Οικονομική Επιθεώρηση, Aύγουστος 2020, τ. 997
ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ του Νίκου Παπανδρέου
Τρία προβλήματα τα οποία ζητούν άμεση λύση είναι η απελπιστική κατάσταση στον Λίβανο, η επιθετικότητα του «συμμάχου» μας και το χρέος των φτωχότερων εθνών. Πρωτοβουλίες για την επίλυση και των τριών θα έρθουν από μια κυβέρνηση του Μπάιντεν και όχι του Τραμπ.
Λίβανος
Ο Λίβανος μετατρέπεται σε «failed state». Το πολιτικό σύστημα είναι παντελώς ανίκανο να δώσει λύσεις, επειδή το συγκεκριμένο πολίτευμα ελέγχεται από διαφορετικές οικονομικές και θρησκευτικές φατρίες που δεν μπορούν να τα βρουν μεταξύ τους. Γι’ αυτό τον λόγο η οικονομική κρίση του 2008 δεν αντιμετωπίστηκε, ούτε φυσικά είχε η συγκεκριμένη χώρα το προτέρημα της Ελλάδας να ανήκει σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση να τους δανείσει 300 δισ. ευρώ.
Ήδη από το φθινόπωρο του 2019 ο λαός έβγαινε στους δρόμους απαιτώντας μια ουδέτερη κυβέρνηση που θα δώσει λύσεις στα αδιέξοδα. Και για πρώτη φορά φάνηκε ο λαός ενωμένος: ήταν σαν να έχει βγει το ΠΑΣΟΚ, η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το μαζί! Το ΔΝΤ πρόσφερε τη στήριξή του και είχε ετοιμάσει ένα πρόγραμμα παροχής βοήθειας, αλλά η κυβέρνηση δεν το δέχτηκε – δεν ήθελε τη λιτότητα, το πολιτικό κόστος και την παραχώρηση της εξουσίας σε άλλα χέρια. Δεν ήθελε δηλαδή τους «κακούς ξένους» – αλλά δεν είχε και plan B. Κανένας στην κυβέρνηση δεν ήθελε να αρχίσει τις συνομιλίες παρά το ότι η ανεργία καλπάζει, οι τράπεζες έχουν κλείσει και ο πληθωρισμός σβήνει τον πλούτο της μεσαίας τάξης.
Τέλος, ήρθε και η καταστροφή που προκλήθηκε από την έκρηξη στη Βηρυτό στις 4 Αυγούστου. Η έκρηξη άφησε πίσω της πάνω από 200 νεκρούς και 5.000 τραυματίες. Προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές σε κτήρια ακόμη και στα περίχωρα της πρωτεύουσας του Λιβάνου. Και η έκρηξη ήταν αποτέλεσμα της ανικανότητας της κυβέρνησης να απομακρύνει τόνους επικίνδυνης εκρηκτικής ύλης από το λιμάνι.
Η Βηρυτός είναι μια πόλη που έχει πολλές φορές αναδυθεί από τις στάχτες: λέγεται ότι έχει καταστραφεί και ξαναχτιστεί επτά φορές κατά τη διάρκεια των 5.000 χρόνων της ιστορίας της. Η τελευταία καταστροφή, ωστόσο, διαφέρει από έναν πόλεμο, μια εισβολή ή έναν σεισμό, επειδή δεν προκλήθηκε από μια εχθρική δύναμη ή μια φυσική καταστροφή αλλά από τις κυβερνώσες ελίτ του Λιβάνου.
Τελικά θα αναγκαστεί η χώρα να προσθέσει στο υπάρχον εγχώριο και ξένο χρέος της για να πληρώσει για ανάκαμψη και ανοικοδόμηση, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να εξαρτάται ακόμη περισσότερο από την ξένη βοήθεια, αποδυναμώνοντας έτσι τη διαπραγματευτική της θέση με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ως αποτέλεσμα, οι υφιστάμενες εσωτερικές διαιρέσεις θα ενταθούν, με αντίπαλες πολιτικές ομάδες να παλεύουν μεταξύ τους – ναι, υπάρχουν και χειρότερα από τα δικά μας! Είναι τελικά μια «πολιτεία-ζόμπι», που δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματά της.
