κυριολεκτεί: συνεχίζοντας, βρίσκει κουζίνες, μικροκύματα, αλλά καθόλου το γύρισμα σελίδας της κοινωνικής ασφάλισης που έψαχνε. Τα αρχικά παραπέμπουν σε κατασκευαστή οικιακών συσκευών που διευκολύνουν βέβαια τη ζωή, αλλά όχι με τον τρόπο που φανταζόταν. Η σελίδα του TEKA – φορέα δεν υπάρχει μόνο αυτή του TEKA – Κουζίνα.
Το πάθημα αυτό αποτελεί παράδειγμα της διάστασης μεταξύ της «ηρωικής» και της καθημερινής όψης των μεταρρυθμίσεων. Οι μεταρρυθμίσεις, όταν νομοθετούνται, προικίζονται με μαγικές ιδιότητες, υπερτονίζοντας τη σημασία και την εμβέλειά τους: Οι εισηγητές θετικά, η αντιπολίτευση αρνητικά. Την ηρωική φάση της ψήφισης ακολουθεί η καθημερινότητα της υλοποίησης – όπου διαπιστώνεται ότι δεν έχουν αλλάξει και πολλά. Το TEKA – Ταμείο παραμένει TEKA – κουζίνα. Η ζωή συνεχίζεται απαράλλακτη – έτσι τουλάχιστον φαίνεται.
Είναι όμως έτσι; Οι εισηγητές της μεταρρύθμισης ισχυρίστηκαν ότι αλλάζουν ριζικά τη σχέση μεταξύ του ατόμου και των χρημάτων που του αφαιρούνται για τη σύνταξή του. Αντί να χάνονται σε άδηλη μαύρη τρύπα, οι εισφορές θα είναι «δικά του λεφτά»: σε δικό του κουμπαρά, όπου θα τα βλέπει να αποδίδουν κάθε χρόνο. Κι όταν φτάσει η ώρα να ανοίξει τον κουμπαρά, θα ξέρει ότι εισπράττει -με έναν σαφή τρόπο – τους κόπους μιας ζωής.
Στο μεταξύ, θα έχει την ευχαρίστηση να γνωρίζει ότι οι αποταμιεύσεις του αποδίδουν καρπούς σε επενδύσεις και δουλειές για τον ίδιο και τους άλλους.
Αυτή είναι η θεωρία – αλλά θα ήταν και η πραγματικότητα αν το σύστημα ήταν σε πλήρη λειτουργία. Όμως, προκειμένου να μετριαστούν οι αντιδράσεις της ηρωικής περιόδου, η εφαρμογή του συστήματος περιορίστηκε σε όσους πιάνουν δουλειά από αυτήν την εβδομάδα, η πρώτη νέα σύνταξη θα εκδοθεί σε σαράντα χρόνια, η έναρξη λειτουργίας του νέου Ταμείου είναι διακριτική σχεδόν μέχρι ανυπαρξίας.
Η μεταρρύθμιση φαίνεται να έχει συνθλιβεί από την επανάληψη της καθημερινότητας – επιβεβαιώνοντας τους κυνικούς ότι δεν άλλαξε τίποτε.
Το παιχνίδι, όμως, δεν έχει χαθεί. Στο TEKA υπάρχει ακόμη καιρός να εγκαινιαστεί ένας τρόπος επικοινωνίας με τους – ασφαλισμένους ριζικά διαφορετικός από την εμπειρία του ΕΦΚΑ. Στη Σουηδία ήταν οι νέοι που ενστερνίστηκαν με ενθουσιασμό την πρωτοτυπία της ετήσιας επικοινωνίας για τον κάθε ατομικό κουμπαρά- τους περίφημους «πορτοκαλί
φακέλους» προς τους δικαιούχους – ιδιοκτήτες.
Το 2022 στην Ελλάδα υπάρχει το επιπλέον δέλεαρ της προοπτικής συμμετοχής στο αναπτυξιακό μέρισμα της εξόδου από την πανδημία. Το νέο σύστημα θα διοχετεύει την άνοδο του χρηματιστηρίου, το μέρισμα, κατευθείαν στους αντίστοιχους φακέλους. Αν γίνει αυτό – και υπάρχει ακόμη Καιρός να γίνει – είναι δυνατόν οι νέοι να είναι οι τυχεροί της χρονιάς, το δε νέο σύστημα να γίνει μόδα.
Ίσως, τελικά, μαγειρεύοντας προς τη ζωή να μην είναι και τόσο κακή ιδέα.
*οικονομολόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
