Ο μεγάλος Γάλλος διπλωμάτης και οραματιστής, που θεωρείται και «πατέρας της Ευρώπης», σήμερα, την ώρα που ο πόλεμος άνοιξε εκ νέου την πόρτα της Γηραιάς Ηπείρου, είναι όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρος.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
«Λίγοι άνθρωποι στην ιστορία της ανθρωπότητας διαδραμάτισαν τόσο σημαντικό ρόλο στην πορεία ης όπως ο Ζαν Μοννέ», είχε δηλώσει πριν πενήντα χρόνια ο πρόσφατα αποβιώσας σε ηλικία 100 ετών Χένρι Κίσσινγκερ, σημαντικός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου του 20ου αιώνα.
«Δεν θυμάμαι να είπα ποτέ: “Θα γίνω κάποιος”. Σε καμμιά στιγμή της ζωής μου δεν έπιασα τον εαυτό μου να λέει: “Θα κάνω κάτι”. Οι περιστάσεις και μόνο βοήθησαν να κάνω αυτό που έκανα ή που συνετέλεσα να πραγματοποιηθεί. Οι περιστάσεις δεν έλλειψαν κι εγώ ήμουν πάντα έτοιμος να τις αδράξω».
Αυτά γράφει στα ογκώδη «Απομνημονεύματά» του ο Ζαν Μοννέ (1888-1979), σπουδαίος Γάλλος διπλωμάτης, αλλά και επιχειρηματίας όταν χρειαζόταν, ο οποίος κατά τον διάσημο οικονομολόγο Τζων Μαίηναρντ Κέϋνς, συνέβαλε στο να τελειώσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ένα χρόνο νωρίτερα. Και αυτό σίγουρα οφείλεται στο τεράστιο διπλωματικό ταλέντο του Γάλλου διπλωμάτη και οραματιστή και στην μοναδική ικανότητά του να διαχειρίζεται συγκρουσιακές και πολεμικές καταστάσεις.
Δύο παραδείγματα είναι αρκετά για να μας πείσουν. Από τις πρώτες ημέρες του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, ο Μοννέ, πολύ νέος και ήδη στο Λονδίνο, εκτελεί μια αποστολή που του ανέθεσε, αγνοώντας κάθε ιεραρχία, ο πρωθυπουργός της Γαλλίας. Αυτός προετοιμάζει τις συμφωνίες της γαλλο-βρετανικής συνεργασίας για τη διευκόλυνση των ναυτικών μεταφορών, συμφωνίες που θα παίξουν πρωτεύοντα ρόλο στη νίκη των Συμμάχων. Με την έναρξη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, ο Μοννέ ακολουθεί πάλι την ίδια τακτική: περνάει δύο χρόνια στην Ουάσιγκτον χωρίς επίσημο πόστο. Αυτός ο πολίτης ενός ηττημένου έθνους, γίνεται ένας από τους πιο έμπιστους συμβούλους του προέδρου Ρούσβελτ, ο κυριότερος εμπνευστής του Προγράμματος της Νίκης.
Ένα πρόγραμμα που έδωσε την ευκαιρία στον Κέυνς να κάνει τη δήλωση που προαναφέραμε.
«Ο Ζαν Μοννέ, είχε γράψει ο επίσης αποβιώσας πρόσφατα Γάλλος πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τη δεκαετία 1985-1995 Ζακ Ντελόρ (1925-2023), ήθελε πρώτα και πάνω απ’ όλα, να επικρατήσει η ειρήνη ανάμεσα στα ευρωπαϊκά έθνη. Δεν ήθελε όμως να οικοδομήσει την ειρήνη αυτή σε αφηρημένες διακηρύξεις, αλλά πάνω σε συγκεκριμένους πολιτικούς μηχανισμούς εμπνεόμενος μάλιστα από την ίδια την ψυχολογία των λαών και συγκεράζοντας πολιτισμούς και εθνικές πολυμορφίες. Η προσφορά, σε σταθερή βάση, ενός συγκεκριμένου κινήτρου σε ό,τι αφορά τις προσδοκίες των λαών για δημοκρατία και συμφιλίωση και η δυνατότητα να αναπτυχθούν υπερβαίνοντας τους εαυτούς τους, είναι το μυστικό της μεθόδου Μοννέ.
Η δύναμη της μεθόδου αυτής επιβεβαιώθηκε στην περίπτωση της Ενιαίας Πράξης και της σύστασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με αυτή την έννοια, η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη αποτελεί άξιο φόρο τιμής στον τρόπο δράσης, που κληροδότησε ο Ζαν Μοννέ: στόχος επακριβής, μέσα απλά, συνοχή στη δράση.
Το όραμα του Ζαν Μοννέ φωτίζει επίσης το μέλλον μας.
Στο νέο της ξεκίνημα η οικοδόμηση της Ενωμένης Ευρώπης, αντιμετωπίζει πάλι νέες εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις. Πώς θα εμβαθύνουμε την ενότητα, χωρίς να αποκηρύξουμε την πολυμορφία που συνιστά τον πλούτο του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου; Πώς θα πετύχουμε την εμβάθυνση αυτή οδεύοντας προς την ευρωπαϊκή πολιτική ένωση χωρίς να απογοητεύσουμε τις προσδοκίες των χωρών της Ανατολής και του Νότου;
Ο Ζαν Μοννέ μας δίνει και πάλι το νόημα αυτής της εξέλιξης: «Η ενοποίηση της Ευρώπης έχει, για τον πολιτισμό, μια σημασία που ξεπερνά την ασφάλεια και την ειρήνη. Η Ευρώπη είναι η πηγή της προόδου που όλοι απολαμβάνουμε, οι δε Ευρωπαίοι είναι ικανοί να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του πολιτισμού, με το δημιουργικό του πνεύμα, τόσο όσο και στο παρελθόν. Για να μπορέσει, όμως το δημιουργικό αυτό πνεύμα να ανθίσει εκ νέου, πρέπει να πραγματοποιήσουμε την Ένωση».
Αυτήν που σήμερα εξωτερικές και εσωτερικές δυνάμει υπονομεύουν απροκάλυπτα, τόσο γιατί η Ευρώπη είναι η αφετηρία της δημιουργίας πλούτου και ευημερίας, αλλά και κορυφαίας παραγωγός πολιτισμού. Και αυτόν τον τελευταίο, κάποιοι τον φοβούνται. Γιατί όμως; Πολύ απλά διότι η λέξη Ευρώπη, αυτή η γη από όπου βλέπει κανείς μακρυά, δόθηκε στην ήπειρό μας από Κρήτες ψαράδες, πολλές εκατονταετίες πριν από την έλευση του Χριστού. και κάποιου άλλου Προφήτη.