Δύο οι λύσεις. Μπορεί να εμφανιστεί ένας αυταρχικός «σωτήρας». Στην αρχή ίσως τον χειροκροτήσει ο λαός, αλλά μετά; Θα μετατραπεί ο Λίβανος σε μία ακόμη μη δημοκρατική χώρα, του είδους δυστυχώς που έχουμε συνηθίσει στη Μέση Ανατολή. Η άλλη είναι η λύση που πρότεινε ο Μακρόν στη δημοφιλή του επίσκεψη στην πρωτεύουσα: «Αν δεν δρομολογηθούν αλλαγές, ο Λίβανος θα συνεχίσει να βυθίζεται. Αυτό που χρειάζεται είναι πολιτική αλλαγή. Αυτή η έκρηξη πρέπει να γίνει η αρχή μιας νέας εποχής». Πρότεινε μια διεθνή διάσκεψη για τη σωτηρία της χώρας.
Αυτό είναι κάτι που λίγο ενδιαφέρει τον Τραμπ. Μάλιστα, μια ανάλυση λέει ότι το σύστημα του Πενς θέλει την κατάρρευση του Λιβάνου ώστε να μην έχει επιρροή το Ιράν μέσω της κυβέρνησης. Θα θυσιάσουν δηλαδή έναν ολόκληρο λαό στη γεωπολιτική σκακιέρα.
Enter Biden. Με πρόεδρο τον Μπάιντεν όμως, υπάρχει φως. Ο Μπάιντεν, εφόσον εκλεγεί, θα κινηθεί: «Κατά τη διάρκεια της πρώτης μου θητείας, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα οργανώσουν και θα φιλοξενήσουν μια παγκόσμια διάσκεψη κορυφής για τη δημοκρατία», δήλωσε τον Ιανουάριο στο γνωστό περιοδικό Foreign Affairs. Ο Μπάιντεν υπόσχεται ένα τέτοιο γεγονός το επόμενο έτος. Λέει ότι θα επικεντρωθεί στο θέμα της δημοκρατίας και θα ενισχύσει αντίστοιχα πολιτεύματα. Με τη σθεναρή καθοδήγηση Αμερικής-Γαλλίας θα ακολουθήσει και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε ένα τέτοιο συνέδριο θα τεθεί το road map για τη διάσωση του αγαπημένου μας γείτονα.
Τουρκία
Κοντά σε μας και λίγο πιο βόρεια έχουμε την τουρκική επιθετικότητα σε πλήρη έξαρση. Βλέπουμε ότι ο γείτονας θέλει πια να παίξει τον ρόλο της τοπικής υπερδύναμης: να έχει τα πλοκάμια του στη Συρία, στο Ιράκ, στη Λιβύη, στην Κύπρο και στο Αιγαίο. Σημειώνουμε μόνο ότι η Αμερική του Τραμπ δεν πιέζει τον Ερντογάν. Άλλωστε, ο Τραμπ προτιμά γλυκές κουβέντες με ηγέτες τύπου Ερντογάν.
Ο Μπάιντεν έχει ήδη εκφραστεί κατά του Σουλτάνου. Σε συνομιλία του με τους εκδότες της New York Times, ο Μπάιντεν ισχυρίστηκε ότι δεν θα είχε προδώσει όπως ο Τραμπ τους Κούρδους συμμάχους της Αμερικής στη Συρία. Ο Μπάιντεν είχε προτείνει ακόμη και την ίδρυση κουρδικού κράτους στο Ιράκ, εξοργίζοντας τον Ερντογάν.
Και γνωρίζω από πρώτο χέρι ότι ο Μπάιντεν θαυμάζει απεριόριστα τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο – και φυσικά διαφωνεί με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Ένας Λευκός Οίκος του Μπάιντεν δεν θα απαντούσε στα τηλεφωνήματα του Ερντογάν. Δεν περιμένουμε εδώ δραστικές αλλαγές, όμως ο Ερντογάν γνωρίζει ότι τα χέρια του θα είναι πιο δεμένα και δεν θα μπορεί να αλωνίζει με τέτοια άνεση στα δικά μας νερά. Θα υποχρεωθεί να καθήσει στο τραπέζι ενός άτυπου διαλόγου – αλλά ο Σουλτάνος έχει ήδη συγκεντρώσει πολλά διαπραγματευτικά χαρτιά στα χέρια του και έχει τώρα ένα νέο χαρτί να παίξει: τι θα μου δώσετε για να γίνει η Αγία Σοφία πάλι μουσείο; Θα μπει κι αυτό τώρα –δυστυχώς– στη λίστα θεμάτων προς επίλυση.
Χρέος
Ως προς τα οικονομικά: δεν είναι μόνο το δικό μας χρέος, το οποίο σήμερα έφτασε στο 200% του ΑΕΠ, που πρέπει να μας ανησυχεί, αλλά το χρέος που βαραίνει τις φτωχότερες χώρες. Περισσότερο από εκατό χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα πρέπει φέτος να αποπληρώσουν 130 δισ. δολάρια. Με την αναστολή τόσων οικονομικών δραστηριοτήτων και τα φορολογικά έσοδα σε ελεύθερη πτώση, πολλές χώρες θα αναγκαστούν να χρεοκοπήσουν ή θα μειώσουν τις αναγκαίες δαπάνες για την υγεία και την κοινωνία. Επιπλέον, άλλες θα καταφύγουν σε πρόσθετο δανεισμό, μεταφέροντας το πρόβλημα στις επόμενες γενιές. Σήμερα ο δανεισμός είναι εύκολος, επειδή οι κεντρικές τράπεζες μας έχουν πλημμυρίσει με ρευστότητα.
Tο διεθνές σύστημα μπορεί να επαναλάβει το παράδειγμα το δικό μας, όταν το 2011 «κουρεύτηκαν» περίπου 100 δισ. χρέους· πρόκειται για το μεγαλύτερο κούρεμα στον κόσμο. Είδαμε τι έγινε στην Αργεντινή όταν δεν έγινε – η χώρα ακόμη ταλαιπωρείται. Μπορεί ένα γενναίο κούρεμα ιδιωτικού χρέους να κάνει ζημιά στην κεφαλαιαγορά, αλλά με σωστό προγραμματισμό και έξυπνες κινήσεις από τους παγκόσμιους θεσμούς, όπως το ΔΝΤ, όλοι θα βγούνε κερδισμένοι και η παγκόσμια οικονομία, στην οποία όλοι μας ανήκουμε, θα επανέλθει.
Μην περιμένουμε μια τέτοια λύση να εμφανιστεί μέχρι τον Γενάρη, όπου νέος πρόεδρος ελπίζουμε να είναι ο Μπάιντεν. Γιατί μεγάλες τέτοιες συναντήσεις θεσμών δεν αρέσουν στον Τραμπ. Στο δόγμα του America First δεν χωράει ένα νέο Μπρέτον Γουντς ή μια παγκόσμια διάσκεψη για τον κορονοϊό. Ο Τραμπ δεν έχει συγκαλέσει ούτε μία φορά διεθνείς συσκέψεις – προτιμά τα τετ α τετ με Πούτιν και Μπολσονάρο.
Πραγματικά, με όλα τα προβλήματα που βιώνουμε, το να έχουμε έναν πρόεδρο όχι φιλότουρκο, που σίγουρα θα χειριστεί την πανδημία με μεγαλύτερη επιτυχία και που θα αναζητήσει λύσεις για παγκόσμια προβλήματα όπως αυτό του Λιβάνου μέσω διαλόγου και όχι με ανακοινώσεις σε tweet, είναι σαν μια λάμψη ελπίδας στα σύννεφα.
Πηγή: economia.gr
